اعتیاد کودکان به فضای مجازی یکی از موضوعاتی است که به دلیل اهمیت و تاثیر فضای مجازی در جهان امروزی مورد بحث قرار گرفته است. کودکان 8 تا 18 سال نزدیک به 45 ساعت در هفته را جلوی صفحه نمایش‌های مختلف می‌گذارنند و والدین نگران هستند که ممکن است این موضوع منجر به دور شدن فرزندشان از زندگی طبیعی و عادی شود. اعتیاد کودکان به فضای مجازی میتواند منجر به ایجاد انواع اختلالات روانی مانند استرس و اضطراب، افسردگی و ایجاد تمایلات ضد اجتماعی شود؛ به همین دلیل باید استفاده از فضای مجازی توسط کودکان کنترل شود.
آیا اعتیاد کودکان به فضای مجازی واقعی است؟
استفاده بیش از حد از اینترنت در کودکان یکی از نگرانی‌های رو به رشد در عصر دیجیتال است. در حالی که مفهوم اعتیاد در رابطه با اینترنت هنوز در میان کارشناسان مورد بحث است؛ اما دانشمندان بر این باورند که استفاده بیش از حد از اینترنت میتواند پیامدهای منفی برای رفاه کودکان داشته باشد.
کودکان ممکن است دچار الگوهای اجباری و مشکل ساز در رابطه با استفاده از اینترنت شوند و علائمی مانند از دست دادن کنترل و مشکلات توجه و تمرکز کودکان در مدرسه، تعاملات اجتماعی و رفاه روانی نشان دهند. سازمان جهانی بهداشت استفاده بیش از حد از فضای مجازی را به عنوان یک اعتیاد نام نمی‌برد؛ ولی بی شک استفاده بیش از حد از فضای مجازی و اینترنت میتواند اثرات نامطلوبی بر سلامت روانی، رشد اجتماعی و رفاه کلی کودکان داشته باشد.
استفاده بیش از حد از اینترنت میتواند بر روی الگوی خواب، سطح فعالیت بدنی و عملکرد تحصیلی کودکان اثرات منفی داشته باشد و حتی باعث می‌شود کودکان در معرض سوء استفاده‌های سایبری و محتوای نامناسب قرار گیرند. آموزش استفاده درست از اینترنت، تعیین محدودیتهای مناسب و تشویق به داشتن فعالیتهای آفلاین باعث رشد و رفاه کودک می‌شود. برای اینکه بتوانید توصیه‌های مناسبی به کودک خود درمورد استفاده از اینترنت ارائه دهید می‌توانید از متخصصان سلامت روان کمک بگیرید.
4 آسیب مهم فضای مجازی بر روی کودکان
استفاده بیش از حد از اینترنت همان طور که اشاره شد؛ باعث ایجاد مشکلات متعددی برای کودکان و بزرگسالان می‌شود. این مشکلات میتواند شامل مشکلات روانی و جسمی باشد؛ که تا بزرگسالی همراه کودک باقی می‌ماند. برای اینکه والدین، مراقبان و مربیان بتوانند از بروز اعتیاد کودکان به فضای مجازی جلوگیری کنند باید از ضررها و اثرات مخربی که بر روی کودک دارد آگاه باشند و استفاده مسئولانه و متعادل از اینترنت و فضای مجازی را در کودکان ترویج دهند.
تعیین محدودیتهای مناسب، تشویق به فعالیتهای آفلاین، تقویت ارتباطات باز و ارائه راهنمایی در مورد ایمنی آنلاین در کاهش پیامدهای منفی استفاده بیش از حد از اینترنت در کودکان بسیار مهم است. در ادامه تاثیر اینترنت بر سلامت روان، الگوهای خواب، تحصیل و سلامت جسمی کودک را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
تاثیر فضای مجازی بر سلامت روان
استفاده بیش از حد و زیاد از اینترنت میتواند باعث ایجاد مشکلات مختلف در زمینه سلامت روان کودکان شود. اعتیاد به فضای مجازی در کودکان میتواند باعث ایجاد استرس و اضطراب، افسردگی، انزوای اجتماعی و اعتماد به نفس ضعیف در کودکان شود. وجود اختلال افسردگی یا اختلال بیش فعالی نیز در کودکان میتواند باعث انزوای اجتماعی کودک و کشیده شدن او به سمت بازی‌های آنلاین باشد. در این شرایط اگر درمان بیش فعالی بدون دارو در کودکان انجام شود منجر به کاهش استفاده از اینترنت و فضای مجازی می‌شود.
زمانی که کودک به صورت مداوم در معرض محتوای آنلاین قرار می‌گیرد، ممکن است سایر جنبه‌های مهم زندگی مانند مدرسه، فعالیت بدنی و تعاملات اجتماعی او در معرض خطر قرار گیرد آزار و اذیت سایبری و مقایسه‌های اجتماعی منفی نیز بر سلامت روانی کودک موثر است؛ به همین دلیل استفاده از فضای مجازی در کودکان باید کنترل شود.
انزوای اجتماعی
انزوای اجتماعی که یکی از مشکلات روانی ایجاد شده به دلیل استفاده بیش از حد از اینترنت در کودکان است؛ مانع از رشد مهارت‌های اجتماعی کودک می‌شود. مهارت‌های اجتماعی در سنین پایین با تعاملات چهره به چهره به وجود می‌آیند؛ که در صورت عدم تعادل بین فعالیتهای اجتماعی آنلاین و آفلاین میتواند با مشکلات زیادی روبه‌رو شود. کودکان در صورتی که مدت زمان طولانی را در فضای مجازی سپری کنند؛ فرصت اجتماعی شدن و ایجاد و حفظ روابط انسانی را از دست می‌دهند.
