روانشناسی اکت یا درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (Acceptance and Commitment Therapy – ACT) یکی از رویکردهای نوین روان‌درمانی است که به افراد کمک می‌کند به‌جای جنگیدن با احساسات و افکار منفی، آنها را بپذیرند و با تعهد به ارزش‌های درونی خود، مسیر زندگی معنادارتری را بسازند. ACT بر پایه‌ی اصول مایندفولنس (ذهن‌آگاهی) و رفتاردرمانی شناختی نسل سوم بنا شده و در درمان افسردگی، اضطراب، مشکلات هویتی، وسواس و حتی دردهای مزمن جسمی نتایج چشمگیری داشته است.
هدف این درمان آن نیست که احساسات ناخوشایند را حذف کند، بلکه آموزش می‌دهد چگونه آنها را بپذیرید، معنا بیابید و با اقدام متعهدانه مسیر رشد شخصی را انتخاب کنید.
روانشناسی اکت چیست؟
یکی از درمان‌های جدید و به روز که امروزه به دفعات زیادی اسم آن را شنیده اید، روانشناسی اکت است. روانشناس اکت(ACT) مخفف Acceptance and Commitment Therapy است که به معنای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می‌باشد. در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد فرد به جای مقابله با احساسات در ذهن و مغز خود باید آنها را به عنوان پاسخ‌های طبیعی در موقعیت‌های مختلف بروز دهد تا بتواند این احساسات را در خارج از ذهن خود مشاهده کند.
افراد درصورتی که بخواهند می‌تواند الگوهای رفتاری و فکری خود را تغییر داده و بر این احساسات و افکار غلبه کند. غلبه بر افکار منفی در این روش بدون روبه‌رو شدن مستقیم با آن امکان پذیر است. روانشناسی اکت نوعی روان درمانی است که از ما می‌خواهد شکست‌ها، بدبختی‌ها و بیماری‌های خود را بپذیریم و تلاش کنیم با پشت سر گذاشتن آن به سمت موفقیت حرکت کنیم. اکت از ما می‌خواهد در مقابل مشکلات انعطاف پذیر باشیم تا بتوانیم با ناراحتی و رنج آن مقابله کنیم.
تاریخچه روانشناسی پذیرش و تعهد
برای دهه‌ها دانشمندان به دنبال روشی برای افرادی بودند که می‌خواستند با شرایط سخت روانی خود مقابله کنند و زندگی خود را در مسی موفقیت قرار دهند تا توانستند روانشناسی ACTرا معرفی کنند. در سال 1990 دانشمدان متعددی درمورد درمان اکت تحقیقات انجام داده بودند و کتاب‌هایی را جمع آوری کردند که به وسیله اطلاعات آن و به کار گیری روش پذیرش و تعهد توانستند در درمان سوءمصرف مواد، درمان روان‌پریشی، درمان استرس و اضطراب مزمن، درمان افسردگی بدون دارو، درمان درد مزمن و اختلالات خوردن پیشرفت کنند.
استیون سی هیز در سال 1982 از طرفداران درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بود و این درمان را دور کردن همه جانبه نام گذاری کرد؛ زیرا درمان اکت به افراد کمک می‌کند با پذیرش هر فکر منفی که آنها را در گذشته نگه می‌دارد به سمت جلو حرکت کنند. روانشناسان در روش پذیرش و تعهد به دنبال مقابله با مشکلات نیستند زیرا معتقدند اثرات مخرب‌تری دارد و منجر به استرس و ناراحتی فرد می‌شوند. آنها در این نوع روانشناسی با پذیرش و افزایش بصیرت و آگاهی خود دلیل بروز افکار منفی را شناسایی کرده و تلاش می‌کنید الگوهای رفتاری مثبت را جایگزین آن کنید.
