تحریک الکتریکی مغز (TDCS)
شاید شما از دسته افرادی باشید که از اختلالات مغزی مانند استرس، اسکیزوفرنی، افسردگی پنهان و… رنج میبرید و به دنبال بهترین راه حل برای درمان این اختلالات مغزی میباشید. با پیشرفت عمل و تکنولوژی راههای زیادی برای از بین بردن این اختلالات مغزی برای افرادی که از این اختلالات رنج میبردند ارائه شد؛ اما بهترین راه حل برای درمان این مشکلات مغزی که کمترین خطر را برای مغز به دنبال داشته باشد و بدون هیچ گونه درد و خونریزی در کوتاهترین زمان ممکن قابل انجام باشد، تحریک الکتریکی مغز یا TDCS است.
این روش باید زیر نظر متخصصان و پزشکان باتجربه برای افراد صورت گیرد تا بهترین نتیجه درمانی را برای فرد به دنبال داشته باشد. در این مقاله تخصصی ما به شما کمک میکنیم تا به طور کامل و جامع با روش درمانی تحریک الکتریکی مغز آشنا شوید و بهترین نتیجه را از این درمان داشته باشید.
تحریک الکتریکی مغز TDCS چیست؟
برای تشخیص زائدههای مغزی، پزشکان متخصص برای افراد مشکوک به این نوع بیماری نقشه رنگی مغز و یا EEG تجویز میکنند. به وسیلهی این نقشه مغزی پزشکان به راحتی متوجه هر گونه نقض در عملکرد مغز افراد میشوند. برای درمان تمامی زائدههای مغزی بهترین راه استفاده از transcranial Direct Current Stimulation به اختصار و یا تحریک الکتریکی مغز استفاده میکنند.
برای درک بهتر تعریف و عملکرد تحریک الکتریکی مغزی باید بگوییم این روش نوعی روش درمانی غیر تهاجمی بر روی مغز افراد میباشد که در آن جریان بسیار ضعیف و کمی از روی پوست سر به وسیلهی الکترودهایی که بر روی سر قرار میگیرند به مغز منتقل میشود که آستانه تحریک پذیری آن را کم و یا زیاد میکند. این روش گر چه باعث تغییر و تحولاتی در ساختار پروتئین درونی سلولهای مغزی افراد میشود؛ اما بدون هیچ گونه عوارض برای مغز بوده و همچنین این نوع درمان برگشت ناپذیر میباشد.
روش انجام تحریک الکتریکی مغز
تحریک الکتریکی مغز یا TDCS نوعی درمان مدرن و پیچیده است که ترکیبی از چندین روش برای بهبود عملکرد مغز میباشد. در این روش که زیر نظر پزشک متخصص صورت میگیرد جریان الکتریکی مستقیم و ضعیفی که حدود 2 میلی آمپر است توسط پدهای خیس که به سر متصل میشوند به مغز اعمال میشود. در این روش بر اساس فرکانس مغزی، فرکانسی که از سوی پدها به قسمت خاصی از مغز وارد میشود قابلیت افزایش و کاهش فعالیت مغز را دارد.
از دلایلی که سبب محبوبیت این روش در بین پزشکان شده است میزان اثر بخشی و تاثیر این روش بر روی افرادی که دارای مشکلات مغزی هستند میباشد که در بازه زمانی بسیار کوتاه و کم تاثیر ویژهای بر روی مغز افراد میگذارد. تحریک الکتریکی مغز درصورتی تاثیر گذار است که در کنار تمرینات مغزی مورد استفاده قرار گیرد. یکی از تمرینهای مغزی که افراد میتوانند انجام دهند بازی است که فرد باید در آن فضاپیمایی را بین دو سیاره و بر اساس کسری که به او داده شده است قرار دهد. این بازی در حالی انجام میشود که فرد دستگاه تحریک بیسیم را بر تن دارد.
دکتر روی کوهن کادوش از دانشگاه آکسفورد در بریتانیا میگوید برای اینکه نورونها بتوانند اطلاعات را به مناطق مختلف برسانند باید به آستانه الکتریکی خاصی برسند. الکتریسیته آستانه نورونها را بسیار ملایم تغییر میدهد و احتمال تحریک نورونها را افزایش میدهد؛ این اتفاق باعث میشود احتمال برقراری ارتباط بین قسمتی از مغز که تحت درمان است با سایر قسمتها بیشتر شود.
