درمان بیش فعالی بدون دارو

 

بر اساس شواهد، مطالعات و تحقیقات به عمل آمده بسیاری از افراد مبتلا به بیش فعال نیازی به مصرف داروهای محرک ندارند. معمولا درمان بیش فعالی بدون دارو با تکیه بر فناوری‌های ایمن و مؤثر بالینی از جمله بیوفیدبک، نوروفیدبک و درمان نورومدولاسیون امکان پذیر است. امروزه با استفاده از جدیدترین فناوری‌‌ها از جمله نقشه برداری رنگی مغز(qEEG)، نوروفیدبک و فناوری تحریک عصبی(TDCS)، امکان درمان سریع بیش فعالی بدون دارو وجود دارد. علاوه بر این، بر خلاف روش دارو درمانی بیش فعالی، در فرآیند درمان نوروفیدبک که یک روش درمان بیش فعالی بدون دارو است، بیمار بهبودی طولانی ‌مدت را کسب می‌نماید.

مرکز مشاوره و نوروفیدبک بیات به عنوان اولین و موفق‌ترین مرکز نوروفیدبک در شیراز متشکل از تیم روان‌شناسی، علوم کامپیوتر، خانواده و کودک درمانی نهایت تلاش خود را برای درمان بیش فعالی بدون دارو به کار می‌گیرد. در این مرکز علاوه بر روش‌های غیر تهاجمی درمان بیش فعالی، رفتارهای مناسب به کودک و والدین وی آموزش داده می‌شود. در صورت تشخیص روانشناس مربوطه دارو درمانی و یا رژیم غذایی خاصی نیز برای کودک در نظر گرفته می‌شود. در کلینیک بیات تمام مراحل تشخیص و درمان با استفاده از روش‌های علمی و مدرن انجام می‌شود.

آشنایی با بیش فعالی

بیش فعالی یا ADHD نوعی بیماری مزمن است که باعث مشکل در سیستم مغزی و عصبی می‌شود. این بیماری عمدتا کودکان را درگیر می‌کند؛ اما درصورت عدم درمان آن علائم آن تا بزرگسالی نیز همراه افراد می‌ماند و می‌تواند در هر سنی خود را نشان بدهد. افراد مبتلا به بیش فعالی در کنترل حرکات و یا شدت رفتار خود به صورت معمولی رفتار نمی‌کنند و می‌توانند منفعل یا پر تکانش باشند. بیش فعالی بر روی احساسات، رفتارها و توانایی یادگیری افراد تاثیر می‌گذارد.

انواع علائم و نشانه‌های بیش فعالی و نقص توجه

برای استفاده از سریع‌ترین درمان بیش فعالی، تشخیص زود هنگام این اختلال اهمیت بالایی دارد. علائم ADHD می‌تواند در سنین 3 تا 6 سالگی ظاهر شود و تا نوجوانی و بزرگسالی ادامه یابد؛ به همین دلیل بهترین زمان برای تشخیص بیش فعالی در سال‌های مدرسه است. علائم بیش فعالی انواع مختلفی دارند که شامل بی‌توجهی و تکانشگری(انجام حرکات بدون فکر کردن به آن‌ها) و ترکیبی از این دو می‌شود. معمولا علائم بی‌توجهی در کودکان به سختی تشخیص داده می‌شود و باعث افت تحصیلی و در بزرگسالی باعث مشکل در محل کار و روابط دشوار می‌شود.

علائم بی‌توجهی

• اشکال در حفظ توجه در مکالمه، سخنرانی و خواندن طولانی مدت
• اختلال در برنامه ریزی و مدیرت زمان؛ که باعث عدم انجام کارها در زمان درست خود می‌شود.
• عدم توجه به جزئیات
• امکان از دست دادن تمرکز در حین کار یا تکلیفی برای این افراد وجود دارد.
• در انجام فعالیت‌های روزانه مانند انجام وظایفریال تماس تلفتی و قرار ملاقات فراموش‌کار هستند.
• امکان از دست دادن وسایل مهم و ضروری در این افراد وجود دارد.
• مشکل در انجام وظایفی مانند تکالیف بدون نظارت
• حافظه کوتاه مدت ضعیف(مشکل در پیروی از یک سری دستورالعمل)
• مهارت شنیداری ضعیف