امروزه ACT یکی از رویکردهای نسل سوم رفتاردرمانی شناختی (Third Wave CBT) شناخته می‌شود و در کلینیک‌های معتبر روانشناسی دنیا به عنوان راهکاری اثربخش برای رشد روانی و افزایش پذیرش هیجانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تفاوت درمان اکت با CBT سنتی چیست؟
بسیاری از افراد ACT را با CBT یکسان می‌دانند، اما تفاوت‌های اساسی میان این دو وجود دارد:
| ویژگی | رویکرد CBT (درمان شناختی-رفتاری) | رویکرد ACT (پذیرش و تعهد) |
|---|---|---|
| هدف اصلی | اصلاح، چالش و تغییر افکار منفی و باورهای ناکارآمد به افکار واقع‌بینانه‌تر. | پذیرش افکار و احساسات دردناک همان‌طور که هستند و تمرکز بر اقدام متعهدانه در راستای ارزش‌ها. |
| نگرش به هیجان | تلاش برای کنترل، کاهش یا حذف احساسات منفی. | پذیرش و مشاهده هیجانات به عنوان تجربه‌های گذرا، بدون تلاش برای تغییر آنها. |
| تکنیک‌های اصلی | بازسازی شناختی، آزمون واقعیت، تعیین تکلیف‌های رفتاری مستقیم. | ذهن‌آگاهی (Mindfulness)، فاصله‌گیری شناختی (Defusion)، کشف ارزش‌ها، اقدام متعهدانه. |
| نتیجه مطلوب | کاهش نشانه‌های روانشناختی و رسیدن به یک حالت عملکردی طبیعی. | افزایش انعطاف‌پذیری روانی (Psychological Flexibility) و ساختن یک زندگی غنی و معنادار، علی‌رغم حضور ناراحتی‌ها. |
6 مرحله اصلی روانشناسی اکت
روانشناسی اکت نوعی رفتار درمانی مبتنی بر مایندفولنس، آگاهی ذهن در لحظه و رفتار گرایی است که از افراد می‌خواهد وجود نواقص موجود در خود را بپذیرند و تلاش کنند که از این احساسات عبور کرده و در مسیر موفقیت قرار گیرند. درمان اکت نیاز به افزایش انعطاف پذیری روانشناختی دارد و دارای 6 قانون اصلی است که شامل پذیرش، فاصله گیری شناختی، مایندفولنس، خویشتن مشاهده‌گر، ارزش‌ها و عمل متعهدانه می‌شود.
1- پذیرش
مرحله اول در درمان اکت پذیرش است که مقابل اجتناب و مبارزه با احساسات قرار می‌گیرد. پذیرش شامل شناخت کامل و همه جانبه ما از احساساتمان است که به صورت فعالی و آگاهانه اتفاق می‌افتد. در اکت به جای تلاش برای تغییر و مقابله با احساسات آنها را به عنوان احساسات بد می‌پذیریم و مکانی را به آن در ذهن خود اختصاص می‌دهیم. بعد از پذیرش احساسات منفی و دردناک می‌توانی آن را با احساسات مثبت و الگوی رفتاری صحیح جایگزین کنیم. مثلا فردی که دارای استرس و اضطراب است باید استرس خود را به عنوان یک احساس بد بپذیرد و سپس الگوی رفتاری صحیح جایگزین آن کند.
2- فاصله گیری شناختی
در فاصله گیری شناختی می‌خواهیم از افکار خود که می‌توانیم بسیار آنها را جدی بگیریم و در آن غرق شویم؛ فاصله بگیریم و جدا شویم. در این مرحله از روانشناسی اکت پس از اینکه افکار منفی خود را پذیرفیتم می‌خواهیم از این افکار فاصله بگیریم و بدون اینکه درگیر آنها شویم با دیدی کلی‌تر موضوع را مورد بررسی قرار دهیم. مثلا افراد می‌توانند برای اینکه در افکار خود غرق نشوند آنها را با صدای بلند بگویند و یا برای آنها نامی مشخص کنند؛ این عمل به افراد کمک می‌کنند تا با مشاهده افکار خود تاثیر و نفوذ آن را کاهش دهند.
