تحریک الکتریکی مغز (TDCS)

 

تحریک الکتریکی مغز (Transcranial Electrical Stimulation) یکی از روش‌های نوین در علوم اعصاب است که به مطالعه و تحریک فعالیت‌های مغزی کمک می‌کند. به عنوان یک روش غیرتهاجمی تحریک الکتریکی مغز به بیماران این امکان را می‌دهد که اختلالات روانی مانند استرس، اسکیزوفرنی، افسردگی پنهان و … را تحت درمان قرار دهد. با پیشرفت فناوری و گسترش تحقیقات در این زمینه، استفاده از تحریک الکتریکی مغز به عنوان یک ابزار مفید در روانشناسی و پزشکی به رسمیت شناخته شده است.

در این روش جریان الکتریکی وارد مغز بیمار می‌شود؛ که بدون خون‌ریزی و درد عملکرد مغز را بهبود می‌بخشد. این روش باید زیر نظر متخصصان و پزشکان باتجربه برای افراد صورت گیرد تا بهترین نتیجه درمانی را برای فرد به دنبال داشته باشد. در این مقاله تخصصی ما به شما کمک می‌کنیم تا به طور کامل و جامع با روش درمانی تحریک الکتریکی مغز آشنا شوید و بهترین نتیجه را از این درمان داشته باشید.

تحریک الکتریکی مغز TDCS چیست؟

برای تشخیص زائده‌های مغزی، پزشکان متخصص برای افراد مشکوک به این نوع بیماری نقشه رنگی مغز و یا EEG تجویز می‌کنند. به وسیله‌ی این نقشه مغزی پزشکان به راحتی متوجه هر گونه نقض در عملکرد مغز افراد می‌شوند. برای درمان تمامی زائده‌های مغزی بهترین راه استفاده از transcranial Direct Current Stimulation به اختصار و یا تحریک الکتریکی مغز استفاده می‌کنند.

برای درک بهتر تعریف و عملکرد تحریک الکتریکی مغزی باید بگوییم این روش نوعی روش درمانی غیر تهاجمی بر روی مغز افراد می‌باشد که در آن جریان بسیار ضعیف و کمی از روی پوست سر به وسیله‌ی الکترودهایی که بر روی سر قرار می‌گیرند به مغز منتقل می‌شود که آستانه تحریک پذیری آن را کم و یا زیاد می‌کند. این روش گر چه باعث تغییر و تحولاتی در ساختار پروتئین درونی سلول‌های مغزی افراد می‌شود؛ اما بدون هیچ گونه عوارض برای مغز بوده و همچنین این نوع درمان برگشت ناپذیر می‌باشد.

روش انجام تحریک الکتریکی مغز

تحریک الکتریکی مغز یا TDCS نوعی درمان مدرن و پیچیده است که ترکیبی از چندین روش برای بهبود عملکرد مغز می‌باشد. در این روش که زیر نظر پزشک متخصص صورت می‎‌گیرد جریان الکتریکی مستقیم و ضعیفی که حدود 2 میلی آمپر است توسط پدهای خیس که به سر متصل می‌شوند به مغز اعمال می‌شود. در این روش بر اساس فرکانس مغزی، فرکانسی که از سوی پدها به قسمت خاصی از مغز وارد می‌شود قابلیت افزایش و کاهش فعالیت مغز را دارد.

از دلایلی که سبب محبوبیت این روش در بین پزشکان شده است میزان اثر بخشی و تاثیر این روش بر روی افرادی که دارای مشکلات مغزی هستند می‌باشد که در بازه زمانی بسیار کوتاه و کم تاثیر ویژه‌ای بر روی مغز افراد می‌گذارد. تحریک الکتریکی مغز درصورتی تاثیر گذار است که در کنار تمرینات مغزی مورد استفاده قرار گیرد. یکی از تمرین‌های مغزی که افراد می‌توانند انجام دهند بازی است که فرد باید در آن فضاپیمایی را بین دو سیاره و بر اساس کسری که به او داده شده است قرار دهد. این بازی در حالی انجام می‌شود که فرد دستگاه تحریک بی‌سیم را بر تن دارد.

