تست رورشاخ یکی از انواع تست‌های روانشناسی است که در سال 1921 توسط هرمان رورشاخ سوئدی ساخته شد. از تست رورشاخ برای تشخیص بیماری اسکیزوفرنی استفاده می‌شد و با استفاده از آن به افکار، انگیزهها و خواستههای افراد می‌توان پی برد. اعتبار آزمون رورشاخ با گذشت زمان کاهش پیدا کرد و امروزه از این آزمون فقط در مواقع خاص استفاده می‌شود. تفسیر تست رورشاخ باید توسط یک فرد متخصص و با توجه به عوامل تاثیر گذار مانند مدت زمان پاسخ‌گویی و توصیف فرد از تصاویر انجام شود.
تست رورشاخ چیست؟
تست رورشاخ یکی از انواع تست‌های روانشناسی و روانشناختی است که به آن تست لکه جوهر رورشاخ نیز می‌گویند. در این تست از افراد میخواهند با دیدن تعدادی تصویر از لکههای جوهر آنها را توصیف کنند؛ سپس با بررسی توصیف افرد به افکار، انگیزهها و خواستههای ناخودآگاه آنها پی میبرند. این تست در علم روانشناسی معمولا پس از برگزاری تست MMPI و برای ارزیابی شخصیت و عملکرد عاطفی افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تست معمولا توسط روانشناساسان آموزش دیده اجرا و تفسیر می‌شود. این افراد از سیستم‌های امتیازدهی استاندارد برای تجزیه و تحلیل و تفسیر پاسخ‌ها استفاده می‌کنند.
تست رورشاخ از تعدادی لکه جوهر که تصاویر متقارن و مبهم دارند تشکیل شده است و پاسخ افراد با توجه به محتوای توصیف‌هایشان، مکانی که روی آن تمرکز می‌کنند، و تفسیرشان از لکههای جوهر توصیف می‌شود. تست رورشاخ می‌تواند اطلاعاتی درمورد الگوهای فکری، توانایی حل مسئله و واکنش عاطفی فرد ارائه دهد و مشکلات روانی بالقوه را تشخیص دهد. این تست به افراد متخصص در برنامه ریزی درمان انواع بیماری روانی کمک می‌کند.
کاربرد تست رورشاخ
تست رورشاخ همراه با دیگر ابزارهای تشخیصی و تست‌های شخصیت شناسی مانند تست IVA مورد استفاده قرار می‌گیرد. تست رورشاخ مانند گذشته مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و اعتبار گسترده خود را از دست داده است؛ اما هنوز نیز در موقعیت‌های تشخیصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پزشکان و روانکاوان زمانی از تست لکه جوهر برای کمک به تشخیص اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی استفاده کردند و این تست می‌توانست به شناسایی اختلال اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی منجر شود. انجام انواع تست هوش و تست‌های روانشناسی به افراد کمک می‌کند تا از درون خود بیشتر آگاه شوند. انجام تست‌های شخصیت شناسی در جلسات مشاوره خانواده نیز بسیار کمک کننده است.
تاریخچه تست رورشاخ
هرمان رورشاخ از کودکی به کلکسوگرافی یا ساخت تصویر از لکه جوهر علاقه داشت. یکی از بازی‌های مورد علاقه هرمان رروشاخ در سنین کودکی بازی بلوتو بود؛ در این بازی با استفاده از ایجاد لکههای جوهر و ساختن داستان و شعر درمورد آن انجام می‌شد. این علاقه به لکههای جوهر تا بزرگسالی همراه رورشاخ بود و زمانی که در یک بیمارستان روانی مشغول به کار بود متوجه شد که بیمارانی که به اسکیزوفرنی مبتلا هستند در بازی بلوتو برداشت متفاوتی نسبت به لکههای جوهر دارند.
