رویارویی با واقعیت می‌تواند به انسان در داشتن یک زندگی ایده‌آل کمک کند. رویاویی با واقعیت یا واقعیت درمانی یک روش درمانی است که معمولا در برنامه‌های درمانی اختلالاتی مانند فوبیا، استرس و اضطراب، افسردگی، سو مصرف مواد و مشکل در روابط بین فردی استفاده می‌شود. رویارویی با واقعیت توسط گلاسر بر اساس تئوری انتخاب که یکی از تئوری‌های مهم شناخته شده است در دهه 1960 ایجاد شد. واقعیت درمانی در روش‌های درمانی مانند گروه درمانی، مشاوره فردی و خانواده درمانی به عنوان یک روش حمایتی استفاده می‌شود.
واقعیت درمانی یا رویارویی با واقعیت چیست؟
واقعیت درمانی یک روش درمانی است که توسط ویلیام گلاسر روانپزشک آمریکایی ایجاد شده است. این نوع درمان شکلی از درمان شناختی رفتاری است که به بهبود روابط و شریط فعلی بیمار با توجه و تمرکز به اتفاقات گذشته انجام می‌شود. هدف واقعیت درمانی کمک به افراد برای به دست آوردن بینش نسبت به رفتار خود، انتخاب‌های مسئولانه و انجام اقداماتی است که با اهداف و ارزش‌های مورد نظر آنها هماهنگ باشد. واقعیت درمانی همه رفتارها را به عنوان انتخاب در نظر می‌گیرد و از تئوری انتخاب پیروی می‌کند.
واقعیت درمانی تعدادی قانون اصلی و مهم دارد؛ که در درمان از آنها استفاده می‌کند. این قوانین شامل شامل موارد زیر می‌شود.
- تمرکز بر حال: در رویارویی با واقعیت یکی از قوانین مهم این است؛ که بیمار تشویق می‌شود تا به جای تمرکز بر گذشته یا آینده به زمان حال توجه کند. تمرکز و توجه به زمان حال باعث شناسایی رفتارها و انتخاب‌های فعلی فرد می‌شود.
- مسئولیت شخصی: در این روش درمانی به فرد یادآوری می‌شود که نسبت به رفتارها و تصمیمات خود مسئولیت شخصی دارد و افراد را تشویق می‌کند تا مالکیت اعتمال خود را به دست گرفته، توانایی خود در انتخاب کردن را تقویت کرده و پیامد انتخاب خود را بپذیرند.
- تئوری انتخاب: این تئوری جزء اصلی واقعیت درمانی است. تئوری انتخاب نشان می‌دهد که افراد دارای پنج نیاز اساسی هستند؛ که شامل بقا، عشق و تعلق، قدرت، آزادی و سرگرمی می‌شود. این پنج نیاز باعث بوجود آمدن تمام رفتارهای متفاوت انسان می‌شود. هدف واقعیت درمانی کمک به افراد برای شناسایی و انتخاب راه‌هایی است که نیازهای آنها را به روش‌های مؤثرتر و کامل‌تر برآورده می‌کند.
- تمرکز بر رفتار و اعمال: رویارویی با واقعیت باعث می‌شود افراد تصمیمات و پیامدهای آن را ارزیابی کرده و بر اساس آن تغییراتی در روش زندگی خود ایجاد کنند. تمرکز بر رفتار، اعمال، احساسات و شرایط بیرونی در واقعیت درمانی بسیار توصیه می‌شود.
- رابطه درمانی: یکی دیگر از موضوعات مهم در واقعیت درمانی اهمیت رابطه‌هایی است که انسان در طول زندگی خود تجربه می‌کند؛ هر چه این روابط سالم‌تر و بهتر اداره شوند، شرایط زندگی فرد نیز بهتر است. در رابطه درمانی، درمانگر به افراد کمک می‌کند تا بینشی نسبت به رفتار خود پیدا کرده و تغییرات مثبت در آن ایجاد کند.
تاریخچه رویارویی با واقعیت
واقعیت درمانی توسط ویلیام گلاسر در دهه 1960 میلادی توسعه یافت. گلاسر از روانکاوی سنتی که فقط بر روی تجربیات گذشته و عوامل بیرونی تاثیر گذار برآن توجه می‌کرد، راضی نبود و به دنبال روشی بود که به افراد این امکان را می‌دهد مسئولیت رفتار خود را بپذیرند و انتخاب‌های مناسبی انجام دهند. گلاسر تئوری انتخاب را تدوین کرد؛ که این تئوری چگونگی رفتار انسان‌ها و اینکه چگونه این انتخاب‌ها بر روی انگیزه و اهداف اساسی انسان تاثیر گذار هستند را در بر می‌گرفت.