دکتر روی کوهن کادوش از دانشگاه آکسفورد در بریتانیا می‌گوید برای اینکه نورون‌ها بتوانند اطلاعات را به مناطق مختلف برسانند باید به آستانه الکتریکی خاصی برسند. الکتریسیته آستانه نورون‌ها را بسیار ملایم تغییر می‌دهد و احتمال تحریک نورون‌ها را افزایش می‌دهد؛ این اتفاق باعث می‌شود احتمال برقراری ارتباط بین قسمتی از مغز که تحت درمان است با سایر قسمت‌ها بیشتر شود.

در تحریک الکتریکی مغز برخلاف درمان با تشنج الکتریکی از جریانی با ولتاژ بسیار پایین استفاده می‌شود و روند درمان بدون درد و در جلسات 20 دقیقه‌ای انجام می‌شود. در این روش به دلیل بهره‌مندی از جریان مستقیم DC از روش‌های درمانی دیگر مثلCES، VNS، ECT و DBS بهتر و متمایز می‌باشد، علاوبر این در این روش برخلاف روش‌های درمانی دیگر از تغییر که به منظور اصلاح ساختار نورون‌ها است، استفاده می‌شود.

چه عواملی بر روی تحریک الکتریکی مغز تاثیر گذارند؟

به دلیل امکان ایجاد اختلال در برخی شرایط که برای این روش وجود دارد، هنگام انجام آن باید برخی از موارد مانند شدت جریان، شکل و سایز الکترودها، زمان برقراری جریان و محل قرار گیری الکترودها را در نظر بگیرید. این موارد به طرح زیر است.

1. شدت جریان: هر چه میزان جریان الکتریکی بالاتر باشد تاثیر تحریک بر روی مغز بیشتر است؛ اما این افزایش تا حد استاندارد انجام می‌شود.
2. شکل و سایز الکترودها: شکل و سایز الکترودها در میزان جریانی که به مغز منتقل می‌شود تاثیر گذار است و اندازه‌ی پدهای اسفنجی مورد استفاده باید یکسان و یک اندازه باشد. در اکثر مواقع از الکتروهای 25 تا 35 سانتی‌متری استفاده می‌شود.
3. محل قرارگیری الکترودها: محل قرارگیری الکترودها بسیار موثر و تغییر آن منجر به تحریک یا مهار مکان‌های متفاوت می‌شود؛ البته در حد اینکه الکترودهای مخصوص به قشر حرکتی راست، چپ و فرونتال در مکان مناسب باشند.
4. زمان برقراری جریان و تعداد جلسات: زمان برقراری جریان الکتریکی هر چه بیشتر باشد؛ نتیج به دست آمده نیز بیشتر است. تعداد جلسات درمانی برای بیمار باید به صورت مشخص و مرتب اعمال شود.

برای اینکه الکترودها به درستی به سر متصل شوند؛ می‌توان از آب معمولی، محلول NaCl و کر‌های مخصوص استفاده کرد؛ البته برخی الکترودها برای اثصال نیاز به مواد اضافی ندارند. رعاتی موارد فوق در قبل و حین انجام تحریک الکتریکی مغز در میزان تاثیر گذاری این روش برای فرد متقاضی بسیار تاثیر گذار بوده و در صورت عدم رعایت این نکات تاثیری بر روی روند بهبود بیمار نخواهد داشت.

برای مطالعه بیشتر می‌توانید به مقاله درمان اختلال دو قطبی با نوروفیدبک مراجعه کنید.

تحریک الکتریکی مغز عملکردی طبیعی یا مصنوعی است؟

تحریک الکتریکی مغز باعث می‌شود که هزاران نورون به صورت همزمان پتانسیل عمل خود را فعال کنند؛ که در حالت طبیعی چنین جمعیت‌هایی از نورون‌ها به طور معمول پتانسیل‌های عمل را به طور همزمان تخلیه نمی‌کنند. ممکن است احساساتی که توسط تحریک الکتریکی مغز ایجاد می‌شود به یک تجربه طبیعی بسیار نزدیک باشد؛ اما به هر حال مصنوعی محسوب می‌شود. تحریک الکتریکی جداره جمجمه یا CES نیز یکی دیگر از روش‌های تحریک مغز است که امروزه از آن استفاده می‌شود و مانند تحریک الکتریکی مغز مصنوعی است.