علائم بیش فعالی- تکانشگری

• زیاد صحبت کردن
• خیال پردازی در تمام طول روز
• ریسک پذیر بودن
• مشکل در برقراری ارتباط اجتماعی
• ناتوانی در انجام بازی‌های بی سر و صدا و بازی‌های فکری
• این افراد در صحبت کردن بدون اینکه منتظر باشند صحبت می‌کنند و جملات دیگران را تکمیل می‌کنند.
• تحرک بالا مهم‌ترین ویژگی تکانشگری است. این افراد دائما در حال حرکت هستند و در موقعیت‌هایی که نیاز است در جایی بشینند؛ آن موقعیت را ترک می‌کنند.

مقایسه بیش فعالی در پسران و دختران

بیش فعالی در پسران بیشتر از دختران تشخیص داده می‌شود. دختران مبتلا به ADHD/ADD کمتر از پسرها بیش فعال هستند و معمولاً رفتارهای مخربی را که اغلب توسط پسران ADHD بروز داده می‌شود نشان نمی‌دهند. در نتیجه ممکن است این اختلالل در دختران در سنین بالاتر تشخیص داده شود. علاوه بر این، دختران مبتلا به ADD یا ADHD ممکن است علائم بی توجهی را تا دوران راهنمایی یا دبیرستان نشان ندهند و علائم آنها در واقع با بلوغ و در اثر افزایش سطح استروژن افزایش می یابد.

آیا بیش فعالی انواع مختلفی دارد؟

بیش فعالی انواع مختلفی دارد که شامل نوع بی توجه، نوع بیش فعالی-تکانشی و نوع ترکیبی می‌شود. در نوع بی توجهی ویژگی‌هایی مانند حواس پرتی، ضعف در تمرکز و ضعف در برنامه ریزی دیده می‌شود. در نوع تکانشی فرد بسیار ریسک پذیر می‌شود و بدون توقف صحبت می‌کند. در نوع ترکیبی نیز می‌توان علائم هر دو نوع بیش فعالی را مشاهده کرد. درمان بیش فعالی بزرگسالان بدون دارو مانند درمان افسردگی بدون دارو امکان پذیر است.

علل و عوامل خطر ابتلا به ADHD

علل قطعی و مشخصی برای اختلال بیش فعالی یافت نشده است؛ اما بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که ژن‌ها نقش زیادی در ابتلا به این اختلال دارند. علاوه بر ژنتیک، عوامل محیطی، آسیب‌های مغزی، تغذیه و محیط‌های اجتماعی ممکن است در ابتلا به ADHD نقش داشته باشند. بیش فعالی می‌تواند منجر به ایجاد اختلالات روانی دیگر مانند اختلالات یادگیری، اختلال اضطراب، افسردگی و اعتیاد شود. با بررسی عوامل خطر و کنترل آن‌ها می‌توان احتمال ابتلا به بیش فعالی را کاهش داد .

شواهدی از تفاوت‌های آناتومیکی در مغز کودکان مبتلا به ADHD در مقایسه با سایر کودکان بدون این بیماری وجود دارد. در کودکان مبتلا به ADHD حجم ماده خاکستری و سفید مغز کمتر است. لوب‌های فرونتال و ورمیس مخچه مغز نیز در ADHD تحت تاثیر قرار می‌گیرند و ممکن است فعالیت‌هایی که توسط این نقاط مغز کنترل می‌شود با اختلالاتی همراه باشد. بیش فعالی در مردان شایع‌تر از زنان است و زنان مبتلا به ADHD بیشتر احتمال دارد علائم بی‌توجهی داشته باشند. علل ابتلا به بیش فعالی شامل:

• آسیب مغزی
• قرار گرفتن در معرض خطرات محیطی (مانند سرب) در دوران بارداری یا در سنین پایین
• مصرف الکل و تنباکو در دوران بارداری
• زایمان زودرس
• وزن کم هنگام تولد

چرا حفظ تمرکز برای افراد بیش فعال مشکل است؟

تولید انرژی یا فعالیت عصبی مغز توسط ناحیه پیشانی انجام می‌شود و افراد از این طریق می‌توانند تا زمانی که برای تکمیل یک کار نیاز دارند تمرکز کنند. در صورتی که فردی مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه باشد معمولاً ناحیه پیشانی مغز کمتر فعال شده و در نتیجه عملکرد ناقصی دارد، که باعث دشواری تمرکز پایدار می‌شود. اگر شما یا فرزندتان مشکل عدم تمرکز دارید، ممکن است ناحیه پیشانی مغز انرژی کافی برای حفظ تمرکز روی کارهای روزمره، از جمله وظایف تحصیلی، تولید نمی‌کند.

