زسنجش میزان هوش افراد یکی از مفاهیم روانشناسی است که توانایی و استعداد افراد در زمینه‌های مختلف و استدلال درست افراد در مواجه با مشکلات را سنجش می‌کند. انواع تست هوش در زمینه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند تا جایی که افراد در مورد آینده و انتخاب مشاغل خود نیز از تست هوش استفاده می‌کنند. نکته مهم این است که هر کدام از این تست‌های هوش برای سنجش یک نوع از هوش استفاده میشود و هر کدام کاربرد خاص و منحصر به فردی دارند. امروزه انواع تست هوش کودکان و تست هوش بزرگسال مورد بررسی قرار می‌گیرد.
هوش چیست؟
هوش یکی از مباحث مهم و بحث برانگیز در طول دنیا بوده است که با وجود معانی و تفاسیر زیادی که در مورد آن وجود دارد نمیتوان برای کلمه هوش یک معنی کامل و جامع معیین کرد. در یکی از تعاریف مشهور هوش را اینگونه بیان می‌کند که هوش، فرآیندی ذهنی است که شامل ظرفیت منطقی، درک خودآگاهی، یادگیری، مهارت حل مسئله، برنامه‌ریزی، خلاقیت، دانش فردی، زبان و… است. و در یکی دیگر از تعاریف و نظریه ها در رانشناسی هوش را توانایی یادگیری از تجربه‌ها، تفکر انتزاعی و برخورد کارآمد با محیط و افراد پیرامون خود معنی می‌کند.
سه دسته بندی اصلی هوش
- هوش ذهنی( IQ ): ظرفیت کلی هوش فرد، ضریب هوشی
- هوش هیجانی( EQ ): کنترل عملکرد هیجانی، احساسی و عاطفی
- هوش اجتماعی( SQ ): توسعه و مدیریت ارتباط انسانی و اجتماعی
تست هوش چیست؟
تاریخچه تست هوش به ابتدای دهه 1900 میلادی مرتبط میشود که برای اولین بار توسط آلفرد بینه یک روانشناس مشهور فرانسویی است مطرح شد که پایه و اساس تست های هوشی است که امروزه اجرا میشود. بینه معتقد بود که که هوش و استعداد مسئله‌ای گسترده تر از آن است که بتوان که به توان باید یک عدد آن را به صورت قطعی بیان کرد و همچنین معتقد بود که هوش تحت تاثیر از چندین عامل قرار دارد و امکان تغییر آن در طول زمان وجود دارد.
تست هوش یا تست ضریب هوشی یکی از تست های پرکاربرد در سراسر جهان است که شامل انواع مختلفی میشود. هر یک از تست هوش‌های (Inteligence Test) که اجرا میشود هوش افراد را در زمینه های جداگانه و کمی متفاوت مورد بررسی قرار می‌دهد. بهرمندی از هوش بالا یا کافی در مسائل و جنبه های مختلف زندگی آرزوی هر فردی است. افراد با اطلاع از اینکه که به چه میزان در زمینه‌های مختلفی از جمله هنر، اقتصاد، خلاقیت و… دارای هوش و استعداد هستند، می‌تواند بهترین مسیر را برای زندگی ایده‌آل خود انتخاب کنند.
باید این نکته را در نظر داشت که پس از اجرای تست هوش و تفسیر آن توسط روانشناسان و کسب نمره پایین در زمینه اقتصاد، بیانگر ناتوانی و یا بی استعدادی فرد نیست؛ بلکه ممکن است در زمینه هنر و خلاقیت نمره بالایی کسب کرده باشد و بتواند با استفاده از استعداد و هوش خود در این زمینه، هنرمند بسیار موفقی شود. برخی دیگر از تست‌های روانشناختی نیز وجود دارد که برای بررسی وضعیت سلامت روانی فرد توسط روانشناسان مورد استفاده قرار می‌گیرند مانند تست MMPI.
اهمیت تست هوش و ضریب هوشی
تست هوش برای خود شناسی و ارزیابی خود بسیار مهم است. دانستن سطح هوشی به افراد کمک می‌کند تا اعتماد به نفس خود را افزایش دهند و به پیشرفت افراد کمک می‌کند. آزمون‌های هوش به همراه انواع آزمون‌های روانشناختی انجام میشود تا ویژگی‌های فردی افراد به خوبی شناسایی شود و توانایی آنها را درمورد حل مشکلات افزایش می‌دهند.
