پرخاشگری یک صفت منفی در انسان است؛ که می‌تواند باعث آسیب رساندن به افراد دیگر از نظر جسمی و روانی شود؛ به همین دلیل باید به کودک خود کنترل خشم و دوری از پرخاشگری را آموزش دهید. پرخاشگری کودکان یک مشکل شایع است؛ زیرا این دسته از افراد هنوز مهارت‌های کنترل خشم و ابراز خشم به روش‌های سالم و سازنده را نیاموخته‌اند. احتمال اینکه کودکان پرخاشگر در سنین بالاتر به سایر مشکلات سلامت روان و سو مصرف مواد مبتلا شوند بیشتر است؛ به همین دلیل درمان پرخاشگری در کودکان ضروری است.
پرخاشگری در کودکان چه زمانی رخ می‌دهد؟
کودکان نیز مانند هر انسان دیگری احساس عصبانیت و خشم می‌کنند. برخی والدین زمانی که با عصبانیت کودک خود روبه‌رو میشوند نمی‌دانند که این رفتار فرزندشان طبیعی است یا نه؟ باید به آن‌ها بگوییم که تحقیقات نشان داده برای یک کودک کوچکتر از 4 سال 9 مورد بروز عصبانیت و کج خلقی در هر هفته طبیعی است. این عصبانیت می‌تواند شامل گریه کردن، لگد زدن، پا زدن، ضربه زدن و هل دادن باشد؛ که بین 5 تا 10 دقیقه طول می‌کشد.
بیشتر کودکانی که در سنین مهدکودک هستند این رفتارها را از خود بروز می‌دهند؛ در صورتی که با افزایش سن نیز پرخاشگری کودکان برطرف نشود؛ برای اینکه رشد رفتاری کودک سالم و مناسب باشد باید کمک حرفه‌ای دریافت کند. مسائل خشم و کنترل آن شایع‌ترین دلیل مراجعه کودکان به روانشناس است. پرخاشگری در کودکان می‌تواند منجر به صدفه و آسیب به دیگران به‌خصوص خانواده خود شود. علاوه بر ایجاد آسیب ممکن است بر روی روابط، عملکرد تحصیلی و رفاه کلی کودک نیز تاثیر گذار باشد.
علائم عصبانیت در کودکان
پرخاشگری در کودکان می‌تواند علائم و نشانه‌های متفاوتی داشته باشد. والدین با شناسایی این علائم می‌توانند در تشخیص پرخاشگری در فرزند خود تاثیر مثبتی داشته باشند؛ البته تشخیص قطعی پرخاشگری باید توسط فرد متخصص و با بررسی بیمار صورت بگیرد. در ادامه مهم‌ترین علائم پرخاشگری در کودکان را بررسی می‌کنیم.
- ضربه زدن به دیگران: دعوای فیزیکی با خواهر و برادر یا همکلاسی‌ها و لگد زدن به آن‌ها یکی از اولین نشانه‌های پرخاشگری است.
- واکنش فیزیکی ناخواسته: داشتن واکنش‌های تهاجمی ناخواسته نسبت به کودکان یا بزرگسالان
- بیش فعال بودن: کودکان پرخاشگر معمولا فعالیت فیزیکی زیادی دارند و به بیش فعالی دچار هستند. درمان بیش فعالی و نقص توجه در کاهش پرخاشگری کودک موثر است.
- تخریب و آسیب رساندن: این کودکان معمولا اشیا و اسباب‌بازی‌های خود را تخریب کرده و پرتاب می‌کنند. این موضوع می‌تواند منجر به آسیب رسیدن به خود کودک یا اطرافیان او شود.
- داشتن احساس گناه: کودکان پس از عصبانی شدن، احساس بدی نسبت به عملکرد خود دارند.
