چگونه اختلال یادگیری در کودکان را سریع‌تر تشخیص دهیم؟

اگر دنبال راهی مطمئن برای شناخت، درک و مدیریت اختلال یادگیری در کودکان هستید، این راهنما دقیقاً همان چیزی است که نیاز دارید.  ما در این مقاله، با اتکا به منابع علمی معتبر و تجربه متخصصان روان‌شناسی کودک، همه آن‌چه باید درباره انواع اختلالات یادگیری، علائم هشداردهنده، روش‌های تشخیص و موثرترین رویکردهای درمانی بدانید را پوشش داده‌ایم. این محتوا به‌ویژه برای والدینی طراحی شده که به دنبال راهکارهایی عملی و علمی برای کمک به رشد تحصیلی و ذهنی فرزندشان هستند یا مشاورانی که می‌خواهند اطلاعات تخصصی‌تری در این زمینه داشته باشند.

اختلال یادگیری در کودکان منجر به ایجاد مشکل در خواندن، نوشتن، فکر کردن و صحبت کردن و … می‌شود؛ که در 15 درصد از جمعیت ایالت متحده آمریکا وجود دارد. علل ایجاد اختلال یادگیری در کودکان می‌تواند ترکیبی از علل مختلف شامل ژنتیک، محیط، فیزیولوژی و آموزش باشد. اختلال یادگیری در کودکان کاملا قابل درمان است و در صورتی که زود تشخیص داده شود از ایجاد دیگر اختلالات ذهنی و رفتاری در کودکان و بزرگسالان جلوگیری می‌کند.

آشنایی با اختلال یادگیری در کودکان

بسیاری از خانواده‌ها کودکانی با ظاهری طبیعی دارند و رشد جسمی(قد و وزن) و رشد هوشی خوبی دارند. کودکانی کاملا طبیعی که مانند دیگر کودکان بازی می‌کنند و ارتباط اجتماعی تقریبا مناسبی دارند. این کودکان تا قبل از اینکه در محیط‌های آموزشی قرار گیرند کاملا نرمال هستند و به عنوان یک کودک سالم در نظر گرفته می‌شوند. ولی وقتی وارد مدرسه می‌شوند مشکلات جدی در خواندن و نوشتن و یادگیری نشان می‌دهند.

اختلال یادگیری در کودکان می‌تواند به شکل نداشتن توانایی کامل در گوش کردن، فکرکردن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن یا انجام محاسبه‌های ریاضی ظاهر شود. اختلالات یادگیری ممکن است با حالت‌های مختلف اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه و اختلالات رفتاری نیز همراه شود. در صورت درمان بیش فعالی با ADHD می‌توان احتمال بروز اختلالات یادگیری در کودکان را کاهش داد.

کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری، معمولا از لحاظ هوشی مشکلی ندارند، اما به دلیل نقص در راه‌های پردازش اطلاعات در مغزشان، عملکرد ذهنی پایینی را نشان می‌دهند. ناتوانی یادگیری مشکلاتی هستند که بر توانایی مغزی در دریافت، پردازش و ذخیره اطلاعات تاثیر می‌گذارد. این مشکلات باعث می شود یک دانش آموز بسیار کندتر از فردی که این مشکل را ندارد، مطالب را یاد بگیرد.

شایع‌ترین علائم اختلال یادگیری

وجود چالش‌هایی در فرایند یادگیری می‌تواند یک مشکلی عادی در کودکان باشد؛ با این حال، اگر این مشکلات به‌صورت مداوم و در بازه زمانی طولانی ادامه پیدا کنند، ممکن است نشانه‌ای از اختلال یادگیری در کودکان باشند. شناسایی و تشخیص انواع اختلالات یادگیری می‌تواند دشوار و پیچیده باشد؛ زیرا این اختلال علائم مشخص و قطعی ندارد. البته این اختلال در سنین مختلف می‌تواند علائمی داشته باشد؛ که در ادامه شایع‌ترین علائم اختلال یادگیری در کودکان را بررسی می‌کنیم. در صورت آگاهی از این علائم امکان تشخیص اختلال یادگیری راحت‌تر و سریع‌تر است.

