درمان وسواس بدون دارو

درمان وسواس فکری بدون دارو شامل روش‌هایی مانند درمان با نوروفیدبک، تحریک مغناطیسی مغز، درمان شناختی رفتاری، درمان روان پویشی، خانوده درمانی، گروه درمانی می‌شود و امروزه بسیار مورد توجه بیماران و متخصصان قرار گرفته است. به دلیل کاهش عوارض دیگر روش‌های درمانی مانند دارو درمانی؛ روش‌های نوینی مانند نوروفیدبک و TMS ایجاد و مورد استفاده قرار گرفت. روش تحریک الکتریکی مغز یا TMS مورد تایید سازمان‌های درمانی بین‌المللی است و با تحریک مغناطیسی مناطق درگیر مغز منجر به تغییر و بهبود فعالیت مغز می‌شود.

درمان وسواس بدون دارو یکی از برترین راه‌های درمان اختلال وسواس فکری یا OCD است. این روش یکی از روش‌های نوین است و نسبت به روش‌های درمانی با دارو درصد بهبودی بالاتری دارد. در صورت عدم درمان وسواس فکری عملی زندگی فردی، عاطفی و اجتماعی فرد به مرور زمان با اختلال روبه‌رو می‌شود. در ادامه می‌خواهیم با انواع روش‌های درمان وسواس و انواع وسواس آشنا شویم.

شناخت وسواس و درمان آن 

وسواس رفتاری است که عدم درمان آن منجر به ایجاد اختلال وسواس اجباری(OCD) می‌شود. این اختلال باعث ایجاد افکار ناخواسته می‌شود و انجام آن‌ها به صورت مستمر و ادامه دار است. با رشد این بیماری توانایی انجام کارهای روزمره و زندگی کردن بسیار سخت می‌شود. معمولا در ابتدای شروع بیماری افراد وسواس خود را انکار می‌کنند تا جایی که استرس و اضطراب آن‌ها افزایش می‌یابد و کارهای مختلفی انجام می‌دهند تا استرس خود را کاهش دهند.

روش‌های مختلفی برای درمان وسواس وجود دارد که شامل روش‌های درمانی با دارو و بدون دارو می‌شود. درگذشته افراد از روش‌های روان درمانی و استفاده از دارو را برای درمان وسواس استفاده می‌کردند. عدم نتیجه گیری افراد، عوارض جانبی داروها و عدم علاقه افراد به استفاده از آن‌ها و مدت زمان زیاد درمان باعث شده افراد از روش‌های دارویی کناره‌گیری کنند. در عین حال عدم درمان وسواس موجب به وجود آمدن مشکلات عاطفی، اجتماعی و فردی برای افراد مبتلا به این اختلال می‌شود.

اختلال وسواس اجباری انواع مختلفی دارد که شامل وسواس فکری و وسواس عملی می‌شود. افراد می‌توانند به صورت اختصاصی به یکی از انواع استرس مبتلا باشند یا به هر دو آن‌ها که در آن صورت نام بیماری وسواس فکری عملی می‌شود. امروزه علاوه بر روش دارو درمانی از روش‌های دیگری مانند درمان روانشناختی وسواس و درمان با نوروفیدبک نیز استفاده می‌کنند که بسیار موفق بوده‌اند. روش روانشناختی درواقع رو به رو کردن فرد با ترس‌ها و افکار خود است که در ادامه مورد برسی قرار می‌دهیم.

دلیل ایجاد وسواس فکری

برای اینکه بتوان درمان وسواس فکری بدون دارو را آغاز کرد یکی از موضوعات مهمی که باید درمورد آن اطلاعات داشته باشید دلیل و مبدا ایجاد این اختلال است. طبق تحقیقات انجام شده دلیل مشخص و واحدی برای ابتلا به وسواس اجباری وجود ندارد و معمولا ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی در ایجاد این اختلال نقش دارد. طبق تحقیقات انجام شده کمتر از 10 درصد از اختلالات وسواس اجباری مربوط به عوامل ژنتیکی است؛ در حالی که بیشتر افراد به دلیل محیط، مبتلا به وسواس می‌شوند.

1. عوامل ژنتیکی: احتمال ابتلا به وسواس اجباری در خانواده‌هایی با سابقه این اختلال بیشتر است. این اتفاق به دلیل وجود یک جز ژنتیکی است که منجر به ایجاد ختلال وسواس فکری می‌شود؛ البته این جز هنور شناسایی نشده است.
2. عوامل عصبی: ناهنجاری‌های عصبی یا عدم تعادل در هورمون‌های مغز مانند سروتونین، دوپامین و گلوتامات در OCD نقش دارند. این انتقال دهنده‌ها در تنظیم و کنترل خلق و خو، اضطراب و رفتار نقش دارند.
3. عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی ممکن است در ایجاد یا تشدید OCD در افرادی که مستعد ابتلا به این اختلال هستند، نقش داشته باشند. این عوامل می تواند شامل ضربه‌های دوران کودکی، رویدادهای استرس زا در زندگی، یا اختلال در عملکرد طبیعی مغز باشد.