در طول سال‌ها فعالیت و کتاب‌هایی که گلاسر درمورد تئوری انتخاب و واقعیت درمانی منتشر کرد؛ واقعیت درمانی به رسمیت شناخته شد و در زمینه‌های مختلف مانند مشاوره فردی، زوج درمانی، گروه درمانی و آموزش به کار گرفته شد. رویارویی با واقعیت به دلیل تمرکز بر زمان حال، کمک به افراد برای انتخاب‌های صحیح و برآوردن نیازهای خود مورد توجه قرار گرفت. امروزه نیز از واقعیت درمانی در انواع رویکردهای روان درمانی استفاده می‌شود و در مسائل مختلفی مانند روابط، اعتیاد، مدیریت خشم و رشد شخصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کدام اختلالات توسط واقعیت درمانی قابل درمان است؟
واقعیت درمانی عمدتا بر روی پنج نیاز اساسی که هدف انسنان از زندگی است تمرکز می‌کند. در حالی که گلاسر معتقد بود انسان‌ها به صورت ژنتیکی برای رسیدن به این پنج نیاز تلاش می‌کنند؛ اما گاهی ممکن است افراد به یکی از نیازها بیشتر از دیگری نیاز داشته باشند و رویارویی با واقعیت باعث این اتفاق می‌شود. واقعیت درمانی در درمان طیف وسیعی از مشکلات و اختلالات روانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش ممکن است، اولین گزینه روانپزشکان نباشد؛ اما به عنوان یک روش حمایتی و مکمل در روند درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از واقعیت درمانی یا رویارویی با واقعیت در کنار روش‌های درمانی مانند درمان فردی، خانواده درمانی، فرزندپروری، مشاوره ازدواج و تحصیل استفاده می‌شود. اختلالات خوردن، اعتیاد، سو مصرف مواد، اضطراب، فوبیا، مشکلات رابطه و مشکلات رفتاری از جمله اختلالاتی هستند که توسط رویارویی با واقعیت درمان می‌شوند. در ادامه چگونگی درمان اختلالات مختلف با واقعیت درمانی را بررسی خواهیم کرد.
- مشکلات رابطه: یکی از اختلالاتی که با استفاده از واقعیت درمانی قابل حل کردن است؛ انواع مشکلات در روابط بین فردی مانند درگیری‌ها، مسائل ارتباطی و نارضایتی‌های موجود در رابطه است.
- اعتیاد و سو مصرف مواد: واقعیت درمانی یا رویارویی با واقعیت به عنوان یک روش حمایتی در افرادی که در حال ترک اعتیاد هستند استفاده می‌شود. واقعیت درمانی باعث تمرکز بر انتخاب‌ها، افزایش مسئولیت شخصی و شناسایی رفتارهای جایگزین می‌شود؛ که باعث ایجاد تصمیمات سالم‌تر و مناسب‌بری در زندگی می‌شود.
- اختلالات اضطرابی: درمان استرس و اضطراب با استفاده از واقعیت درمانی می‌تواند به عنوان یک رویکرد حمایتی باشد و به افراد در ایجاد دیدگاه‌های واقع بینانه، به چالش کشیدن افکار غیرمنطقی و اقدام در جهت کاهش علائم اضطراب کمک کند.
- مدیریت خشم: یکی از مسائل دیگری که واقعیت درمانی در رسیدن به آن کمک کننده است؛ مهارت‌های ارتباطی مانند کنترل خشم است. این روش درمانی با استفاده از تکنیک‌های مقابله‌ای موثر باعث مدیریت خشم می‌شود.
- افسردگی: یکی از تکنیک‌های درمان افسردگی بدون دارو رویارویی با واقعیت است؛ که به افراد افسرده در شناسایی و انجام فعالیت‌هایی که حس رضایت و شادی را در آنها افزایش می‌دهد کمک می‌کند. این روش باعث کاهش افکار و علائم افسردگی نیز می‌شود.