در ادامه، برخی از شایع‌ترین نشانه‌های اختلال یادگیری در کودکان آورده شده است:

• ناتوانی در یادگیری مهارت‌های پایه مانند خواندن، نوشتن، املا یا ریاضی
• مشکل در تشخیص راست از چپ
• معکوس کردن حروف، کلمات یا اعداد بعد از کلاس اول یا دوم
• مشکل در تشخیص الگوها یا مرتب کردن وسایل مختلف بر اساس اندازه یا شکل
• ناتوانی در انجام منظم تکالیف درسی یا پیگیری فعالیت‌های کلاسی
• مشکل در درک مفهوم زمان (مثلاً درک تفاوت بین دیروز، امروز و فردا)
• اختلال و عدم هماهنگی در حرکت مانند گرفتن مداد، بستن بند کفش یا شرکت در بازی‌های گروهی
• مشکل در فهم و اجرای دستورالعمل‌ها، به‌ویژه زمانی که شامل چند مرحله باشد
• ناتوانی در به‌خاطر سپردن اطلاعات جدید یا جملاتی که به‌تازگی بیان شده‌اند
• مشکل در یادگیری الفبا، اعداد، رنگ‌ها، اشکال، روزهای هفته

این علائم ممکن است در کودکان مختلف، شدت و نمود متفاوتی داشته باشند. چنانچه چند مورد از این نشانه‌ها را به‌صورت پایدار در کودک خود مشاهده کردید، دریافت مشاوره کودک و نوجوان و یا مشورت با متخصص اختلالات یادگیری می‌تواند گام مهمی برای ارزیابی و مداخله به‌موقع باشد.

6 نوع اصلی اختلال یادگیری در کودکان

اختلال یادگیری در کودکان یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که می‌تواند بر رشد تحصیلی، رفتاری و اجتماعی آن‌ها تأثیر بگذارد. این اختلال، فقط یک مشکل آموزشی ساده نیست، بلکه به شیوه پردازش اطلاعات در مغز کودک مربوط می‌شود. اگر کودک شما در خواندن، نوشتن، ریاضی یا مهارت‌های حرکتی با مشکل روبه‌روست، ممکن است دچار یکی از انواع اختلالات یادگیری باشد. شناسایی به‌موقع این اختلالات، کلید اصلی درمان مؤثر و جلوگیری از افت تحصیلی یا کاهش اعتماد به‌نفس است. در ادامه با شایع‌ترین انواع اختلال یادگیری در کودکان آشنا می‌شوید.

1.دیسکلکولیا (Dyscalculia)

ناتوانی در ریاضی یکی از رایج‌ترین انواع اختلال یادگیری در کودکان است. این نوع ناتوانی منجر به ایجاد مشکل در ریاضی و یادگیری اعداد، درک  و مدیریت زمان و استفاده از پول می‌شود. کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند، معمولاً در حفظ جدول ضرب یا تشخیص الگوهای عددی ضعف دارند.

2.دیسگرافی (Dysgraphia)

یکی از انواع اختلالات یادگیری در کودکان دیسگرافی است که بر روی توانایی فرد در نوشتن و مهارت‌های ظریف او تاثیر می‌گذارد. در صورتی که کودک به این نوع اختلال یادگیری دچار باشد؛ علاوه بر نوشتن در سازمندهی افکار خود نیز با مشکل روبه‌رو می‌شود. در موارد شدیدتر، حتی بیان ایده‌ها به‌صورت ساختاریافته و نوشتن جملات ساده هم برای کودک دشوار است.

3.دیسلکسیا (Dyslexia)

اختلال یادگیری در خواندن که با نام دیسلکسیا شناخته می‌شود، در کودکان شایع است و می‌تواند بر توانایی آن‌ها در خواندن، نوشتن، درک مطلب و حتی گفتار تأثیر بگذارد. این کودکان ممکن است حروف را جابه‌جا بخوانند، واژگان ساده را فراموش کنند یا در درک آنچه می‌خوانند ناتوان باشند. دیسلکسیا گاهی با بیش‌فعالی نیز همراه است.

4.اختلال یادگیری غیرکلامی (Nonverbal Learning Disorder)

کودکان مبتلا به این اختلال در تفسیر نشانه‌های غیرکلامی مانند حالات چهره، زبان بدن یا لحن صدا مشکل دارند و ممکن است هماهنگی ضعیفی داشته باشد. گرچه در ظاهر مهارت‌های گفتاری خوبی دارند، اما درک ارتباطات اجتماعی برایشان دشوار است.

5.دیس‌فازی و آفازی (Dysphasia / Aphasia)

از دیگر شایع‌ترین انواع اختلال یادگیری مشکل در زبان است؛ که شامل دیس فازی و آفازی می‌شود. این کودکان مبتلا به این اختلال در درک مفاهیم گفتاری و پاسخ‌گویی صحیح به آن‌ها مشکل دارند و در نتیجه در نوشتار نیز با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند. درمان زودهنگام با گفتاردرمانی یا نوروفیدبک می‌تواند در بهبود این اختلال بسیار مؤثر باشد.