چرا کودکان دچار پرخاشگری میشوند؟
علت پرخاشگری در کودکان می‌تواند به مسائل مختلفی مربوط باشد. کودک شما ممکن است تحت تاثیر عوامل مختلفی دچار عصبانیت بیش از حد شود. شناخت علت‌های این مشکل می‌تواند در جلوگیری از ایجاد یا پیشرفت پرخاشگری کمک کننده باشد. عوامل رشد، عوامل محیطی، الگوسازی و یادگیری اجتماعی، عوامل عاطفی و شناختی و عوامل ژنتیکی از مهم‌ترین علت‌های پرخاشگری در بچه‌ها هستند.
- عوامل رشد: پرخاشگری در بچه‌ها می‌تواند بخش طبیعی از رشد آن‌ها باشد؛ زیرا کودکان هنوز در حال یادگیری تنظیم احساسات و برقراری ارتباط موثر هستند و برخی اوقات تنها راه بروز احساسات خود را خشم و عصبانیت می‌دانند.
- عوامل محیطی: بی شک یکی از فاکتورهای مهم در ایجاد هرگونه اختلال روانی عوامل محیطی است. کودکی که در محیط خشن و با رفتارهای نامناسب والدین بزرگ شده است؛ به احتمال زیاد در سنین بالاتر احساسات خود را به صورت خشم و عصبانیت بروز می‌دهد. سو استفاده جنسی و بی توجهی والدین نیز در ایجاد این مشکل بسیار تاثیر گذار است.
- الگوسازی و یادگیری اجتماعی: کودکان با الگو قرار دادن دیگران رفتارها و شخصیت خود را شکل می‌دهند؛ اگر شاهد خشونت و پرخاشگری در والدین و الگوهای خود باشند؛ احتمال بروز خشونت در آن‌ها بیشتر است.
- عوامل ژنتیکی: عوامل بیولوژیکی و ژنتیی علت پرخاشگری در کودکان محسوب میشوند. عدم تعدل مواد شیمیایی در مغز و وجود مشکل در کنترل خشم در والدین می‌تواند باعث ایجاد این اختلال در کودکان شود.
- بیماری‌های روانی: کودکانی که به اختلالات روانی مختلفی مبتلا هستند؛ بیشتر دچار پرخاشگری میشوند. به عنوان نثال کودکانی که از اختلال دو قطبی رنج می‌برند؛ در مراحل شیدایی اختلال معمولا از خود رفتارهای پرخاشگرانه نشان می‌دهند.
- عوامل عاطفی و شناختی: مشکل در مهارت‌های تنظیم هیجانات، کنترل خشم و حل مسئله باعث بروز خشم در کودکان می‌شود.
- تروما: زمانی که کودک در معرض یک اتفاق وحشتناک و تروما قرار بگیرد؛ امکان اینکه دچار پرخاشگری شود وجود دارد.
همان طور که اشاره شد معمولا علت پرخاشگری در کودکان تحت تاثیر ترکیبی از عوامل مختلف قرار دارد. درک علت زمینه‌ای و اصلی در بروز این اختلال می‌تواند منجر به ساخت الگو و روند درمانی بهتری برای کودک شود.
4 روش اصلی درمان پرخاشگری در کودکان
درمان پرخاشگری کودکان معمولا نیازمند یک رویکرد جامع است که به تمام علت‌های ایجاد کننده پرخاشگری می‌پردازد و رفتارهای سالم را جایگزین خشم می‌کند. درمان‌های متفاوتی برای کنترل خشم در کودکان وجود دارد؛ که در همه آن‌ها تاثیر والدین بسیار زیاد است. در ادامه با 4 مورد از برترین روش‌های درمان پرخاشگری کودکان آشنا می‌شویم. درمان پرخاشگی در کودکان با نوروفیدبک امکان پذیر است؛ درمان با نوروفیدبک یکی از روش‌های درمانی به‌روز و موثر در دنیا است.