رورشاخ پس از مشاهده بیماران اسکیزوفرنی در بازی پلوتو به این فکر افتاد که آیا می‌تواند با استفاده از لکههای جوهر بیماران روانی و مشکلات آنها را شناسایی کند. البته رورشاخ اولین کسی نبود که قصد داشت با برداشت و تفسیر افراد از روی یک عکس به انگیزهها و خواستههای آنها پی ببرد. رورشاخ با الهام از بازی پلوتو و مطالعاتش درمورد نمادگرایی رویایی زیگموند فروید توانست الگویی برای استفاده از لکههای جوهر ایجاد کند.
رورشاخ پس از مطالعه بیش از 400 نفر که 75 درصد آن را بیماران روانشناختی و بقیه را افراد سالم و عاقل تشکیل می‌دادند توانست الگوی مورد نظرخود را ارائه دهد. تست رورشاخ در سال 1921 با ده لکه جوهر ارائه داده شد. کاربرد تست رورشاخ در زمانی که ارائه داده شد، تشخیص بیماری اسکیزوفرنی بود؛ البته با گذشت زمان این تست به عنوان یک تست شخصیت شناسی عمومی مورد استفاده قرار گرفت.
جهت مطالعه بیشتر:
آیا عملکرد تست رورشاخ پیچیده است؟
تست رورشاخ از 10 کارت که روی آنها لکههای متقارن نامنظمی چاپ شده است تشکیل شده است. این کارت‌ها شامل 5 کارت با لکههای سیاه و سفید، 2 کارت با لکههای سیاه و قرمز و 3 کارت با لکههای رنگی می‌شود. فردی که مورد معاینه و آزمایش قرار می‌گیرد باید با نگاه کردن به کارت‌ها آنها را توصیف کند و بگوید که در لکه‌ها چه چیزی را مشاهده می‌کند. در طول آزمایش یک فرد متخصص که چگونگی انجام تست و کاربرد تست رورشاخ را می‌داند باید حضور داشته باشد و فردی که آزمایش می‌شود را ارزیابی کند.
تغییر موقعیت کارت‌ها و نگاه کردن به آنها از هر زاویه‌ای در تست مشکلی ایجاد نمی‌کند. شرکت کنندگان می‌توانند هرچیزی که در ذهنشان رخ می‌دهد در هنگام دیدن لکه‌ها بیان کنند؛ امکان دارد در زمان دیدن کارت‌ها چندین چیز متفاوت را مشاهده کنند یا اصلا چیزی مشاهده نکنند. پس از اینکه فرد برداشت خود از تصویرها را ارائه کرد؛ روانشناسان سئوالاتی را مطرح خواهند کرد تا درمورد برداشتی که از سلامت روان فرد داشته‌اند به اطمینان بیشتری برسند. سپس فرد متخصص با سیستم امتیازدهی که در دست دارد جواب آزمون را تفسیر می‌کند.
فرد متخصص به دنبال سه جواب است:
- با دیدن لکه جوهر چه چیزی حس می‌کنید یا می‌بینید؟
- در چه قسمتی از لکه جوهر آن را می‌بینید؟
- کدام ویژگی لکه جوهر باعث ایجاد جواب شما شده است؟
آشنایی با مهم‌ترین عوامل موثر در تست رورشاخ
در تفسیر تست رورشاخ باید به علاوه بر توصیفات فرد به عوامل دیگری نیز توجه کرد؛ هر کدام می‌تواند تاثیر بسزایی در تفسیر این تست داشته باشد. اول از همه باید به این موضوع توجه کرد که فرد چگونه هر تصویر را توصیف می‌کند. در هر کدام از کارت‌ها پاسخ‌های خاصی رایج است؛ به عنوان نثال در کارت شماره یک که یک تصویر سیاه و سفید قرینه است که بیشتر داوطلبان این تصویر را به صورت پروانه یا خفاش تحلیل می‌کنند. دیدن حیوانات و انسان در تصاویر بسیار معمول است. سومین تصویر به صورت دو انسا ن بهم وصل شده توصیف می‌شود و پاسخ به این کارت نشان دهنده تعامل فرد با انسان‌ها است.