در تحریک الکتریکی مغز برخلاف درمان با تشنج الکتریکی از جریانی با ولتاژ بسیار پایین استفاده میشود و روند درمان بدون درد و در جلسات 20 دقیقهای انجام میشود. در این روش به دلیل بهرهمندی از جریان مستقیم DC از روشهای درمانی دیگر مثلCES، VNS، ECT و DBS بهتر و متمایز میباشد، علاوبر این در این روش برخلاف روشهای درمانی دیگر از تغییر که به منظور اصلاح ساختار نورونها است، استفاده میشود.
چه عواملی بر روی تحریک الکتریکی مغز تاثیر گذارند؟
به دلیل امکان ایجاد اختلال در برخی شرایط که برای این روش وجود دارد، هنگام انجام آن باید برخی از موارد مانند شدت جریان، شکل و سایز الکترودها، زمان برقراری جریان و محل قرار گیری الکترودها را در نظر بگیرید. این موارد به طرح زیر است.
- شدت جریان: هر چه میزان جریان الکتریکی بالاتر باشد تاثیر تحریک بر روی مغز بیشتر است؛ اما این افزایش تا حد استاندارد انجام میشود.
- شکل و سایز الکترودها: شکل و سایز الکترودها در میزان جریانی که به مغز منتقل میشود تاثیر گذار است و اندازهی پدهای اسفنجی مورد استفاده باید یکسان و یک اندازه باشد. در اکثر مواقع از الکتروهای 25 تا 35 سانتیمتری استفاده میشود.
- محل قرارگیری الکترودها: محل قرارگیری الکترودها بسیار موثر و تغییر آن منجر به تحریک یا مهار مکانهای متفاوت میشود؛ البته در حد اینکه الکترودهای مخصوص به قشر حرکتی راست، چپ و فرونتال در مکان مناسب باشند.
- زمان برقراری جریان و تعداد جلسات: زمان برقراری جریان الکتریکی هر چه بیشتر باشد؛ نتیج به دست آمده نیز بیشتر است. تعداد جلسات درمانی برای بیمار باید به صورت مشخص و مرتب اعمال شود.
برای اینکه الکترودها به درستی به سر متصل شوند؛ میتوان از آب معمولی، محلول NaCl و کرهای مخصوص استفاده کرد؛ البته برخی الکترودها برای اثصال نیاز به مواد اضافی ندارند. رعاتی موارد فوق در قبل و حین انجام تحریک الکتریکی مغز در میزان تاثیر گذاری این روش برای فرد متقاضی بسیار تاثیر گذار بوده و در صورت عدم رعایت این نکات تاثیری بر روی روند بهبود بیمار نخواهد داشت.
تحریک الکتریکی مغز عملکردی طبیعی یا مصنوعی است؟
تحریک الکتریکی مغز باعث میشود که هزاران نورون به صورت همزمان پتانسیل عمل خود را فعال کنند؛ که در حالت طبیعی چنین جمعیتهایی از نورونها به طور معمول پتانسیلهای عمل را به طور همزمان تخلیه نمیکنند. ممکن است احساساتی که توسط تحریک الکتریکی مغز ایجاد میشود به یک تجربه طبیعی بسیار نزدیک باشد؛ اما به هر حال مصنوعی محسوب میشود.
اگرچه تحریک الکتریکی قشر حسی جسمی اولیه، احساسات کاملاً طبیعی را ایجاد نمیکند، با این وجود میتواند درجاتی از تجسم را ارائه دهد. توهم دست لاستیکی معمولاً با تماشای یک دست لاستیکی (مانکن) ایجاد میشود که به طور همزمان با دست خود برس میزند، دستی که فرد آن را نمیبیند. سپس آزمایشگر برس زدن دست طبیعی را متوقف میکند ولی شرکتکننده هنوز احساس میکند که بر روی دست خودش نیز برس کشیده میشود.