مداخلات رفتاری
مهم‌ترین و اولین روش مورد استفاده برای کنترل پرخاشگری است؛ که در این روش درمانی با استفاده از آموزش به کودک رفتارهای مناسب و روش‌های جایگزین برای ابراز احساسات خود را می‌آموزند. مداخلات رفتاری در واقع تکنیک‌ها و مهارت‌های رفتاری که کودک نیاز دارد را به او می‌آموزد. تکنیک هایی مانند تقویت مثبت، الگوبرداری از رفتار اجتماعی و استفاده از سیستم‌های پاداش می‌تواند در ایجاد رفتارهای مناسب در کودک تاثیر گذار باشد.
درمان شناختی رفتاری CBT
درمان شناختی رفتاری یکی از اولین درمان‌های مورد استفاده در درمان انواع اختلالات روانی مانند درمان افسردگی است. برای درمان و کنترل پرخاشگری در بچه‌ها نیز این روش مناسب است. درمان شناختی رفتاری به کودکان کمک می‌کند الگوهای فکری منفی را شناسایی کرده و از آن‌ها پیروی نکنند. این روش به کودکان مدیریت خشم، حل مسئله و برقراری ارتباط موثر را می‌اموزد.
آموزش والدین و خانواده درمانی
در این روش به والدین آموخته می‌شود؛ که چگونه با کودک خود در زمان پرخاشگری و عصبانیت رفتار کنند. برنامه‌های آموزشی والدین می‌تواند راهنمایی و پشتیبانی را در اجرای استراتژی‌های نظم و انضباط منسجم، بهبود ارتباطات، پرورش یک محیط خانواده مثبت و پرورشی برای کودک فراهم کند. والدین باید کودک خود را برای انجام دادن کارهای مثبت تشویق کنند و در صورت بروز خشونت بدون عصبانیت با آن‌ها برخورد کنند.
آموزش تکنیک‌های تنظیم هیجان
آموزش روش‌هایی به کودکان برای مدیریت و تنظیم احساسات می‌تواند در کاهش و کنترل پرخاشگری کمک کننده باشد. تکنیک‌هایی که در طول این روند درمانی به کودک آموزش داده می‌شود شامل تمرینات تنفس عمیق، تمرکز حواس و تکنیک‌های تمدد اعصاب است؛ که به کودکان کمک می‌کند تا خودکنترلی و درک بهتری از احساسات خود داشته باشند.
جمع‌بندی
درمان پرخاشگری در کودکان با استفاده از تکنیک‌هایی مختلفی که گفته شد و همچنین روش‌های دیگری قابل درمان است. عدم درمان و کنترل پرخاشگری در سنین پایین می‌تواند منجر به اختلالات مختلف روانی در سنین بالاتر شود. در کلینیک روانشناسی و لورتا نوروفیدبک بیات انواع روش‌های مناسب برای کنترل خشم توسط کودکان به آن‌ها آموزش داده می‌شود. این کلینیک روانشناسی برای والدین نیز جلسات مشاوره‌ای می‌گذارد؛ که در آن‌ها نحوه برخورد با کودک مبتلا به پرخاشگری آموزش داده می‌شود.
سوالات متداول
1_ علائم پرخاشگری در کودکان چیست؟
ضربه زدن به دیگران، واکنش فیزیکی ناخواسته، بیش فعال بودن، تخریب و آسیب رساندن و داشتن احساس گناه از نشانه‌های پرخاشگری در کودکان است.
2_ مهم‌ترین علت‌های پرخاشگری در سنین پایین چیست؟
کودک شما ممکن است تحت تاثیر عوامل مختلفی دچار عصبانیت بیش از حد شود. عوامل رشد، عوامل محیطی، الگوسازی و یادگیری اجتماعی، عوامل عاطفی و شناختی، عوامل ژنتیکی و تروما از علت‌های مهم پرخاشگری در سنین پایین است.
3_ کدام روش‌ها برای درمان پرخاشگری در کودکان مناسب است؟
درمان با نوروفیدبک، مداخلات رفتاری، درمان شناختی رفتاری، آموزش خانواده و خانواده درمانی و آموزش تکنیک‌های تنظیم هیجان در درمان این مشکل تاثیر گذار است.