ترفندهای رویارویی با واقعیت
واقعیت درمانی همان طور که گفته شد بر پنج نیاز اساسی انسان بر اساس تئوری انتخاب تمرکز دارد و در روند درمان نیز تمرکز آن بر توانمندسازی انسان برای پذیرفتن مسئولیت رفتارها و انتخابات خود است؛ که باعث رضایت بیشتر فرد از زندگی می‌شود. تکنیک‌ها و ترفندهای مورد استفاده در رویارویی با واقعیت با توجه به اهداف و مسائل خاص هر فرد می‌تواند متفاوت باشد؛ اما هدف کلی این روش درمانی توانمندی افراد برای اینکه کنترل زندگی خود را در دست بگیرند، انتخاب‌های مناسب‌تری داشته باشند و به طور کلی زندگی با رفاه و رضایت بیشتری را تجربه کنند.
شناسایی و کشف نیازها
واقعیت درمانی به انسان کمک می‌کند تا نیازهای اساسی خود که شامل بقا، عشق و تعلق، قدرت، آزادی و سرگرمی می‌شود را شناسایی کرده و در رسیدن به آن قدم بردارد. یکی از موضوعاتی که واقعیت درمانی بر روی آن تاکید دارد این است که تمام رفتارهای انسان با توجه و برای رسیدن به این پنج نیاز اتفاق می‌افتد. این روش به افراد کمک می‌کند که را رسیدن به نیازهای خود را شناسایی کرده و با توجه به آن زندگی کنند.
استفاده از WDEP
یکی از روش‌هایی که در واقعیت درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد WDEP است؛ که هر حرف آن مخفف موضوعی است. این رویکرد شامل بررسی آنچه افراد می‌خواهند، آنچه در حال حاضر انجام می‌دهند، ارزیابی اثربخشی اعمالشان و برنامه‌ریزی رفتارهای جدید برای رسیدن به اهدافشان است. هنگامی که یک یا چند مورد از نیازهای انسان برآورده نشود، مشکلات آن در زندگی و روابط فرد نمایاین می‌شود. انسان نمی‌تواند رفتار دیگران را تییر دهد یا آن را کنترل کند؛ به همین دلیل تنها راه منطقی برای حل مشکلات کنترل رفتار خود و ایجاد تغییرات مثبت در آن است.
- W(Wants): آن چیزی که فرد می‌خواهد.
- D(Doing): انجام دادن کاری که باعث پیشرفت فرد می‌شود.
- E(Evaluation): ارزیابی تاثیر و اثربخشی رفتار فرد
- P(Planning): برنامه ریزی برای ایجاد تغییرات مثبت در رفتار فرد.
جمع‌بندی
تکنیک‌ها و روش‌هایی مانند واقعیت درمان و درمان با نوروفیدبک به تازگی مورد توجه بیماران و متخصصان در زمینه مشکلات روانی قرار گرفته‌اند و به دلیل تاثیر گذاری بالای خود در انواع برنامه‌های درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. واقعیت درمانی به فرد می‌آموزد که مسئولیت کار خود را بپذیرد و با ایجاد تغییرات مثبت بر روی تصمیمات و رفتار خود باعث حل مشکلات شود. در کلینیک روانشناسی بیات می‌توانید از واقعیت درمانی توسط افراد متخصص در این زمینه استفاده کنید.
سئوالات متداول
1_ هدف واقعیت درمانی چیست؟
هدف واقعیت درمانی کمک به افراد برای به دست آوردن بینش نسبت به رفتار خود، انتخاب‌های مسئولانه و انجام اقداماتی است که با اهداف و ارزش‌های مورد نظر آنها هماهنگ باشد.
2_ رویارویی با واقعیت در درمان چه اختلالاتی تاثیر گذار است؟
اختلالات خوردن، اعتیاد، سو مصرف مواد، اضطراب، فوبیا، مشکلات رابطه و مشکلات رفتاری از جمله اختلالاتی هستند که توسط رویارویی با واقعیت درمان می‌شوند.
3_ WDEP چیست؟
WDEP یکی از ترفندهای واقعیت درمانی است؛ که شامل بررسی آنچه افراد می‌خواهند، آنچه در حال حاضر انجام می‌دهند، ارزیابی اثربخشی اعمالشان و برنامه‌ریزی رفتارهای جدید برای رسیدن به اهدافشان است.