ما در طی پروسه تشخیص و حل مشکل بیش فعالی و نقص توجه بدون دارو در درصد کمتری از بیماران، مشکلات تمرکز ناشی از تحریک بیش از حد لوب پیشانی با امواج مغزی بسیار سریع(امواج مغزی بتا) را مشاهده کرده‌ایم که می‌تواند باعث اختلال در تنظیم لوب فرونتال و در نتیجه مشکلات تمرکز و اضطراب شود. متأسفانه در دنیای امروزی، وظایف و سرگرمی‌های افراد جهت حفظ تمرکز آن‌ها چندان جذاب نیستند و حفظ تمرکز را برای افراد آسیب دیده فوق‌العاده دشوار می‌کنند. در نتیجه ممکن است بیماران مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه با وجود ضریب هوشی بسیار بالا در مدرسه و محل کار دچار آسیب شوند.

سریع‌ترین راه‌های درمان بیش فعالی

درمان ADHD معمولاً شامل ترکیبی از روش‌ها روان درمانی و دارو درمانی است؛ معمولا روش‌های روان درمانی و درمان بدون دارو برای کودکان مبتلا به ADHD استفاده می‌شود. رفتار درمانی، به ویژه آموزش برای والدین، به عنوان اولین خط درمان قبل از تجویز دارو توصیه می‌شود. اینکه چه روشی بهتر و سریع‌تر عمل می‌کند به کودک و شرایط خانواده او بستگی دارد. برنامه‌های درمانی خوب شامل نظارت دقیق، پیگیری و ایجاد تغییرات در صورت نیاز در طول مسیر خواهد بود.

دارو درمانی نیز به صورت گسترده برای درمان اختلال بیش فعالی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ که البته می‌تواند عوارض متفاوتی را داشته باشد. بسیاری از کودکان و خانواده‌ها بسته به اثربخشی درمان و تحمل دارو، می‌توانند گزینه‌های دارویی مختلف را به طور متناوب تغییر دهند. هدف از درمان بهبود علائم برای بازگرداندن عملکرد در خانه و مدرسه است. پیش از اینکه هر روش درمانی اجرا شود؛ باید از وجود بیماری مطمئن شوید.

هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص ADHD وجود ندارد و بسیاری از مشکلات دیگر مانند اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب و انواع خاصی از ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند علائم مشابهی داشته باشند. یکی از مهم‌ترین مراحلی که به تشخیص اختلالات روانی مانند اختلال بیش فعالی کمک می‌کند. انجام یک معاینه پزشکی، از جمله تست‌های شنوایی و بینایی، برای رد سایر مشکلات با علائمی مانند ADHD است.

آیا بیش فعالی بدون دارو قابل درمان است؟

خبر خوب این است که درمان بیش فعالی بدون دارو و با موفقیت زیاد ممکن است. با این حال، قطع داروهای بیش فعالی بدون توصیه پزشک کاری غیرمجاز و اشتباه است. داروهای بیش فعالی برای برخی افراد به صورت موقت موثر هستند و با وجود به همراه داشتن تعداد قابل توجهی از عوارض جانبی ناخواسته، عدم مصرف داروها طبق تجویز توصیه نمی‌شود. در مرکز نوروفیدبک بیات، پروتکل‌های درمانی بیش فعالی و نقص توجه غیر دارویی ما می‌توانند به کاهش یا در برخی موارد، رفع نیاز به داروهای ADHD کمک کنند. زیرا روند درمان ما به رفع مشکل به صورت ریشه‌ای می‌پردازد و می‌تواند باعث تسکین علائم در درازمدت شود. درمان بیش فعالی بدون دارو شامل موارد زیر است.