کاربرد تست هوش
تست هوش در موارد مختلفی مانند آزمون‌های استخدامی، آزمون‌های قبولی مدارس و دانشگاه و تعیین میزان توانایی افراد کاربرد دارد و استفاده از آن می‌تواند طبقه‌بندی مناسبی را در اختیار افراد قرار دهد. یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی که این نوع تست مورد استفاده قرار می‌گیرد در مدارس و برای تشخیص ناتوانی در دروس و طبقه بندی دانش آموزان است. با این کار مسئولین و معلمین می‌توانند توانایی و استعداد کودکان را در موضوعات مختلف مشخص کرده و بر روی افزایش و تقویت مهارت‌های فرد در آن موضوع‌ها تمرکز کنند.
شناسایی و تعیین هوش افراد در موضوعات مختلف باعث میشود؛ که آموزش‌های مناسب برای فرد در نظر گرفته شود و بهره هوشی او را افزایش داد. علاوه بر شناسایی افراد باهوش شناسایی ناتوانی‌های ذهنی نیز بسیار با اهمیت است؛ زیرا در این صورت به افراد کمک میشود تا با تکنیک‌های افزایش هوش در موقعیت بهتری قرار بگیرند. یکی دیگر از کاربردهای آزمون‌های هوش در پیدا کردن بهترین و مناسب‌ترین موقعیت شغلی است. موفقیت شغلی به سلامتی، پشتکار، علاقه و استعدادها نیز بستگی دارد ولی هوش نیز بک عامل بسیار مهم است.
انواع تست هوش
از انواع تست هوش و تست شخصیت MBTI برای خود شناسی و استعدادیابی استفاده میشود. انواع تست هوش مدرن (IQ) اغلب بر توانایی‌هایی مثل ریاضی، استدلال، ادراک فضایی، هوش دیداری، توانایی حل مسئله، به خاطر سپردن اطلاعات و… تمرکز دارد و در بهبود این توانایی‌ها یاری می‌رساند. روانشناسان و طراحان انواع تست هوش در طی سال‌ها نقص تست‌های قدیمی را برطرف کرده و همواره در صدد معرفی و کشف انواع تست‌های جدید هستند. معروف‌ترین انواع تست هوش عبارت‌اند:
- تست خلاقیت
- تست درک جزئیات
- تست ادراک
- تست حافظه
- تست ریاضی
- تست استدلال کلامی
- تست استدلال عددی
- تست تصویری
- تست درک لغات و معانی
- تست ادراک بصری
- تست درک ارتباط اعداد
- تست استنتاج و منطق
- تست تجسم فضایی
تست هوش کتل
این تست هوش یک تست مناسب برای سنجش میزان هوش غیر کلامی است که به صورت تصویری انجام می‌گیرد. تست هوش کتل شامل یکسری مقیاس‌‌‌ها بر اساس سن و توانایی افراد است که در سه طبقه دسته بندی می‌شوند.
- برای کودکان 4 تا 8 سال و افراد دارای معلولیتهای ذهنی
- برای کودکان 8 تا 12 سال و بزرگسالان با هوش متوسط
- برای کودکان 14 به بالا و بزرگسالان هوش برتر
این نوع تست توسط دکتر کتل ابداع شده است که طبق آن هوش به دو نوع متبلور و سیال تقسیم می‌گردد. هوش متبلور شامل باورها و دانش عمومی و حافظه کلامی است و هوش سیال توانایی فرد در حل مسئله و توانایی بیولوژیکی را بیان می‌کند. موارد استفاده از آزمون کتل عبارتند از:
- کمک در شناخت معلولیتهای یادگیری
- شناسایی احتمال موفقیت دانش آموزان
- راهنمایی برای مسیر شغلی
تست هوش چندگانه گاردنر
یکی از انواع دیگر تست هوش تست هوش گاردنر است که ارکان آن توسط هوارد گاردنر بیان شده است. گاردنر 10 بعد از هوش را ارائه داد و بیان کرد که میزان هر کدام از این ابعاد هوش در افراد مختلف متفاوت خواهد بود. ابعاد مختلف هوش گاردنر عبارتند از:
- هوش زبانی
- هوش موسیقی
- هوش بین فردی
- هوش طبیعت گرا
- هوش درون فردی
- هوش حرکتی و بدنی
- هوش فضایی
- هوش منطق و ریاضیات
- هوش هستی گرا و شناخت مسائل معنوی
- هوش اخلاقی
گاردنر با بررسی کودکان با استعداد، افراد دارای آسیب مغزی و اوتیسم نشان داد که قسمت‌های مختلف مغز توان هوشی متفاوتی دارند. بر طبق نظریه گاردنر برای بدست آوردن تمام استعدادهای هر فرد و برای شناخت قابلیت‌های او، بررسی ضریب هوشی و هوش منطق و ریاضیات کافی نیست بلکه تمام ابعاد هوش در افراد نیازمند بررسی است. کاربردهای آزمون استعدادیابی گاردنر عبارتند از:
- مشاوره شغلی و استعداد یابی
- مشاوره تحصیلی
- برنامه ریزی درسی و مشاوره درسی
- استخدام افراد بر اساس استعدادهای آنها
جهت مطالعه بیشتر:
تست هوش استنفورد بینه
تست هوش استنفورد بینه از محبوب‌ترین انواع آزمون‌های هوش است که برای شناسایی کودکان باهوش و تیزهوش و کودکان دارای نقص ذهنی استفاده میشود. این تست توانایی‌های افراد درمورد حافظه کاری، دانش، استدلال کمی و سیال و پردازش دیداری را بررسی می‌کند. در هنگام انجام این تست عدم وجود حواس پرتی اهمیت زیادی دارد و افراد باید به طور تکی و بدون حواس پرتی مورد آزمایش قرار بگیرند. این آزمون برای افراد بالای دو سال انجام میشود و دارای یکسری رنج نمره‌هایی است که ضریب هوشی افراد را طبقه بندی می‌کنند.