علاوه بر توصیف هر تصویر مدت زمانی که طول می‌کشد تا فرد هر تصویر را توصیف کند نیز مهم است؛ طولانی شدن این زمان می‌تواند نشان دهنده‌ی شوکه شدن فرد از دیدن تصویر باشد. بعضی از تصویرهای تست رورشاخ دارای رنگ قرمز هستند؛ که نشان دهنده نحوه تعامل فرد با مشکلات و خشونت است. عواملی شامل مکان، فرم، رنگ و سایه می‌تواند در پاسخ تاثیر گذار باشد. تفسیر خاص و غیر طبیعی از تصاویر می‌تواند نشان دهنده اختلال ذهنی در فرد باشد.
آیا آزمون رورشاخ معتبر است؟
تست رورشاخ با اینکه یکی از تست‌های روانشناسی محبوب است و کاربرد تست رورشاخ می‌تواند بالا باشد؛ ولی انتقاداتی زیادی بر نحوه نمره گذاری و ارزش نتایج این آزمون وجود دارد. در سال 1970، 5 نوع سیستم امتیازدهی وجود داشت که هر کدام جواب متفاوتی را برای فردی یکسان ایجاد می‌کرد. جان اکسنر در سال 1974 سیستم امتیازدهی جدید ارائه داد که از ارزش بالاتری برخوردار بود.
یکی دیگر از انتقادات کلیدی رورشاخ این است که قابلیت اطمینان ندارد. قابلیت اطمینان در یک تست روانشناسی به این گونه است که بدون توجه به فردی که در آزمون نمره می‌دهد باید جواب یکسانی ایجاد شود؛ ولی این موضوع در تست رورشاخ صدق نمی‌کند و امتیازات آزمون به شدت به تفسیر درمانگر بستگی دارد. این تست امروزه اعتبار چندانی ندارد و افراد متخصص از آن استفاده نمی‌کنند.
حرف آخر
آزمون‌های روانشناسی متفاوتی وجود دارد که افراد را از شخصیت خود و دیگران آگاه می‌کنند و به افراد متخصص کمک می‌کنند که بیماری‌ها و مشکلات روانی افراد را شناسایی کنند. برای اینکه بتوانید از برترین و معتبرترین تست‌های روانشناسی استفاده کنید؛ می‌توانید به برترین مراکز روانشناسی و لورتا نوروفیدبک در شیراز مراجعه کنید. یکی از این‌ها مرکز روانشناسی بیات است که بهترین خدمات مشاوره‌ای را ارائه می‌دهد.
دکتر حسین بیات که موسس کلینیک روانشناسی و لورتا نوروفیدبک بیات است؛ یکی از روانشناسان بالینی شیراز است که در تشخیص و درمان انواع بیماری‌های روانی تجربه فراوانی دارند. برای مراجعه به کلینیک روانشناسی بیات برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت درخواست خود را ثبت کنید.
سئوالات متداول
1- تست رورشاخ چیست؟
در این تست از افراد میخواهند با دیدن تعدادی تصویر از لکههای جوهر آنها را توصیف کنند؛ سپس با بررسی توصیف افرد به افکار، انگیزهها و خواستههای ناخودآگاه آنها پی میبرند.
2- چه کسی تست رورشاخ را ایجاد کرد؟
تست رورشاخ در سال 1921 با ده لکه جوهر توسط هرمان رورشاخ سوئدی ارائه داده شد.
3- کاربرد تست رورشاخ چیست؟
کاربرد تست رورشاخ در زمانی که ارائه داده شد، تشخیص بیماری اسکیزوفرنی بود؛ البته با گذشت زمان این تست به عنوان یک تست شخصیت شناسی عمومی مورد استفاده قرار گرفت.