ماهی زنده و تحریک مغزی
اولین روشهایی که منجر به تحریک مغز در گذشته از آن استفاده میکردند، استفاده از ماهیهای زنده بوده است. در دوران روم باستان گربه ماهیها و دیگر ماهیهایی که به صورت طبیعی دارای خاصیت الکتریکی بودهاند را برای درمان سردرد و اختلالات مغزی افراد از آن استفاده میکردند. در این روش بر روی پیشانی بیمار یک ماهی قرار میگرفت و در مرحله بعد از بیمار خواسته میشد که بر روی تعداد زیادی ماهی بایستد.
با تخلیه انرژی از سوی ماهیها این انرژی آزاد شده به صورت شوک به بدن فرد منتقل میشد. با گذشت زمان دانشمندان پی بردند که دورن عصب، الکتریسیته جاری است و به کمک باطری و الکتریسیته قادر به فعال کردن عصب غیر فعال کردند و توانستند انقباض ماهیچهها را ایجاد نمایند. تمامی این موارد با پیشرفت علم و تکنولوژی سبب پیدایش دستگاه تحریک الکتریکی مغزی امروزی شد.
انواع تحریک پذیری مغز
تحریک پذیری مغز با سه روش تحریک مثبت (anodal)، منفی (cathodal) و ساختگی (sham) انجام میشود. انواع تحریک پذیری توسط پزشک متخصص و با توجه به نیاز و شدت بیماری فرد انتخاب و اعمال میشود. این سه نوع تحریک پذیری مغزی به صورت زیر است.
1- تحریک پذیری مثبت
در این روش که عامهترین روش در بین دیگر تحریک پذیریهای مغز میباشد تمرکز بیشتر بر روی نقطهای خاص از مغز که پزشک متخصص آن را تشخیص داده است میباشد. به این روش که درمان بر روی یک محدوده خاص از مغز صورت میگیرد، تحریک پذیری مثبت میگویند. هدف از تحریک مثبت تقویت شناختی، بهبود خلق و خو یا کاهش علائم برخی از شرایط عصبی یا روانپزشکی است.
2- تحریک پذیری منفی
این روش بر خلاف تحریک پذیری مثبت انجام میشود و تمرکز بر روی یک نقطه خاص از مغز نمیباشد و درمان بر روی یک نقطه متمرکز نیست. در این روش که درمان به صورت کلی و در یک محدوده وسیعتر صورت میگیرد، تحریک پذیری منفی گفته میشود. تحریک پذیری منفی برای مدیریت درد و همینطور کاهش علائم اختلالات روانی استفاده میشود.
3- تحریک پذیری ساختگی
در سومین حالت از تحریکهای مغزی در این روش انتقال انرژی به صورت کوتاه بوده و سپس متوقف میشود. یکی از مزیتهای استفاده از این روش مشاهده و دست یابی به تغییرات در قشر مغز در کوتاهترین زمان است. از عوامل تعیین کننده مدت زمان این تغییرات تحریک و میزان شدت تحریک میباشد. به طور کلی این روش کمک بهتری در روند بهبود و سلامتی بیمار میکند.
روش HD TDCS
این روش نوعی دیگر از تحریک الکتریکی مغز میباشد که به صورت تخصصیتر و پیشرفتهتری صورت میگیرد. در این روش به جای استفاده از 2 پد، از تعدادی الکترود با سایزهای به نسبت کوچکتری به منظور ایجاد جریان الکتریکی به قشر مغز بر روی سر فرد قرار داده میشود. کیفیت بسیار بالای این روش سبب شده تا به این روش HD TDCS بگویند.
مزیت استفاده از روش TDCS
روش تحریک الکتریکی مغز از روش درمانی تاثیر گذاری در بین افراد مختلف برخوردار است. همچنین در این روش درمانی برای اعمال درمان و استفاده از جریان الکتریکی نیازی به استفاده از محصولات بیهوشی و یا بیحسی نمیباشد که این ویژگی بسیار مهم است علاوبر آن در این روش برای بالا بردن تاثیر جریان الکتریکی وارد شده به نورونهای مغزی جمجمه فرد به هیچ وجه شکافته نمیشود.