- رنج 120-160: افراد با استعداد بالا
- رنج 80-120: افراد دارای استعداد متوسط
- رنج 40-90: افراد دارای اختلال در استعداد
نکته قابل توجه این است که جواب آزمون هوش استنفورد بینه ممکن است در افراد مختلف با اختلاف جنسیت، اختلاف فرهنگ‌ها و… متفاوت شود. تست استنفورد در موارد زیر استفاده میشود:
- کمک به سازگاری در کلاس‌های درسی و محیط‌های آموزشی
- ارزیابی مسائل عصبی در افراد
- استفاده در فرایند استخدام افراد در محیط کار
تست بار آن یا هوش هیجانی
تست بار آن ارزیابی هوش هیجانی و اجتماعی افراد است؛ که امروزه نقش کلیدی‌تری در موفقیت و پیشرفت انسان نسبت به هوش ذهنی دارد. هوش هیجانی یکی از برکاربردترین تستها در مراحل استخدام و ارزیابی نیروی انسانی است؛ به همین دلیل افزایش آن می‌تواند موفقیت‌های بسیاری را به ارمغان بیاورد. هوش هیجانی شایستگی‌ها و توانایی‌های هیجانی و اجتماعی افراد را بررسی می‌کند که شامل میزان درک و ابراز وجود، درک دیگران و تعامل با آنها، مدیریت خواسته‌ها و چالش‌های روزمره میشود. شایتگی‌های اجتماعی که هوش هیجانی مورد بررسی قرار می‌دهد شامل موارد زیر میشود.
- توانایی شناخت احساسات، درک و بیان احساسات
- توانایی درک احساس دیگران و تعامل با آنها
- توانایی مدیریت و کنترل احساسات
- توانایی مدیریت تغییر، سازگاری و حل مشکلات شخصی و بین‌فردی
- توانایی ایجاد تأثیرات مثبت برای برانگیختن خود، به‌منظور تسهیل رفتارهای هیجانی و اجتماعی
تست هوش ریون
تست هوش ریون توانایی استدلال و توانایی حل مسئله را در افراد ارزیابی می‌کند. این تست به صورت تصویری ارائه میشود و در هر سوال یک اشکال مطرح میشود که فرد باید به حل آن بپردازد. این آزمون به آزمون‌های ماتریکس پیشرونده ریون نیز معروف است و ترتیب چیدمان سوالات در این تست از آسان به سخت است. یکی دیگر از تست‌های روانشناختی که با استفاده از تصاویر انجام میشود تست رورشاخ است؛ که برای تشخیص بیماری اسکیزوفرنی در افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تست ریون در حقیقت استدلال انتزاعی و هوش سیال را اندازه‌گیری می‌کند. این هوش به ما کمک می‌کند مسائل روزمره خود را حل کنیم و بتوانیم از پس مشکلات روزمره خود بربیاییم. کاربردهای تست هوش ریون یا ماتریکس‌های پیش رونده در زیر آورده شده است:
- استفاده از تست ریون در محیط کار
- سنجش مهارت‌های پیشرفته مشاهده و تفکر
- ارزیابی نامزدهای شغلی
- تحلیل مهارت حل مسئله و مشاوره فردی
تست هوش وکسلر
تست هوش ولکسر از رایج‌ترین تستها برای کودکان می‌باشد؛ البته انواع مختلف آن برای کودکان پیش دبستانی و بزرگسالان نیز وجود دارد. این آزمون می‌تواند میزان بهره هوشی و توانایی ذهنی و شناختی کودکان را اندازه گیری کند. آزمون وکلسر به طور معمول به عنوان آزمون ورودی برای مدارس استعدادهای درخشان استفاده میشود. سنجش سرعت پردازش اطلاعات، سنجش توانایی حفظ اطلاعات، سنجش درک مفاهیم دیداری، سنجش دانش کلامی از جمله موارد استفاده آزمون وکسلر است.