افراد مبتلا به وسواس به دلیل قضاوت دیگران درمورد بیماری خود معمولا شروع درمان را به تاخیر می‌اندازند و منجر به پیشرفت بیماری و سخت‌تر کردن درمان آن می‌شوند. الگوهای فکری ناسازگارانه در ایجاد اختلال وسواس فکری عملی تاثیر گذار است. افراد مبتلا به اختلال وسواس اجباری در برابر اتفاقات اضطراب‌آور اطرافشان واکنش بیش از حد نشان می‌دهند و تصورات ذهنی ناراحت کننده‌ای از آن در ذهن خود ایجاد می‌کنند.

انواع روش‌های درمان وسواس

اختلال وسواس فکری یا OCD بیماری اضطرابی روانی است که با استفاده از انواع روش‌ها قابل درمان است. این روش‌ها معمولا به دو نوع دارویی و بدون دارو تقسیم می‌شوند. درمان وسواس با استفاده از دارو توسط روانپزشک صورت می‌گیرد و تا حد زیادی نتیجه خوبی می‌دهد ولی استفاده از دارو برای برخی از افراد سخت است.

درمان وسواس بدون دارو با روش‌های مختلفی مانند خود درمانی، گروه درمانی، خانواده درمانی، روان پویشی، شناختی-رفتاری و شوک درمانی صورت می‌گیرد. یکی از عواملی که می‌تواند در کنترل بیماری‌ها و اختلالات روانی نقش مهمی داشته باشد داشتن سبک زندگی سالم است که یکی از روش‌های درمانی بدون دارو محسوب می‌شود.  هر کدام از روش‌های درمان وسواس را در ادامه بررسی می‌کنیم تا شما بتوانید بهترین و مناسب‌ترین روش را برای خود انتخاب کنید.

درمان وسواس با دارو 

نشانه‌های بیماری وسواس از سنین 14 تا 25 سالگی خود را نمایش می‌دهند و اگر درمان نشود با گذشت زمان تقویت شده و جدی‌تر می‌شود و می‌تواند تمام زندگی فرد و اطرافیان آن را تحت تاثیر قرار دهد. درمان وسواس با دارو یکی از قدیمی‌ترین روش‌های موجود برای درمان این بیماری است و تا مقدار زیادی نیز تاثیر گذار بوده است اما به دلیل اینکه مصرف دارو برای برخی از افراد مشکل بوده است روش‌های جدید دیگری نیز بوجود آمده است. با این حال هنوز دارو درمانی یکی از برترین روش‌هاست.

اگر اختلال وسواس فکری خفیف باشد با مصرف داروهای ضدافسردگی می‌تواند درمان شود به صورتی که منجر به تغییر تعادل مواد شیمیایی و کاهش وسواس می‌شود. اگر وسواس فرد بیمار بیشتر باشد دوره استفاده از دارو نیز افزایش می‌یابد و می‌تواند به چند ماه نیز برسد. دارو درمانی باید توسط پزشک و فرد متخصص صورت گیرد در غیر این صورت فقط باعث پیشرفت بیماری و حاد شدن وضعیت بیمار می‌شود.

6 روش طلایی درمان وسواس بدون دارو 

درمان وسواس بدون دارو یکی از روش‌های به روز درمانی است که بسیار موفق بوده و بیش از 70 درصد افراد به وسیله آن درمان شده‌اند. این روش انواع مختلفی دارد؛ برخی از آن‌ها با انجام جلسات تراپی و تمرکز بر روی مشکلات مختلف منجر به درمان آن‌ها می‌شوند و در برخی دیگر با استفاده از دستگاه‌های مختلف تلاش در بهبود قسمتی از مغز می‌کنند که باعث وسواس می‌شود. در ادامه انواع روش‌های درمان وسواس بدون دارو را بررسی می‌کنیم.

1_درمان شناختی- رفتاری

درمان شناختی رفتاری(CBT) با تمرکز بر روی صحبت کردن با بیمار و بررسی ریشه و دلیل رفتارهای وسواس گونه سعی می‌کند الگوهای فکری، احساسات و افکار بیماران را شناسایی کند و منجر به درمان وسواس فکری بدون دارو شود. بسیاری از اختلالات روان‌شناختی همچون استرس و اضطراب، افسردگی و وسواس با استفاده از این روش به طور کامل قابل درمان هستند. روش درمان شناختی رفتاری برای دهه‌ها در کشور آمریکا بهترین روش روان درمانی بوده است.

این روش شاخه‌های متفاوتی دارد که شامل درمان پذیرش و تعهد(ACT)، رفتار درمانی دیالکتیکی(DBT) و درمان پیشگیری از مواجهه و پاسخ(ERP) می‌شود. طبق مطالعات انجام شده بهترین روش برای درمان وسواس فکری بدون دارو روش درمانی مواجهه و پاسخ است. این روش فکری افراد را با وسواس خودشان روبه‌رو کرده و آن‌ها را مجبور به ایجاد عادت‌ها و روش‌های سالم و سازنده می‌کند.