اگر چه تحریک الکتریکی قشر حسی جسمی اولیه، احساسات کاملاً طبیعی را ایجاد نمی‌کند، با این وجود می‌تواند درجاتی از تجسم را ارائه دهد. توهم دست لاستیکی معمولاً با تماشای یک دست لاستیکی (مانکن) ایجاد می‌شود که به طور همزمان با دست خود برس می‌زند، دستی که فرد آن را نمی‌بیند. سپس آزمایش‌گر برس زدن دست طبیعی را متوقف می‌کند ولی شرکت‌کننده هنوز احساس می‌کند که بر روی دست خودش نیز برس کشیده می‌شود.

ماهی زنده و تحریک مغزی

اولین روش‌هایی که منجر به تحریک مغز در گذشته از آن استفاده می‌کردند، استفاده از ماهی‌های زنده بوده است. در دوران روم باستان گربه ماهی‌ها و دیگر ماهی‌هایی که به صورت طبیعی دارای خاصیت الکتریکی بوده‌اند را برای درمان سردرد و اختلالات مغزی افراد از آن استفاده می‌کردند. در این روش بر روی پیشانی بیمار یک ماهی قرار می‌گرفت و در مرحله بعد از بیمار خواسته می‌شد که بر روی تعداد زیادی ماهی بایستد.

با تخلیه انرژی از سوی ماهی‌ها این انرژی آزاد شده به صورت شوک به بدن فرد منتقل می‌شد. با گذشت زمان دانشمندان پی بردند که دورن عصب، الکتریسیته جاری است و به کمک باطری‌ و الکتریسیته قادر به فعال کردن عصب غیر فعال کردند و توانستند انقباض ماهیچه‌ها را ایجاد نمایند. تمامی این موارد با پیشرفت علم و تکنولوژی سبب پیدایش دستگاه تحریک الکتریکی مغزی امروزی شد.

 

انواع تحریک پذیری مغز

تحریک پذیری مغز با سه روش تحریک مثبت (anodal)، منفی (cathodal) و ساختگی (sham) انجام می‌شود. انواع تحریک پذیری توسط پزشک متخصص و با توجه به نیاز و شدت بیماری فرد انتخاب و اعمال می‌شود. این سه نوع تحریک پذیری مغزی به صورت زیر است.

1- تحریک پذیری مثبت

در این روش که عامه‌ترین روش در بین دیگر تحریک پذیری‌های مغز می‌باشد تمرکز بیشتر بر روی نقطه‌ای خاص از مغز که پزشک متخصص آن را تشخیص داده است می‌باشد. به این روش که درمان بر روی یک محدوده خاص از مغز صورت می‌گیرد، تحریک پذیری مثبت می‌گویند. هدف از تحریک مثبت تقویت شناختی، بهبود خلق و خو یا کاهش علائم برخی از شرایط عصبی یا روانپزشکی است.

2- تحریک پذیری منفی

این روش بر خلاف تحریک پذیری مثبت انجام می‌شود و تمرکز بر روی یک نقطه خاص از مغز نمی‌باشد و درمان بر روی یک نقطه متمرکز نیست. در این روش که درمان به صورت کلی و در یک محدوده وسیع‌تر صورت می‌گیرد، تحریک پذیری منفی گفته می‌شود. تحریک پذیری منفی برای مدیریت درد و همینطور کاهش علائم اختلالات روانی استفاده می‌شود.

3- تحریک پذیری ساختگی

در سومین حالت از تحریک‌های مغزی در این روش انتقال انرژی به صورت کوتاه بوده و سپس متوقف می‌شود. یکی از مزیت‌های استفاده از این روش مشاهده و دست یابی به تغییرات در قشر مغز در کوتاه‌ترین زمان است. از عوامل تعیین کننده مدت زمان این تغییرات تحریک و میزان شدت تحریک می‌باشد. به طور کلی این روش کمک بهتری در روند بهبود و سلامتی بیمار می‌کند.

روش HD TDCS

این روش نوعی دیگر از تحریک الکتریکی مغز می‌باشد که به صورت تخصصی‌تر و پیشرفته‌تری صورت می‌گیرد. در این روش به جای استفاده از 2 پد، از تعدادی الکترود با سایزهای به نسبت کوچک‌تری به منظور ایجاد جریان الکتریکی به قشر مغز بر روی سر فرد قرار داده می‌شود. کیفیت بسیار بالای این روش سبب شده تا به این روش HD TDCS بگویند.