آزمون وکسلر توسط دیوید وکسلر ابداع شده است و یکی از کاملترین و بهترین تستها برای ارزیابی بهره هوشی کودکان و بزرگسالان است. این تست نقاط ضعف و قدرت کودکان در زمینه‌های مختلف را ارزیابی کرده و با دیگر هم‌سن و سالان مقایسه می‌کند. بالا بودن بهره هوشی در یک زمینه خاص حتما نمی‌تواند باعث موفقیت فرد در آن زمینه شود زیرا عوامل دیگری مانند محیط، امکانات و اتفاقات پیش‌بینی نشده می‌تواند بر روی موفقیت یا شکست افراد تاثیرگذار باشد.
برای آمادگی در تست هوش مطالعه‌ای زیادی نمیتوان کرد؛ ولی انجام انواع بازی‌های ریاضی و منطقی، حل جدول و پازل‌های هوش می‌تواند کمک کننده باشد. تست وکسلر مفاهیم و معیارهای متفاوتی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد که شامل موارد زیر میشود.
- قابلیت فضایی- بصری
- استدلال سیال
- حافظه‌ی فعال بصری
- قابلیت نام‌گذاری
- حافظه توأم بصری- کلامی
راه‌های تقویت هوش در کودکان
دید مثبت و امیدواری، کار کردن با موسیقی، توجه به کودکان، ورزش کردن، چالش‌های ذهنی، بازی‌های ذهنی و… تاثیرات زیادی در تقویت هوش کودکان دارد و بهترین دوره برای تقویت هوش و استعداد افراد در دورانی است که فرد فاقد توانایی در خواندن و نوشتن و قبل از سن مدرسه است.
انجام تست هوش در شیراز
مرکز روانشناسی و لورتا نوروفیدبک بیات در زمینه انواع تست هوش و آزمون‌های تست هوش با به کار گیری بهترین روش‌ها و متود‌های به روز فعالیت می‌کند. شما عزیزان می‌توانید برای بررسی ضریب هوش و استعداد یابی، به مرکز روان شناسی و لورتا نوروفیدبک بیات در شیراز مراجعه کنید.
همه افراد درمورد میزان هوش و استعداد خود کنجکاو هستند و همواره به دنبال بالا بردن میزان هوش خود هستند. برای اینکه بتوانیم هوش خود را تقویت کنیم و مشکلات خود را برطرف کنیم در ابتدا باید از میزان ضریب هوشی و استعداد خود اطلاع داشته باشید. انواع تست هوش به شما کمک می‌کنند تا استعداد خود را شناسایی کنید و پس از شناسایی آن را گسترش دهید.
در کلینیک روانشناسی بیات انواع تست‌های هوش برای تعیین میزان هوش و استعداد افراد انجام میشود؛ پس با مراجعه به این کلینیک می‌تواند هوش خود را ارزیابی کند و به خود شناسی بالاتری برسید. انجام آزمون‌های تعیین بهره هوشی می‌تواند علاقه و شغل شما را تعیین کند و درصد موفقیت در زندگی و آینده را افزایش دهید. درصورتی که می‌خواهید با مشاوران ما در مرکز روانشناسی بیات در ارتباط باشید؛ می‌توانید به صفحه تماس با ما مراجعه کنید.
سوالات متداول
1-کدام تست هوش دقیقتر است؟
نکته مهم درمورد انواع تست هوش این است که این تستها همگی در نوع خود متفاوت هستند و در عین حال نمیتوان گفت که کدام یک از اینها دقیقتر هستند. با انجام چند تست و بررسی دقیق نکات آنها میتوان به جزئیات درمورد هوش افراد پی برد.
2-آیا هوش ارثی است؟
هوش یکی از خصوصیاتی است که در ژنتیک بیشترین میزان مطالعه را داشته است. دانشمندان بر این باور هستند که هوش هم از محیط و هم از ژن تاثیر می‌گیرد.
3-SQ یا هوش اجتماعی چیست؟
SQ هوش اجتماعی: توسعه و مدیریت ارتباط انسانی و اجتماعی
4-از تست هوش کتل در چه مواردی استفاده میشود؟
- کمک در شناخت معلولیتهای یادگیری
- شناسایی احتمال موفقیت دانش آموزان
- راهنمایی برای مسیر شغلی
تست هوش انجام دادم واقعا عالی بود
به نظرم مخصوصا برای کودک و نوجوان واجب هست
خیلی جالب بود