2_درمان روان‌پویشی

یکی دیگر از روش‌های درمان وسواس بدون دارو روش روان پویشی است. در این روش روانشناس با بررسی دلیل و الگوهای رفتاری، احساسات و باورهای بیمار و بررسی دوران کودکی و بزرگسالی فرد به دنبال شناخت ناخودآگاه فرد و کمک به درمان آن است. درمان وسواس به شیوه‌ی روان‌پویشی ممکن است کوتاه مدت یا بلند مدت باشد ولی در هرحال اثرات آن ماندگارند و به حل ریشه‌ای مشکلات فرد مبتلا کمک می‌کنند.

3_TMS(تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال)

TMS یا تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال یکی از راه‌های درمان وسواس فکری بدون دارو است که به عنوان یکی از راه‌های علمی برای درمان این اختلال و انواع اختلالات روانی دیگر مانند درمان افسردگی بدون دارو شناخته شده است. درمان با تحریک مغناطیسی مغز یک درمان ایمن و توصیه شده برای افراد مبتلا به OCD یا افسردگی است که به درمان های دیگر (مثلاً دارو) پاسخ نداده اند یا به دنبال جایگزینی درمانی بدون دارو هستند. این روش درمان وسواس بدون دارو در مقایسه با داروها کمترین عوارض جانبی را نشان داده است.

معمولا در کنار تحریک مغناطیسی مغز از روان درمانی نیز برای درمان اختلال وسواس فکری استفاده می‌کنند و چندین مطالعه نشان داده است؛ که TMS و روان‌درمانی ترکیبی می‌توانند گزینه‌های مفیدی نسبت به انجام این دو روش به صورت جداگانه باشند، به‌ویژه برای بیمارانی که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند. TMS در واقع دستگاهی است که با تحریک الکترومغناطیسی مغز باعث ایجاد تغییرات پایدار در آن می‌شود. سیم‌پیچی بر روی پوست سر و ناحیه از مغز که نیاز به درمان دارد قرار گرفته و بدون هیچگونه دردی کار خود را انجام می‌دهد. درصورتی که این درمان به صورت متوالی و مداوم انجام شود تاثیرات مادام العمری را به همراه دارد.

4_خانواده درمانی

خانواده یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر روی وسواس تاثیر دارد. این روش با قرار گرفتن در کنار دیگر روش‌ها مانند شناختی-رفتاری و روان پویشی می‌تواند تاثیر درمان را بالا ببرد. این روش با آموزش اعضای خانواده و چگونگی رفتار آن‌ها در زمان‌های حساس باعث کمک به بیماری می‌شود. خانواده به دلیل اینکه ارتباط بالایی با بیمار دارند بیشترین تاثیر را بر روی رفتارهای وسواس‌گونه فرد می‌گذارند.

5_گروه درمانی

در این روش گروهی متشکل از افراد مبتلا به OCD، توسط درمانگر گرد هم آورده می‌شوند و درمورد مشکلات خود صحبت می‌کنند. هدف از تشکیل جلسات گروه درمانی کاهش انزوای فرد مبتلا به OCD و افزایش ارتباط‌های اجتماعی است. وقتی در جمعی از افراد قرار می‌گیرید که رفتارها و افکار شما را تجربه کرده‌اند راحت‌تر می‌توانید ارتباط برقرار کنید و درمورد مشکلات خود صحبت کنید؛ در این‌صورت درمانگر راحت‌تر مشکلات شما را شناسایی می‌کند.

6_نوروفیدبک درمانی برای وسواس

درمان وسواس با نوروفیدبک یکی از روش‌های ثابت شده است که با ثبت امواج الکتریکی مغز فرد امکان پذیر می‌شود. ثبت امواج الکتریکی مغز با اتصال سنسورهایی به قسمت‌های مختلف مغز امکان پذیر می‌شود. این امواج به شکل صوت، تصویر یا بازی بر روی مانیتور ظاهر می‌شود و فرد تلاش می‌کند آن را کنترل کند. نوروفیدبک با استفاده از شرطی سازی و تغییر در الگوهای مغزی باعث می‌شود که علائم استرس کاهش پیدا کرده و درمان وسواس فکری بدون دارو را امکان پذیر می‌کند.

درمان با نوروفیدبک یکی از روش‌های برتر در درمان اکثر بیماری‌ها و اختلالات روانی است که به دلیل مزیت‌هایی که دارد امروزه بسیار محبوب شده است. این روش برخلاف روش‌های دارو درمانی بدون هیچگونه عوارضی است و یک روش غیرتهاجمی محسوب می‌شود. علاوه بر اینکه عوارضی ندارد تاثیر درمان نوروفیدبک ماندگاری بالایی دارد و در بسیاری از موارد باعث بهبود کامل اختلالات روانی مانند وسواس می‌شود. استفاده از نوروفیدبک درمانی برای افراد از سنین بالاتر 6 تا 7 سال امکان پذیر است و در جلسات 35 الی 45 دقیقه‌ای انجام می‌شود.