به قلم حسن بیات روانشناس بالینی
به بیان ساده، احساس ارزشمندی میزان اهمیتی است که برای خود قائل هستیم، دورنمایی احساسی از خودمان که مشخص می کند در مقایسه با دیگران چه احساسی درباره خودمان داریم و دلیل آن چیست. احساس ارزشمندی بخشی بنیادی از وجود ما است و برداشت ما از خودمان را شکل می دهد. هرآنچه درباره اش فکر می کنیم، هر احساسی که داریم و حتی چگونگی رفتار ما محصول ارزشی است که خودمان به خودمان می دهیم. احساس ارزشمندی موضوع حساسی است. در ادامه، توصیه هایی برای شناسایی ارزش خودتان ارائه می کنیم.
شاید پذیرش خودمان همان گونه که هستیم، بدون دارایی چشمگیر یا شغل رؤیایی، دشوار باشد. این پذیرش برای برخی چنان دردناک است که هر کاری می کنند تا از آن فرار کنند. این احتمال هم وجود دارد که برخی افراد از خود آگاهی بترسند! طبیعی است که انسان از چنین درد و ترسی فرار کند. اما این فرایند برای کشف ارزش خودمان ضروری است و نباید از زیر آن در برویم. در پس پردهٔ هر احساس به ظاهر دردناکی، به رهایی بی پایان می رسیم. نخستین گام در این مسیر، خود آگاهی است. خودآگاهی کلید دستیابی به احساس ارزشمندی است.
همه ما تصویری از کسی را که می خواهیم باشیم، در ذهنمان داریم. گاهی این تصویر با خود واقعی ما یکسان نیست. داشتن اهداف مختلف و جاه طلبی خوب است، اما هرگز نباید بگذاریم رویاهایمان باعث شوند خود واقعی را کتمان کنیم. انکارِ خود دشمن احساس ارزشمندی است. میل به انکار است که خود آگاهی را دشوار می کند. بسیاری افراد نمی خواهند از تصورشان درباره خودشان فاصله بگیرند. آن ها نمی خواهند خود واقعیشان را بپذیرند.
عوامل مؤثر رایج در سنجش ارزشمندی :
۱_ دایره روابط :
خیلی وقت ها، آدم ها بر اساس تعداد افراد مهمی که می شناسند و با آن ها رابطه نزدیک دارند، اعتبار خودشان را تعیین می کنند.
۲_ نمود فیزیکی و احساسی :
قضاوت و اعتبارسنجی افراد بر پایه نمود بیرونی آن ها در همه ما رخ می دهد. اینکه مردم چه می پوشند، چطور صحبت می کنند و جامعه چه فکری درباره آن ها می کند، برای افراد مهم است.
۳_ حرفه :
شغل و حرفه در ارزش گذاری آدم ها مؤثر است. ممکن است فردی در برخورد با پرستارها سرد باشد، اما با پزشکان رفتاری دوستانه داشته باشد، زیرا باور دارد پزشک آدم موفق تری است! حرفه افراد اغلب در تعیین اهمیت زندگی آن ها نقش دارد.
۴_ دارایی :
میزان دارایی، از میزان حقوق گرفته تا تعداد و نوع ماشین شما، یکی دیگر از عواملی است که در سنجش ارزش خود مؤثر است. معمولا دارایی مادی مدنظر است.
چهچیز را نباید احساس ارزشمندی بدانیم ؟
باورهای نادرست بسیاری درباره ارزشمندی آدم ها وجود دارند. این باورها باعث می شوند برخی آدم ها برای خودشان ارزشی کمتر از لیاقتشان قائل شوند، مثلا دارایی مادی را در حقیقت نباید شاخصی برای ارزشمندی افراد دانست.
چطور ارزش خودمان را تشخیص دهیم ؟
سرانجام خودآ گاهی را پذیرفتید، اما حس خوبی درباره خودتان ندارید. هیچ ویژگی قابل توجهی در خودتان نمی بینید. فکر می کنید آدمی معمولی هستید که هیچ چیزی برای عرضه به دیگران ندارید. احساس می کنید نیاز دارید ارزشتان تأیید شود. می خواهید دستاوردی داشته باشید. حتی دلتان می خواهد آزمونی برای سنجش ارزش انسان وجود داشته باشد. اما باید بدانید احساس ارزشمندی از درون انسان جان می گیرد.احساس ارزشمندی برآمده از ارزشی است که خودتان به خودتان می دهید. همین که وجود دارید، بهاندازه کافی ارزشمند است.
چطور احساس ارزشمندی را تقویت کنیم ؟
- فهرستی از استعدادها و مهارتهایتان تهیه کنید.
- به خودتان عشق بورزید.
- با آدم های سالم در ارتباط باشید.
- ریسک کنید.