ایجاد اختلال در الگو خواب کودکان
استفاده بیش از اندازه از وسایل الکترونیکی و اینترنت قبل از خواب کودکان میتواند الگوهای خواب استاندارد را مختل کرده و بر کیفیت خواب تاثیر منفی بگذارد. ملاتونین یک هورمون تنظیم کننده در بدن است؛ که بر روی الگوی خواب موثر است و نور ساطع شده از صفحه نمایش وسایل الکترونیکی در تولید این هورمون اختلال ایجاد می‌کند. کمبود خواب و نداشتن یک خواب استاندارد در کودک باعث اختلالات خلقی می‌شود و بر روی سلامت کلی کودک تاثیر منفی دارد.
تاثیر اینترنت بر روی سلامت جسمی کودک
تاثیر منفی فضای مجازی بر کودکان علاوه بر اثرات مخرب بر روی سلامت روان باعث ایجاد مشکلات فیزیکی نیز می‌شود. زمانی که کودک ساعت‌های طولانی را بدون هیچگونه فعالیت بدنی و در وضعیت جسمانی نامناسب سپری کند؛ باعث ایجاد آسیب به جسم خود می‌شود. بدن انسان در زمان کودکی بسیار حساس است و هر فعالیت نامناسب بدنی میتواند اثرات مخربی بر جسم فرد داشته باشد. سبک زندگی بی تحرک باعث افزایش مشکلات سلامتی مانند چاقی، مشکلات قلبی_عروقی و اختلالات اسکلتی عضلانی می‌شود.
راهکارهای طلایی والدین برای کنترل اعتیاد کودکان به فضای مجازی
اعتیاد کودکان به فضای مجازی همان طور که اشاره شد میتواند اثرات مخربی بر روی سلامت روانی و جسمی کودک داشته باشد و منجر به ایجاد مشکلات جدی‌تر در بزرگسالی شود؛ به همین دلیل والدین به دنبال بهترین راهکارها برای کنترل اعتیاد کودک خود به فضای مجازی هستند. راهکارهای متفاوتی وجود دارد که پیروی کردن از آن‌ها میتواند به کودک کمک کند؛ اما در صورتی که اعتیاد کودک به فضای مجازی قابل کنترل نباشد؛ مراجعه و دریافت مشاوره کودک و نوجوان میتواند کمک کننده باشد.
- تعیین مرزهای مشخص: یکی از راهکارهایی که والدین می‌توانند از طریق آن اثرات مضر اینترنت بر روی کودک خود را کاهش دهند؛ تعیین قوانین و مرزهای مشخص و استاندارد برای استفاده از اینترنت است. والدین می‌توانند با ایجاد تعادل سالم بین فعالیتهای آنلاین و افلاین کودک باعث رشد او شوند.
- الگو فرزند خود باشید: یکی از ویژگی‌های مهم کودکان این است که از والدین خود الگو برداری می‌کنند. والدین می‌توانند از این ویژگی در کودکان استفاده کرده و استفاده از اینترنت و فضای مجازی را کاهش دهند.
- آموزش در زمینه استفاده از اینترنت: استفاده از اینترنت و فضای مجازی نیازمند آموزش‌هایی است؛ که معمولا نادیده گرفته می‌شود. این آموزش‌ها شامل محافظت از اطلاعات شخصی، استفاده از تنظیمات حریم خصوصی و شناسایی و اجتناب از خطرات آنلاین مانند آزار و اذیت اینترنتی و کلاهبرداری می‌شود.
جمع‌بندی
استفاده از اینترنت و فضای مجازی همان‌طور که میتواند باعث افزایش هوش کودک شود؛ اما اگر کنترل نشود اثرات منفی زیادی را بر روی سلامت روانی و جسمی کودک ایجاد می‌کند. اعتیاد کودک به فضای مجازی در دنیای امروزی بسیار موضوع مهمی است و درصورتی که به آن رسیدگی شود باعث ایجاد مشکل نمی‌شود. در کلینیک روانشناسی بیات که توسط دکتر حسین بیات اداره می‌شود؛ بهترین مشاوره‌های ممکن در زمینه مشکلات کودکان و نوجوانان ارائه می‌شود؛ که والدین و کودکشان با استفاده از آن می‌توانند منجر به کنترل اعتیاد کودک به فضای مجازی شوند.
سئوالات متداول
1_مهمترین راهکارها برای کنترل اعتیاد کودکان به فضای مجازی چیست؟
تعیین محدودیتهای مناسب، تشویق به فعالیتهای آفلاین، تقویت ارتباطات باز و ارائه راهنمایی در مورد ایمنی آنلاین در کاهش پیامدهای منفی استفاده بیش از حد از اینترنت در کودکان بسیار مهم است.
2_ اثرات منفی استفاده بیش از حد از اینترنت بر روی بدن چگونه است؟
وضعیت جسمی کودک در هنگام استفاده از وسایل الکترونیکی میتواند باعث آسیب به جسم او شود؛ علاوه بر آن بی تحرکی میتواند باعث افزایش مشکلات سلامتی مانند چاقی، مشکلات قلبی_عروقی و اختلالات اسکلتی شود.