• نوروفیدبک
• مدیتیشن و مراقبه ذهنی
• مشاوره درمان بیش فعالی بدون دارو که همان روان درمانی است.
• رژیم غذایی مناسب
• ورزش

نوروفیدبک در مقابل درمان‌های دارویی

برخلاف درمان‌های ADHD و ADD مبتنی بر دارو، درمان با نوروفیدبک هدایت‌شده توسط نقشه مغز مؤسسه بیات معمولاً باعث بروز عوارض جانبی منفی در فرد نمی‌شود و همچنین می‌تواند باعث بهبودی طولانی ‌مدت در فرد شود. از آنجایی که نتایج نوروفیدبک توسط تلاش‌های خود بیمار از طریق فرآیند یادگیری موسوم به شرطی‌سازی عامل حاصل می‌شود، این درمان به جای حذف موقت اختلال، به علت اصلی اختلال در مغز می‌پردازد و خود مشکل را برطرف می‌نماید. در مقابل، درمان‌های بیش فعالی و نقص توجه مبتنی بر دارو فقط می‌توانند باعث بهبودی کوتاه ‌مدت فرد شوند.

علاوه بر این، داروهای محرکی که برای درمان علائم ADHD و ADD استفاده می‌شوند، پتانسیل سوء مصرف، وابستگی و همچنین عوارض جانبی ناخواسته را دارند. علاوه بر مزایای ذکر شده در بالا، نوروفیدبک که نوعی درمان بیش فعالی بدون دارو است، روشی هدایت شده توسط نقشه مغز در مرکز بیات است. این روش بیماران ما را قادر می‌سازد تا منابع عصبی و مهارت‌های مورد نیاز برای غلبه بر علائم بیش فعالی و نقص توجه را توسعه دهند. هزینه درمان با نوروفیدبک می‌تواند نسبت به دیگر روش‌های درمانی بیشتر باشد؛ اما طول درمان بسیار کوتاه‌تر است.

مدیتیشن و مراقبه ذهنی

یکی از مهم‌ترین روش‌هایی که می‌تواند برای درمان بیش فعالی بدون دارو معرفی شود استفاده از تکنیک‌های مختلف مدیتیشن و مراقبه ذهنی برای مدیریت استرس، ایجاد احساسات مثبت و تقویت مهارت‌های خودتنظیمی است. این روش درمانی علاوه بر اینکه باعث کنترل بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان می‌شود؛ می‌تواند کیفیت زندگی را نیز بهبود بخشد. یوگا یک درمان طبیعی موثر است و مصرف داروها همراه با تمرین روزانه یوگا باعث بهبود اضطراب، بیش فعالی و اختلالات اجتماعی می‌شود. موارد زیر برترین راه‌های ممکن برای آرام کردن ذهن هستند.

• مدیتیشن ذهن آگاهی
• تمرینات تنفسی
• یوگا یا تای چی

روان درمانی

یکی از روش‌های درمان بیش فعالی بدون دارو، درمان شناختی رفتاری(CBT) است که یکی از روش‌های روان درمانی محسوب می‌شود. جهت درمان ADHD می‌تواند یک گزینه درمان کمکی موثر برای برخی افراد باشد. گفته می‌شود نتایج حاصل از CBT را می توان با پروتکل های درمانی مانند نوروفیدبک و نورومدولاسیون افزایش داد. با کمک این پروتکل‌های درمانی، بیماران مبتلا به ADHD و ADD می‌توانند یاد بگیرند که از ارتباط ذهن و بدن برای کاهش علائم و به حداقل رساندن یا حذف پاسخ‌های هیجانی منفی استفاده کنند.

درمان بیش فعالی با رژیم غذایی و تغذیه مناسب

یک رژیم غذایی متعادل، ورزش و مدیتیشن همگی گزینه‌های خوبی برای افرادی هستند که به دنبال کاهش علائم ADHD خود می‌باشند. با این وجود، در حالی که این درمان های طبیعی ADHD ممکن است شدت برخی از علائم  بیش فعالی را کاهش دهد، آن‌ها به اختلالات اساسی مغز فرد توجه نمی‌کنند. بهترین غذاها برای درمان کودکان مبتلا به بیش فعالی، غذاهای طبیعی سرشار از ویتامین‌های ضروری، مواد معدنی و چربی‌های سالم هستند.

