فوبیای ترس از مار، مار هراسی یا ophidiophobia نوعی ترس شدید و غیرمنطقی نسبت به مارها است که ممکن است؛ به دلیل تجربیات گذشته، آموزش‌های فرهنگی یا حتی عوامل تکاملی باشد ایجاد شود. تاثیر تکامل در ایجاد ترس از مار به این گونه است که در طول تاریخ بی‌‌شک انسان با خطرات زیادی روبه‌رو بوده و مارها نیز به عنوان شکارچیان بالقوه یکی از این خطرات بوده‌اند. ممکن است مار هراسی ممکن است به عنوان یک واکنش دفاعی طبیعی برای جلوگیری از مواجهه با خطرات مرتبط با آن‌ها تکامل یافته باشد.
اوفیدوفوبیا ممکن است با ترس از خزندگان یا هرپتوفوبیا همراه باشد و هر دو این فوبیاها در دسته فوبیاهای خاص قرار می‌گیرند. افرادی که به این اختلال دچار هستند، ممکن است به هنگام مشاهده یا حتی فکر کردن به مارها احساس اضطراب و وحشت کنند و علائمی شامل ضربان قلب سریع، تعریق، لرزش و میل شدید برای فرار را تجربه کنند. برخی اوقات این ترس به اندازه‌ای شدید می‌شود که زندگی فرد را مختل می‌کند و درمان آن با استفاده از درمان شناختی رفتاری، مواجهه درمانی و … امکان پذیر است.
آیا ترس از مار یک فوبیای شایع است؟
ترس از مار یکی از فوبیاهای خاص و بسیار رایج است و تحقیقات نشان داده است؛ که در بخش قابل توجهی از مردم سطحی از ترس در ارتباط با مارها وجود دارد. بسیاری از افراد هنگام مواجهه با مارها درجات مختلفی از ناراحتی یا ترس را تجربه می‌کنند و برای برخی، این ترس می‌تواند شدید و ناتوان کننده شود. افرادی که مبتلا به اوفیدوفوبیا هستند ممکن است تمام تلاش خود را انجام دهند تا از هر موقعیتی که ممکن است با مار مواجه شوند اجتناب کنند.
آشنایی با انواع علائم ترس از مار
علائم مار هراسی می‌تواند از نظر شدت در افراد مختلف متفاوت باشد؛ اما همه افراد مبتلا به این فوبیا واکنش‌های فیزیکی و احساسی خاصی را از خود نشان می‌دهند که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهیم شد.
- استرس و اضطراب شدید: یکی از اولین علائمی که در هنگام مواجه شدن یا حتی فکر کردن به مارها ایجاد می‌شود؛ استرس و اضطراب شدید است. درمان استرس و اضطراب با نوروفیدبک یکی از موثرترین راه‌های درمانی است.
- حملات پانیک: ممکن است افراد در مواجهه با عامل فوبیا خود مانند مار دچار درد قفسه سینه، تنگی نفس، تپش قلب و سرگیجه شوند. در چنین شرایطی فرد باید از درمان پانیک یا وحشت زدگی اطلاع داشته باشد.
- رفتارهای اجتنابی: یکی دیگر از علائم مار هراسی پرهیز از مکان‌هایی مانند جنگل‌ها و باغ‌ها است که امکان وجود مار در آن‌ها وجود دارد.
- واکنش فیزیکی: علائمی مانند عرق کردن، لرزش، حالت تهوع و خشکی دهان می‌توانند هنگام مواجهه با فکر مار یا برخورد واقعی رخ دهند.
علت ابتلا به مار هراسی
مار هراسی یک فوبیای شایع در انسان‌ها است که به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود. شناسایی علت ابتلا به ترس از مار در درمان و تشخیص این بیماری بسیار موثر است؛ به همین دلیل در ادامه با علت‌های اصلی ابتلا به این فوبیا آشنا خواهیم شد.
- تکامل: یکی از جالب‌ترین دلایل ابتلا به مار هراسی تکامل است. برخی تحقیقات به این نتیجه رسیده‌اند که ترس از مارها می‌تواند پیوندی با مکانیسم بقا داشته باشد. به عبارت دیگر، ترس از مارها می‌تواند نتیجه سازگاری در دوران تکامل باشد، چرا که برخی از مارها سمی و خطرناک هستند و انسان برای بقا نیاز داشته تا از این دسته از حیوانات دوری کند.
- عدم آگاهی: نداشتن اطلاعات کافی در مورد مارها و رفتار آن‌ها می‌تواند به تشدید ترس منجر شود. افراد ممکن است ترس بیشتری از چیزهایی داشته باشند که از آن‌ها اطلاع ندارند.
- ژنتیک: برخی تحقیقات نشان می‌دهد که ترس‌ها و فوبیاها می‌توانند از طریق وراثت منتقل شوند و در افرادی که در اعضای خانواده سابقه ترس از مار دارند بیشتر ایجاد می‌شود.
- تجربیات منفی گذشته: ترس از مار مانند سگ هراسی و دیگر فوبیاها می‌تواند به دلیل اتفاقات ناگوار و منفی که در کودکی یا بزرگسالی فرد رخ داده است؛ ایجاد می‌شود.
تشخیص و درمان ترس از مار
ترس از مار یا مار هراسی یک فوبیای خاص است که در تشخیص و درمان آن نیاز به یک متخصص سلامت روان است. متخصص روان مصاحبه کاملی را انجام می‌دهد تا ترس بیمار، محرک‌های آن و چگونگی تأثیر آن بر زندگی روزمره او را درک کند. پزشک ممکن است با کمک گرفتن از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، ترس بیش از حد از مارها را تشخیص دهد. درمان ترس از مار نیازمند یک تشخیص قطعی از طرف افراد متخصص است.
درمان مار هراسی با استفاده از ترکیبی از تکنیک‌های درمانی مانند درمان شناختی رفتاری، مواجهه درمانی، تکنیک‌های آرامش مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و آرام‌سازی پیشرونده عضلانی، دارو درمانی و کمک گرفتن از گروه‌های حمایتی انجام می‌شود. اگر کسی ترس از مارها دارد و این ترس باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره او شده است؛ توصیه می‌شود برای ارزیابی و دریافت روش درمان موثر با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید.
جمع‌بندی
ترس از مار یا اوفیدوفوبیا یک فوبیای خاص اما شایع است که با استرس و اضطراب شدید، حملات پانیک، رفتارهای اجتنابی و واکنش فیزیکی خود را نشان می‌دهد. تشخیص و درمان مار هراسی در کلینیک روانشناسی بیات توسط دکتر حسین بیات صورت می‌گیرید. در این کلینیک انواع روش‌های درمانی از جمله مواجهه درمانی و درمان شناختی رفتاری اجرا می‌شود.
سئوالات متداول
1_ علت ایجاد مار هراسی چیست؟
فوبیای ترس از مار، مار هراسی یا ophidiophobia نوعی ترس شدید و غیرمنطقی نسبت به مارها است که ممکن است؛ به دلیل تجربیات گذشته، آموزش‌های فرهنگی یا حتی عوامل تکاملی باشد ایجاد شود.
2_ آیا ترس از مار یک فوبیای شایع است؟
ترس از مار یکی از فوبیاهای خاص و بسیار رایج است و تحقیقات نشان داده است؛ که در بخش قابل توجهی از مردم سطحی از ترس در ارتباط با مارها وجود دارد.