6.اختلال پردازش بینایی (Visual Processing Disorder)

در این نوع اختلال، کودک در تفسیر اطلاعات بصری مانند نقشه‌ها، نمودارها، رنگ‌ها، یا تفاوت بین اشکال با مشکل مواجه است. این ناتوانی می‌تواند بر توانایی‌های ریاضی، خواندن، و هماهنگی چشم و دست تأثیر منفی بگذارد.

تاثیر اختلال یادگیری بر روی کودکان

در این شرایط والدین افزون بر اینکه با مسائل تحصیلی کودک دست و پنجه نرم می کنند، با رفتارهای پرخطر، بی نظمی، پرخاشگری، مقاومت در برابر پذیرش قانون و رفتارهای افراطی توجه طلبی رو به رو هستند و درواقع مشکل یادگیری کودک در درجه دوم اهمیت قرار گرفته و پدر و مادر از این رفتارها خسته نگران می‌باشند. مشکلات توجه و تمرکز کودکان در مدرسه نیز از دیگر اختلالاتی که می‌تواند ایجاد کند.

به طور کلی، این شرایط ممکن است تاثیر نامطلوبی بر ارتباطات اجتماعی کودک بگذارد؛ زیرا نقطه ضعف در یادگیری می‌تواند اعتماد به نفس او را نشانه بگیرد و باعث بروز نوعی کمرویی در میان هم کلاسی‌ها شود و یا به اضطراب از قضاوت‌های اطرافیان بینجامد. در بعضی از خانواده‌ها که به این مشکل رسیدگی نمی‌کنند، کودک در طولانی مدت ممکن است به افسردگی نیز مبتلا شود.

به طور کلی در صورت عدم درمان اختلالات یادگیری احتمال بروز دیگر اختلالات روانی مانند افسردگی و استرس و اضطراب وجود دارد. بی شک درمان استرس و اضطراب و درمان افسردگی پیچیده‌تر از درمان و رسیدگی به اختلال یادگیری در کودکان است. ابتلا به اختلالات یادگیری در تمام سطوح تحصیلی قابل مشاهده است و هرچه زودتر تشخیص داده شود روند درمان بهتر خواهد بود؛ به همین دلیل توجه به کودکان دوره ابتدایی به ویژه پایه اول و دوم حائز اهمیت است.

درمان اختلال یادگیری در کودکان: از تشخیص تا درمان مؤثر در شیراز

اختلال یادگیری برای اینکه به صورت قطعی و کامل درمان شود نیازمند کمک و آموزش تخصصی است. تشخیص و درمان زودهنگام نقش مهمی در کاهش پیامدهای این اختلال دارد. بسیاری از والدین با این سؤال مواجه هستند که آیا درمان قطعی اختلال یادگیری کودکان امکان‌پذیر است؟ پاسخ این است: بله، با استفاده از ترکیبی از روش‌های علمی و درمان‌های تخصصی، می‌توان عملکرد تحصیلی و ذهنی کودک را به‌طور چشمگیری بهبود داد.

در تشخیص اختلال یادگیری والدین می‌توانند مهم‌ترین و تاثیرگذارترین نقش را اجرا کنند؛ زیرا فرزند خود را بهتر از دیگران می‌شناسند. پس از تشخیص این اختلال که نیازمند نظر تخصصی است؛ زمان درمان این اختلال می‌رسد. روش‌های متفاوتی برای درمان اختلال یادگیری وجود دارد؛ که شامل درمان اختلال یادگیری با نوروفیدبک، درمان دارویی، دریافت مشاوره، گفتار درمانی، کار درمانی و زبان درمانی می‌شود.

درمان اختلال یادگیری معمولاً چندوجهی است و شامل روش‌های زیر می‌شود:

1. آموزش ویژه (Special Education): یکی از روش‌های رایج درمان اختلال یادگیری، آموزش ویژه است که متناسب با ناتوانی کودک طراحی می‌شود. در این روش، متخصصان با بررسی نقاط ضعف و قوت کودک، برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده ارائه می‌دهند تا با تقویت توانایی‌ها و تمرکز بر علایق، روند یادگیری کودک بهبود یابد.
2. رفتاردرمانی شناختی (CBT): به کودک کمک می‌کند با چالش‌های روانی و احساسی ناشی از اختلال مقابله کند.
3. گفتاردرمانی و کاردرمانی: مخصوص کودکانی است که در مهارت‌های گفتاری، زبانی یا حرکتی دچار ضعف هستند.
4. نوروفیدبک و لورتا نوروفیدبک: بر اساس یافته‌های علمی، نوروفیدبک به‌ویژه لورتا نوروفیدبک، یکی از دقیق‌ترین و پیشرفته‌ترین روش‌های درمان اختلالات نورشناختی است که به بهبود امواج مغزی و تقویت نواحی مسئول یادگیری کمک می‌کند.