علاوه بر داشتن یک رژیم غذایی سالم، حذف غذاهای حاوی غذاهای فرآوری شده و رنگ‌‎های مصنوعی نیز می‌تواند به کاهش علائم بیش فعالی و نقص توجه کمک کند. چندین ویتامین و مواد معدنی وجود دارند که می توانند در صورت استفاده مداوم همزمان با درمان بیش فعالی بدون دارو باعث کاهش علائم این اختلال شوند. این ویتامین‌ها شامل روی، آهن، منیزیم، اسیدهای چرب امگا 3 و غیره هستند.

ورزش

ورزش به عنوان یکی از راه‌های درمان بیش فعالی در کودکان بدون دارو به مغز افراد مبتلا به ADHD کمک می کند تا کارآمدتر و بهتر عمل کنند. ورزش هوازی و فعالیت بدنی می‌تواند تأثیر مثبتی در رفع علائم اصلی اختلال بیش فعالی مانند تکانشگری، بیش فعالی، مشکلات عملکرد اجرایی و اضطراب در کودکان کمک کند. ورزش باعث افزایش اندورفین، دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین می‌شود؛ که باعث بهبود خلق و خو و افزایش تمرکز و توجه می‌شوند. هرگونه ورزش مانند 30 دقیقه پیاده روی چهار بار در هفته، یادگیری هنرهای رزمی یا باله می‌تواند در درمان اختلال بیش فعالی بدون دارو موثر باشد.

اهمیت درمان زود هنگام بیش فعالی

بیش از 60 درصد از کودکانی که مبتلا به بیش فعالی هستند، علائم را تا بزرگسالی دارند. در واقع عدم درمان بیش فعالی می‌تواند باعث بروز مشکلات زیر برای فرد شود.

• عدم موفقیت تحصیلی
• نتیجه عزت نفس پایین
• تصادفات وسایل نقلیه موتوری
• سوء مصرف الکل و مواد مخدر
• مشکلات اشتغال
• اضطراب
• افسردگی
• مشکلات رابطه

بر اساس مطالعات علمی، این افراد در بزرگسالی با افزایش خطر ابتلا به اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی، اضطراب، سوء مصرف مواد یا وابستگی به مواد مواجه می‌شوند. عدم موفقیت تحصیلی، ناتوانی در فارغ التحصیلی از مدرسه و دانشگاه، کسب درآمد بسیار کم، مشکلات شغلی و مشکلات زناشویی نیز از دیگر مسائل این افراد در بزرگسالی است. بنابراین روانشناسان همیشه به ضرورت درمان بیش فعالی با نوروفیدبک تاکید می‌کنند.

درمان بیش فعالی بدون دارو در مرکز مشاوره و نوروفیدبک بیات

در مرکز مشاوره بیات ما معتقدیم که جهت درمان بیش فعالی و نقص توجه باید باید بر ریشه مشکل که همان بی نظمی مغز بیمار است تمرکز کنیم. در این مرکز مراحل درمان بیش فعالی بدون دارو در مراحل زیر انجام می‌شود.

• پی بردن به اختلال از طریق نقشه‌برداری مغز یا qEEG و تنظیم برنامه شخصی برای هر فرد
• کاهش علائم از طریق نوروفیدبک و نورومدولاسیون

مرکز بیات اولین کلینیک درمانی بیش فعالی در شیراز است که بیش از یک دهه سابقه در این حوزه دارد. ما در درمان بیش فعالی بدون دارو پیشگام هستیم و به بیماران زیادی کمک کرده‌ایم تا علائم بیش فعالی خود را بدون مصرف هر نوع دارویی کاهش دهند.  کلینیک بیات بیش از 10 سال است که بیوفیدبک و نوروفیدبک را محور برنامه‌های درمان غیر دارویی خود قرار داده است. البته تشخیص و درمان صحیح بیش فعالی بدون دارو مستلزم تجربه بسیار زیاد است.

عوارض عدم درمان بیش فعالی چیست؟

در صورت عدم درمان، ADHD و ADD می‌تواند نوعی نیروی مخرب برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان باشد. در واقع، ADHD و ADD می‌توانند منجر به انجام نادرست و ناتمام تکالیف، عملکرد ضعیف در محل کار، قلدری و حتی افسردگی شوند. اهمیت عدم درمان بیش فعالی در کودکان بدون دارو زمانی ظاهر می‌شود که کودک بزرگ شده و وارد اجتماع می‌شود.