برای دریافت اطلاعات لازم در زمینه سکس تراپی همراه ما باشید.

تفاوت تحریک الکتریکی و مغناطیسی ترانس کرانیال چیست؟

تحریک الکتریکی ترانس کرانیال(tDCS) و تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال(TMS) هر دو از روش‌های غیرتهاجمی هستند که برای تغییر فعالیت مغز استفاده می‌شوند. در tDCS از جریان الکتریکی ضعیف معمولا در حد میکروآمپر استفاده می‌کنند و و از طریق الکترودهایی که بر روی پوست سر قرار می‌گیرند؛ جریان الکتریکی از پوست و بافت مغز عبور می‌کند. تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک نواحی خاص مغز استفاده می‌شود. TMS معمولا برای تحریک نورون‌ها به صورت غیرمستقیم استفاده می‌شود.

tDCS به دلیل اینکه از جریان الکتریکی استفاده می‌کند، تأثیر آن بیشتر بر روی لایه‌های سطحی مغز است؛ اما TMS به دلیل استفاده از میدان مغناطیسی می‌تواند در بافت مغز نفوذ کرده و نواحی عمیق‌تری را تحت تاثیر قرار دهد. tDCS و TMS هر دو برای درمان اختلالات روانی مانند افسردگی، درمان استرس و اضطراب و برای بهبود عملکرد شناختی، یادگیری و درمانی استفاده می‌شوند.

مزیت استفاده از روش TDCS

روش تحریک الکتریکی مغز از روش درمانی تاثیر گذاری در بین افراد مختلف برخوردار است. همچنین در این روش درمانی برای اعمال درمان و استفاده از جریان الکتریکی نیازی به استفاده از محصولات بیهوشی و یا بی‌حسی نمی‌باشد که این ویژگی بسیار مهم است علاوبر آن در این روش برای بالا بردن تاثیر جریان الکتریکی وارد شده به نورون‌های مغزی جمجمه فرد به هیچ وجه شکافته نمی‌‎شود.

با توجه به اینکه در این روش جریان بسیار ضعیفی به مغز وارد می‌شود، روشی درمانی بدون هیچ گونه محدودیت سنی قابل اجرا است و به طور کلی هیچ گونه عارضه جدی برای بیمار به همراه نخواهد داشت. یکی دیگر از روش‌های درمان برتر درمان با نوروفیدبک است که مانند TDCS کابرد بالایی در درمان بیماری‌ها روانی دارد.

عوارض تحریک الکتریکی مغز TDCS

با توجه به اینکه در این روش از جریان الکتریکی خفیف و پدهایی که سبب جلوگیری از تماس مستقیم بافت مغز شده، این روش کاملا غیر تهاجمی و فاقد هیچ گونه آسیب و عوارض برای مغز می‌باشد. از تنها عوارض تحریک الکتریکی مغز، می‌توان به خارش محل اتصال پدها و ایجاد قرمزی پوست طی جلسات متعدد و طولانی مدت می‌باشد. سردرد، سرگیجه و حالت تهوع از عوارض استفاده از روش تحریک الکتریکی مغز می‌باشد. برای اینکه این عوارض را پس از هر جلسه به حداقل برسانید باید اقدامات احتیاطی را به خوبی رعایت کنید.

محدودیت استفاده از روش TDCS

در استفاده از روش TDCS محدودیت‌هایی وجود دارد که در صورت عدم توجه و رعایت این نکات سبب پیدایش عوارض جبران ناپذیری در فرد می‌شود. این محدودیت‌ها که باید قبل از هر جلسه TDCS به آن توجه نمود به شرح زیر است.

1. افرادی که دارای عارضه‌های قلبی هستند و از باتری درون قلب خود استفاده می‌کنند.
2. در افرادی که از دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب استفاده می‌کنند.
3. کسانی که پوست سر آن‌ها دارای خراشیدگی یا زخم می‌‌باشد.

نکات فوق از سری محدودیت‌های استفاده از روش درمانی تحریک الکتریکی مغزی است که در صورت عدم رعایت آن درمان فرد تاثیر گذار نخواهد بود و همچنین سبب ایجاد عوارض جبران ناپذیری در فرد می‌شود.