درمان اختلال یادگیری کودکان در شیراز

مرکز روانشناسی و نوروفیدبک بیات در شیراز، با تخصص در درمان اختلالات یادگیری کودکان، خدمات جامعی را ارائه می‌دهد. این مرکز با استفاده از روش‌های نوین مانند نوروفیدبک، به تشخیص دقیق و ارائه برنامه‌های درمانی فردی برای بهبود تمرکز، حافظه و مهارت‌های یادگیری کودکان کمک می‌کند.

خدمات کلیدی:

• تشخیص و ارزیابی تخصصی اختلالات یادگیری
• طرح درمانی شخصی‌سازی شده
• نوروفیدبک برای بهبود عملکرد مغز
• مشاوره و آموزش والدین

برای مشاوره و تعیین وقت، از طریق صفحه تماس با ما به روانشناسان این مرکز دسترسی پیدا کنید.

چرا کودکان دچار اختلال یادگیری می‌شوند؟

طبق تحقیقات انجام شده دلیل واحد و خاصی برای بوجود آمدن اختلال یادگیری در کودکان وجود ندارد و علل اختلال یادگیری ترکیبی از دلایل مختلف است. اختلال یادگیری در واقع یک ناهنجاری در سیستم عصبی است که می‌تواند در ساختار مغز یا عملکرد مواد شیمیایی رخ دهد. این ناهنجاری باعث می‌شود که کودک مبتلا به اختلال یادگیری اطلاعات دریافتی از محیط را متفاوت با دیگر کودکان ارزیابی کند. نقش خواب در تقویت حافظه و یادگیری کودکان نیز بسیار حائز اهمیت است.

تجربه درمانگران به ما ثابت می‌کند که ناتوانی‌های یادگیری، مفهومی چندرشته ای است و پیوند میان کارشناسان رشته‌های گوناگون در این امر می‌تواند منجر به درمان بهتر اختلال یادگیری در کودکان شود. درمان با نوروفیدبک می‌تواند یکی از روش‌های برتر درمان اختلال یادگیری باشد که به دلیل همکاری افراد در رشته‌های مختلف شامل پزشکی و مهندسی ایجاد شده است.

عوامل محیطی

عوامل محیطی بسیاری وجود دارد که می‌تواند به پیچیدگی ناتوانی‌های یادگیری بیفزاید و حتی شاید سبب ساز آن باشد. تغذیه مناسب و سالم کودک از جمله این عوامل است. سرماخوردگی مزمن، مشکلات تنفسی، آلرژی‌ها و همچنین سقوط، آسیب دیدیگی مغزی و یا ضربه واردشده به سر در دوره‌ای که کودک در حال رشد است می‌تواند بر روی ایجاد اختلال یادگیری موثر باشد.

صحبت کردن با کودک و درگیربودن او در فرایندهای کلامی مثل گفت و گوهای روزانه و قصه گویی برای او بسیار رشد دهنده خواهد بود. از سویی دیگر بسیاری از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری، مضطرب و سرکش هستند و به دلیل ناپایداری دریافت حس محبت در محیط منزل و مدرسه دچار مشکلاتی می‌شوند؛ بنابراین ایجاد محیطی گرم، صمیمی و حمایت کننده از سوی والدین نقش موثری در بهبود ناتوانی یادگیری کودک دارد.

عوامل فیزیولوژیکی

بسیاری از متخصصان بر این باورند که علل اساسی ناتوانی‌های یادگیری، آسیب دیدگی مغزی شدید یا جزئی و صدمه‌های واردشده به دستگاه عصبی و مرکزی است. برای بررسی دلایل فیزیولوژیکی باید وجود نقص در بینایی، شنوایی و ناهنجاری‌های رفتاری توسط فرد متخصص مورد آزمایش قرارگیرد.