این بیماری می‌تواند عوارض جبران ناپذیری مانند عدم ثبات کاری و فقر اقتصادی، ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی، شکست در روابط احساسی، عدم اعتماد به نفس، سو مصرف مواد مخدر و الکل و عدم توانایی تصمیم گیری را در بزرگسالی ایجاد کند. اگر شما شخصی را می‌شناسید که از علائم بیش فعالی رنج می‌برد، ضروری است که در اسرع وقت اقدامات پزشکی درمانی وی را شروع نمایید.

جمع بندی

شما می‌توانید درمان بیش فعالی بدون دارو را با استفاده از روش‌های بسیار موثر و حتمی انجام دهید. برای درمانی مطمئن و ایمن و بدون بازگشت باید به صورت دقیق به تحقیق بپردازید. بررسی پیشینه و سوابق مرکز درمانی مورد نظر شما و همچنین نظرات کاربران درباره مرکز بسیار مهم است. مرکز مشاوره و نوروفیدبک بیات به عنوان اولین مرکز نوروفیدبک در شیراز توانسته است موفقیت بسیاری در این حوزه کسب نماید.

این مرکز روانشناسی تمرکز اصلی خود را بر روی درمان بیماری‌ها و اختلالات روانی با استفاده از روش‌های غیردارویی مخصوصا درمان با نوروفیدبک قرار داده است. دکتر حسین بیات روانشناس بالینی درمان با نوروفیدبک را بسیار موثر و استاندارد می‌دانند و بیماران بسیاری را با استفاده از این روش درمان کرده‌اند. درصورتی که می‌خواهید اطلاعات بیشتری درمورد روش‌های درمان دریافت کنید می‌توانید از طریق صفحه تماس با ما با مشاوران باتجربه مرکز بیات ارتباط برقرار کنید.

سئوالات متداول

1_ بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی یا ADHD نوعی بیماری مزمن است که باعث مشکل در سیستم مغزی و عصبی می‌شود. افراد مبتلا به بیش فعالی در کنترل حرکات و یا شدت رفتار خود به صورت معمولی رفتار نمی‌کنند و می‌توانند منفعل یا پر تکانش باشند.

2_ علائم بیش فعالی چیست؟

• بی توجهی
• حواس پرتی
• عدم تمرکز مداوم بر روی کارها
• مشکل در انجام وظایفی مانند تکالیف بدون نظارت
• حافظه کوتاه مدت ضعیف(مشکل در پیروی از یک سری دستورالعمل)
• مهارت شنیداری ضعیف
• زیاد صحبت کردن
• خیال پردازی
• ریسک پذیر بودن
• مشکل در برقراری ارتباط اجتماعی

3_ راه‌های درمان بیش فعالی بدون دارو را نام ببرید؟

• نوروفیدبک
• مشاوره درمان بیش فعالی بدون دارو که همان روان درمانی است.
• رژیم غذایی مناسب

4_مزیت‌های درمان بیش فعالی با نوروفیدبک در مقابل درمان‌های دارویی را نام ببرید؟

برخلاف درمان‌های ADHD و ADD مبتنی بر دارو، درمان نوروفیدبک هدایت‌شده توسط نقشه مغز مؤسسه بیات معمولاً باعث بروز عوارض جانبی منفی در فرد نمی‌شود و همچنین می‌تواند باعث بهبودی طولانی ‌مدت در فرد شود و این درمان به جای حذف موقت اختلال، به علت اصلی اختلال در مغز می‌پردازد و خود مشکل را برطرف می‌نماید.

5_ عدم درمان بیش فعالی چه مشکلاتی را در بزرگسالی ایجاد می‌کند؟

این بیماری می‌تواند عوارض جبران ناپذیری مانند عدم ثبات کاری و فقر اقتصادی، ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی، شکست در روابط احساسی، عدم اعتماد به نفس، سو مصرف مواد مخدر و الکل و عدم توانایی تصمیم گیری را در بزرگسالی ایجاد کند.