3- مایندفولنس مرحله‌ای از روانشناسی اکت
مایندفولنس یا ذهن آگاهی به معنی آگاهانه در زمان حال بودن است. در مایندفولنس افراد به صورت آگاهانه با آنچه در حال اتفاق می‌افتد درگیر می‌شوند و تجربه‌ای که در اینجا و اکنون دارند را مهم و با ارزش می‌دانند و آن را می‌پذیرند. روانشناسی اکت با استفاده از مایندفولنس می‌خواهد با زندگی کردن در لحظه و مطابقت دادن افکار و رفتار با زمان حال منجر به آگاهی و بیداری ذهنی شود. مایندفولنس منجر می‌شود که به جای غرق شدن در افکار در حال زندگی کنیم و خاطرات، احساسات و افکار را هر چند ناوخوشایند بپذیریم و با آن رو‌به رو شویم در این صورت این اتفاقات قابل تحمل‌تر به نظر می‌رسند.
4- خویشتن مشاهده‌گر
در این مرحله می‌خواهیم به یک شناخت بیشتر از خودمان برسیم و بپذیریم که علاوه بر چیزی که در ذهن ما می‌گذرد مانند احساسات، ادراکات، تصورات و افکار، پدیده‌هایی که در اطراف ما هستند نیز بر روی ما تاثیر می‌گذارند.
5- ارزش‌ها
در روانشناسی اکت می‌خواهیم پس از پذیرفتن افکار منفی آنها را با افکار مثبت جایگزین کنیم؛ ارزش‌ها در این مرحله افکار مثبت را تعیین می‌کنند و در واقع مانند قطب نمایی برای حرکت به سمت موفقیت عمل می‌کنند. ارزش‌ها و عقاید منجر به ایجاد ابزار خودیاری برای رسیدن به اهداف زندگی می‌شوند و در انتخاب رفتار و افکار صحیح افراد را راهنمایی می‌کنند.
6- عمل متعهدانه
در روش پذیرش و تعهد هدف این است که با پذیرش ارزش‌هایمان اقداماتی صحیح انجام دهیم تا یک زندگی غنی و دارای معنی ایجاد شود. این اقدامات که در راستای ارزش‌ها صورت می‌گیرد را عمل متعهدانه می‌گویند. اقدامات مداوم و هدفمند در راستای ارزش‌ها منجر به تغییر الگوهای رفتاری غلط و منفی و ایجاد الگوهای رفتاری صحیح می‌شود که هدف روانشناسی اکت نیز پذیرفتن موضوعات منفی و رسیدن به موضوعات و اتفاقات مثبت است.
روانشناسی اکت به افرادی که می‌خواهند مشکلات روانی خود را پشت سر بگذارند و با پذیرش آنها زندگی معناداری را ایجاد کنند کمک می‌کند. برای اینکه بتوانید این روش درمانی به روز را پیاده کنید می‌توانید به روانشناس مراجعه کنید؛ مطمئنا یک فرد تحصیل کرده و متخصص بهترین کمک را می‌تواند به شما بدهد. دکتر حسین بیات در مرکز روانشناسی خود انواع روش‌های به روز درمان بیماری‌ها روانی را با توجه به استانداردهای جهانی پیاده می‌کند و بیماران زیادی را با استفاده از روش‌های مختلف مانند درمان با نوروفیدبک و روانشناسی اکت درمان کرده‌اند.
سئوالات متداول
1_ روانشناسی اکت چیست؟
روانشناس اکت(ACT) مخفف Acceptance and Commitment Therapy است که به معنای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می‌باشد. در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد فرد به جای مقابله با احساسات در ذهن و مغز خود باید آنها را به عنوان پاسخ‌های طبیعی در موقعیت‌های مختلف بروز دهد تا بتواند این احساسات را در خارج از ذهن خود مشاهده کند.
2_ در چه سالی دانشمندان موفق به درمان اختلالات روانی با استفاده از روانشناسی اکت شدند؟
در سال 1990 دانشمدان متعددی درمورد درمان اکت تحقیقات انجام داده بودند توانستند در درمان سوءمصرف مواد، درمان روان‌پریشی، درمان استرس و اضطراب مزمن، درمان افسردگی بدون دارو، درمان درد مزمن و اختلالات خوردن پیشرفت کنند.
3_ 6 مرحله اصلی روانشناسی اکت را نام ببرید؟
درمان اکت نیاز به افزایش انعطاف پذیری روانشناختی دارد و دارای 6 قانون اصلی است که شامل پذیرش، فاصله گیری شناختی، مایندفولنس، خویشتن مشاهده‌گر، ارزش‌ها و عمل متعهدانه می‌شود.