تاثیر آموزش بر روی اختلال یادگیری در کودکان

• تدریس ناکافی و ناصحیح به کودکان
• عدم فراگیری معلم از مهارت‌های لازم برای تدریس درس‌های پایه در مدارس
• توقعات بیش از اندازه بالا یا بسیار پایین معلمان
• برنامه ریزی و طرح برنامه آموزشی ضعیف
• تدریس عملی نادرست
• جای خالی آموزش مهارت‌های اجتماعی، یادگیری و حرکتی و جسمی و نپرداختن به یادگیری‌های زبان شفاهی

تاثیر ژنتیک بر اختلال یادگیری در کودکان

شواهدی در دست است که نشان می دهد ناتوانی‌های یادگیری احتمالا در برخی خانواده‌ها بیش از دیگران دیده می‌شود. در واقع عوامل ژنتیکی در شمار وسیعی از ناتوانی‌های یادگیری نقش دارد. برای اینکه بتوان از بروز اختلالات گوناگون جلوگیری کرد می‌توان کودکان خانواده‌هایی را که احتمال بروز اختلال در آن‌ها بیشتر است در بدو تولد با حتی پیش از آن مورد ارزیابی ژنتیکی قرارد داد.

عوامل بیوشیمیایی

اختلال‌های گوناگون متابولیکی یکی دیگر از علل اختلال یادگیری در کودکان است؛ مثل هایپوگلیسمی و کم کاری تیروئید. این اختلالات باید توسط فرد متخصص تشخیص داده شده و مورد درمان قرار گیرد تا منجر به ایجاد اختلالات دیگر نشود.

عوامل هنگام و بعد از تولد

از دیگر علل اختلال یادگیری در کودکان می‌توان به اتفاقاتی که حین زایمان که به آسیب دیدن جنین می‌انجامد اشاره کرد. اتفاقاتی مانند سیانوزه شدن کودک و یا بیماری‌های شدیدی که در روزهای اولیه زندگی بعد از تولد دچار می‌شود مثل زردی‌های شدید می‌تواند در ابتلای کودک به ناتوانی یادگیری موثر باشد.

تاخیر رشد

دیده نشدن نشانه‌های رشد جسمی و شناختی مطابق با سن کودک، می‌تواند یکی از علل اختلال یادگیری در سال‌های آینده باشد. مشکلات برخی از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری ممکن است از تاخیر رشد در برخی اجزای دستگاه عصبی مرکزی سرچشمه گرفته باشد که این گونه کودکان پس از بزرگ‌تر شدن بر این مشکلات غلبه می‌کنند.

جمع‌بندی

اختلالات یادگیری، اگرچه چالش‌برانگیز هستند، اما با رویکردهای درمانی صحیح و به‌موقع، قابل مدیریت و بهبود می‌باشند. درک این نکته که هر کودک منحصر به فرد است و نیازهای یادگیری متفاوتی دارد، اولین گام در مسیر توانمندسازی آن‌هاست. در مرکز روانشناسی بیات بهترین روانشناسان کودک برای ارزیابی رفتار کودک شما حضور دارند؛ به صورتی که این افراد متخصص تجربه بالایی در برابر کودکان مبتلا به انواع اختلالات یادگیری و ذهنی دارند و بهترین گزینه برای شناسایی و درمان اختلال کودکان هستند.

مرکز روانشناسی بیات با بهره‌گیری از تیمی متخصص و استفاده از جدیدترین متدهای درمانی، از جمله نوروفیدبک، به والدین اطمینان می‌دهیم که فرزندانشان در مسیری امن و مؤثر برای غلبه بر چالش‌های یادگیری گام برمی‌دارند. هدف ما تنها بهبود نمرات تحصیلی نیست، بلکه پرورش اعتماد به نفس، خلاقیت و مهارت‌های حل مسئله در کودکان است تا بتوانند با قدرت و امید به آینده‌ای روشن گام نهند.

منابع علمی استفاده شده در این مقاله:

Learning Disability

Interventions for children and adolescents with specific learning disability and co-occurring disorders

Effects of neurofeedback on the self-concept of children with learning disorders

سئوالات متداول

1_ آیا عدم درمان اختلال یادگیری در کودکان منجر به ایجاد اختلالات روانی دیگر می‌شود؟

در صورت عدم درمان اختلالات یادگیری احتمال بروز دیگر اختلالات روانی مانند افسردگی و استرس و اضطراب وجود دارد.

2_ اختلالات یادگیری در کودکان چه زمانی آشکار می‌شود؟

کودکان مبتلا به اختلال یادگیری تا قبل از اینکه در محیط‌های آموزشی قرار گیرند کاملا نرمال هستند و به عنوان یک کودک سالم در نظر گرفته می‌شوند؛ ولی وقتی وارد مدرسه می‌شوند مشکلات جدی در خواندن و نوشتن و یادگیری نشان می‌دهند.

3_ علل ایجاد اختلال یادگیری در کودکان چیست؟

طبق تحقیقات انجام شده دلیل واحد و خاصی برای بوجود آمدن اختلال یادگیری در کودکان وجود ندارد و علل اختلال یادگیری ترکیبی از دلایل مختلف است.