با توجه به اینکه در این روش جریان بسیار ضعیفی به مغز وارد میشود، روشی درمانی بدون هیچ گونه محدودیت سنی قابل اجرا است و به طور کلی هیچ گونه عارضه جدی برای بیمار به همراه نخواهد داشت. یکی دیگر از روشهای درمان برتر درمان با نوروفیدبک است که مانند TDCS کابرد بالایی در درمان بیماریها روانی دارد.
عوارض تحریک الکتریکی مغز TDCS
با توجه به اینکه در این روش از جریان الکتریکی خفیف و پدهایی که سبب جلوگیری از تماس مستقیم بافت مغز شده، این روش کاملا غیر تهاجمی و فاقد هیچ گونه آسیب و عوارض برای مغز میباشد. از تنها عوارض تحریک الکتریکی مغز، میتوان به خارش محل اتصال پدها و ایجاد قرمزی پوست طی جلسات متعدد و طولانی مدت میباشد. سردرد، سرگیجه و حالت تهوع از عوارض استفاده از روش تحریک الکتریکی مغز میباشد. برای اینکه این عوارض را پس از هر جلسه به حداقل برسانید باید اقدامات احتیاطی را به خوبی رعایت کنید.
محدودیت استفاده از روش TDCS
در استفاده از روش TDCS محدودیتهایی وجود دارد که در صورت عدم توجه و رعایت این نکات سبب پیدایش عوارض جبران ناپذیری در فرد میشود. این محدودیتها که باید قبل از هر جلسه TDCS به آن توجه نمود به شرح زیر است.
- افرادی که دارای عارضههای قلبی هستند و از باتری درون قلب خود استفاده میکنند.
- در افرادی که از دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب استفاده میکنند.
- کسانی که پوست سر آنها دارای خراشیدگی یا زخم میباشد.
نکات فوق از سری محدودیتهای استفاده از روش درمانی تحریک الکتریکی مغزی است که در صورت عدم رعایت آن درمان فرد تاثیر گذار نخواهد بود و همچنین سبب ایجاد عوارض جبران ناپذیری در فرد میشود.
استفاده از روش TDCS برای چه افرادی مناسب است؟
برای به دست آوردن توانایی ذهنی افراد مانند حافظه، خودکنترلی، هیجانات و شناخت اجتماعی استفاده از این روش درمانی بسیار موثر میباشد. در افرادی که از استرس و اضطراب رنج میبرند این روش درمانی، روشی موثر جهت درمان میباشد. افرادی که دارای وسواس فکری و اختلالات شدید شخصیتی مانند استرس پس از سانحه و آلزایمر هستند و یا حتی در کودکانی که دچار بیش فعالی و اختلال اوتیسم هستند و حتی تحریک الکتریکی مغز برای درمان افسردگی، بهترین راه حل میباشد.
در برخی از شرایط که فرد از مشکلاتی همچون مشکلات رفتاری، زبانی و هیجانی رنج میبرد با در نظر گرفتن تمامی فاکتورها این روش درمانی برای وی زیر نظر پزشک متخصص آغاز میشود. استفاده از این روش بر روی طیف عظیمی از بیماریها قابل اجرا است که تاثیر ویژه و برگشت ناپذیری نیز دارد. بیماریهای زیر نمونههایی هستند که برای درمان آنها از تجریک الکتریکی مغز استفاده میکنند.
- آلزایمر
- اسکیزوفرنی
- درمان استرس و اضطراب
- ترک سیگار
- ترک الکل
- درمان بیش فعالی و نقص توجه
- درمان پانیک
از TDCD یا تحریک الکتریکی مغز برای درمان بیماریهای بالا استفاده میکنند که تاثیر زیادی در درمان این نوع بیماریها در کوتاهترین زمان و بالاترین بازدهی دارد.
تفاوت روش TDCS و ECT
در تحریک الکتریکی مغز از جریانهای کوچک و ثابتی برای انتشار به نورونهای مغزی استفاده میشود و مغز فرصت و زمان کافی را دارد که خود را با جریان ورودی جدید تطبیق دهد. این در حالی است که در ECT یک جریان بسیار کوتاه، قدرتمند و دو سویه به طور مرسوم و مشابه به موج به مغز وارد شده که جریان را به جریان متناوب تبدیل میکند. در ETC مغز توانایی تطبیق خود با این جریان را ندارد و ممکن است در برخی از شرایط در صورت عدم نظارت صحیح حملهی تشنجی در فرد ایجاد شود. خوب است بدانید که مغز با توجه به نوع تحریک به کار گرفته شده و همچنین دامنههای زمانی به صورت متفاوت واکنش نشان میدهد.
تحریک الکتریکی مغز در شیراز
تحریک الکتریکی مغز، یکی از روشهای درمانی میباشد که باید زیر نظر پزشکان متخصص و با تجربه صورت گیرد. تحریک الکتریکی مغز در شیراز در کلینیک فوق تخصصی نوروفیدبک و روانشناسی دکتر بیات در شیراز توسط پزشکان خبره و باتجربه صورت میگیرد. این کلینیک با داشتن بیش از 10 سال سابقه کاری حرفهای همواره در راستای کمک به شما عزیزان در تمامی حیطههای استرس، مشاوره شغلی و تحصیلی، نوروفیدبک، درمان با بیوفیدبک و مشاوه کودک و نوجوان میباشد. دکتر حسین بیات یکی از پزشکان باتجربه در درمان انواع بیماریهای روانی هستند که به روشهای نوین درمانی توجه خاصی دارند و به دنبال بهترین و استانداردترین روشها برای بیماریهای روانی هستند.
جمعبندی
تحریک الکتریکی مغز میتواند انواع بیماریهای روانی را درمان کرده و به افراد زیادی در بهبود عملکرد و کیفیت زندگی کمک کند. این روش به دلیل حساسیت بالایی که دارد نیازمند فرد متخصص است. تحریک الکتریکی مغز انواع مختلفی دارد که شامل تحریک پذیری مثبت، تحریک پذیری منفی و تحریک پذیری ساختگی میشود؛ که با توجه به شدت و نیاز بیمار توسط فرد متخصص انتخاب میشود.
این روش نسبت به دیگر روشهای موجود برای درمان بیماریها و اختلالات روانی مناسبتر است زیرا تغییر زیادی در عملکرد نورونها ایجاد نمیکند؛ بلکه با استفاده از جریان الکتریکی ولتاژ پایین باعث تحریک سریعتر نورونها میشود. در مرکز روانشناسی و لورتا نوروفیدبک بیات تحریک الکتریکی مغز توسط افراد متخصصی که د این زمینه مهارت بالایی دارند انجام میشود.
سئوالات متداول
1_ روش تحریک الکتریکی مغز چگونه است؟
تحریک الکتریکی مغز یا TDCS نوعی درمان مدرن و پیچیده است که ترکیبی از چندین روش برای بهبود عملکرد مغز میباشد. در این روش بر اساس فرکانس مغزی، فرکانسی که از سوی پدها به مغز وارد میشود قابلیت افزایش و کاهش را دارد و منجر به درمان مشکلا مختلف مغزی در نقاط مختلف آن میشود.
2_ انواع تحریک الکتریکی مغز را نام ببرید؟
تحریک پذیری برای مغز به 3 صورت انجام میشود که با توجه به نیاز و شدت بیماری فرد توسط پزشک متخصص ایجاد و در نهایت اعمال میشود. این سه نوع تحریک پذیری مغزی شامل تحریک پذیری مثبت، تحریک پذیری منفی و تحریک پذیری ساختگی میشود.
3_ چه کسانی نمیتوانند از روش تحریک الکتریکی مغز استفاده کنند؟
- افرادی که دارای عارضههای قلبی هستند و از باتری درون قلب خود استفاده میکنند.
- در افرادی که از دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب استفاده میکنند.
- کسانی که پوست سر آنها دارای خراشیدگی یا زخم میباشد.
4_ مزیت استفاده از روش TDCS چیست؟
در این روش درمانی برای اعمال درمان و استفاده از جریان الکتریکی نیازی به استفاده از محصولات بیهوشی و یا بیحسی نمیباشد که این ویژگی بسیار مهم است علاوهبر آن در این روش برای بالا بردن تاثیر جریان الکتریکی وارد شده به نورونهای مغزی جمجمه فرد به هیچ وجه شکافته نمیشود. این روش برای تمامی سنین قابل اجرا است و محدودیت سنی ندارد.