لالی انتخابی یا Selective Mutism، یکی از مسائل جالب و در عین حال پیچیده‌ای است که می‌تواند تاثیرات عمیقی بر روی زندگی فردی و اجتماعی افراد بگذارد. این پدیده به‌طور عمده در کودکان دیده می‌شود، زمانی که آن‌ها در محیط‌های خاصی (مثل مدرسه) صحبت نمی‌کنند، در حالی که در خانه و در کنار اعضای خانواده، کاملاً بی‌ملاحظه و پرحرف هستند. اما چرا این اتفاق می‌افتد؟
لالی انتخابی فقط یک مشکل رفتاری نیست؛ این یک علامت از تنش‌های زیربنایی، ترس‌ها یا مسائلی است که در تعاملات اجتماعی و روانی افراد نهفته‌اند. بررسی علل و نشانه‌های این اختلال، شناسایی تاثیرات آن بر روابط اجتماعی و خلاقیت فرد و پیدا کردن روش‌های موثر برای کمک به این افراد از اهمیت بالایی برخوردار است. آگاهی‌بخشیدن به والدین، معلمان و مشاوران می‌تواند حمایت لازم از کودکان مبتلا به بیماری موتیسم را امکان پذیر کند.
لالی انتخابی چیست؟
لالی انتخابی یا بیماری موتیسم یک اختلال روانی-اجتماعی است که غالباً در دوران کودکی شروع می‌شود. این اختلال به صورت عدم توانایی فرد در صحبت کردن در برخی محیط‌ها، مانند مدرسه یا جمع‌های اجتماعی، تعریف می‌شود، در حالی که ممکن است او به‌راحتی در محیط‌های دیگر، مانند خانه و در کنار خانواده، صحبت کند. این حالت معمولاً با سطح بالایی از اضطراب اجتماعی همراه است و در سال‌های اولیه تحصیل خود را نشان می‌دهد.
افراد مبتلا به لالی انتخابی ممکن است در موقعیت‌هایی که احساس ناخوشایندی دارند یا در کنار افرادی که به‌ندرت با آن‌ها تعامل دارند، دچار این اختلال شوند. نشانه‌های آن می‌تواند شامل سکوت، اضطراب، یا رفتارهای غیرکلامی مانند سر تکان دادن یا استفاده از حرکات چهره باشد. این اختلال می‌تواند پیامدهای جدی بر روی روابط اجتماعی، تحصیل و اعتماد به نفس کودک بگذارد.
تشخیص لالی انتخابی معمولاً توسط متخصصان سلامت روان انجام می‌شود و ممکن است شامل ارزیابی‌های روان‌شناختی و مشاهده رفتارهای کودک در محیط‌های مختلف باشد. بیماری موتیسم یک وضعیت چالش‌برانگیز است که نیاز به حمایت و درک از سوی خانواده، معلمان و جامعه دارد تا بتوان به فرد مبتلا کمک کرد تا توانایی‌های کلامی و اجتماعی خود را بهبود بخشد. درمان با بیوفیدبک یکی از نوین‌ترین روش‌های درمان مشکلات روانی است که برای کودکان نیز مفید است.
6 علامت اصلی لالی انتخابی
کودکان مبتلا به لالی انتخابی معمولاً در موقعیت‌های اجتماعی مانند مدرسه، مهمانی‌ها یا جمع‌های بزرگ به طور کامل بی‌صدا هستند، در حالی که در محیط‌های آشنا و راحت، مانند خانه، صحبت می‌کنند. برخی از نشانه‌های دیگر شامل:
- عدم صحبت کردن: فرد در موقعیت‌های خاص اجتماعی یا در مواجهه با افراد نا آشنا هیچ‌گونه گفتگویی انجام نمی‌دهد، در حالی که ممکن است در شرایط آشنا یا با افراد نزدیک صحبت کند.
- اضطراب و تنش: فرد ممکن است در موقعیت‌هایی که نیاز به صحبت دارد، علائم اضطراب، تنش یا ناراحتی را نشان دهد. این علائم می‌تواند شامل تغییر در وضعیت بدن، تعریق، یا لرزش باشد.
- تغییر صدا: برخی افراد ممکن است از طریق تغییر تن یا لحن صدا در هنگام صحبت با افراد نزدیک، تفاوت قابل توجهی در نحوه ارائه خود نشان دهند.
- خودداری از ارتباطات و اجتماعی: فرد ممکن است به طور کلی از موقعیت‌های اجتماعی پرهیز کرده یا از شرکت در فعالیت‌های گروهی دوری کند، تا از احساس فشار یا اضطراب اجتناب کند.
- تظاهر به عدم شنیدن: در برخی موارد، فرد ممکن است تظاهر کند که نمی‌شنود یا متوجه نمی‌شود، هرچند که ممکن است در درون احساس و درک داشته باشد.
- انزوای اجتماعی: کودک یا فرد مبتلا ممکن است به تدریج دچار انزوای اجتماعی شود، زیرا از برقراری ارتباط با همسالان یا افراد جدید خودداری می‌کند.
- صحبت کردن در محیط‌های آشنا: افراد مبتلا به لالی انتخابی ممکن است در محیط‌های آشنا مانند خانه یا با افراد نزدیک به راحتی صحبت کنند، که نشان‌دهنده این است که مشکل بیشتر مرتبط با موقعیت‌های اجتماعی است تا توانایی گفتاری.
تشخیص لالی انتخابی معمولاً توسط روانشناس یا پزشک متخصص صورت می‌گیرد و نیاز به مشاهده رفتار کودک در شرایط مختلف دارد. مراجعه به مشاوره خانواده از ایجاد چنین مشکلاتی در فرزند شما جلوگیری خواهد کرد.
آیا کودکان بیماری موتیسم را انتخاب می‌کنند؟
کودکان لالی انتخابی را به‌طور فعال انتخاب نمی‌کنند. این اختلال به عنوان یک مشکل اضطرابی شناخته می‌شود که معمولاً در کودکان ایجاد می‌شود و ارتباط آن بیشتر با ترس، اضطراب اجتماعی، یا فشارهای محیطی است. درواقع، این کودکان نمی‌توانند در موقعیت‌های خاصی، مانند مدرسه یا مکان‌های دیگر با افراد نا آشنا، به راحتی صحبت کنند، البته در محیط‌های خانوادگی یا با افرادی که با آن‌ها احساس راحتی می‌کنند، توانایی گفتاری کاملاً عادی دارند.
بنابراین، لالی انتخابی به معنای انتخاب نکردن صحبت کردن نیست، بلکه فرایندی ناشی از اضطراب و احساس عدم اطمینان در موقعیت‌های اجتماعی است. این مشکل می‌تواند ناشی از علت‌های مختلفی مثل وضعیت‌های گذشته، تجربیات ناخوشایند، یا ویژگی‌های شخصیتی باشد و نیاز به درمان و حمایت از سوی والدین و معلمان دارد تا کودک به تدریج با درمان استرس و اضطراب و بهبود توانایی بیان خود در محیط‌های مختلف را بهبود بخشد.
فشارهای اجتماعی
فشارهای اجتماعی، به ویژه در مراحل حساس رشد کودکان، می‌توانند نقشی کلیدی در بروز لالی انتخابی ایفا کنند. هنگامی که کودکان در معرض موقعیت‌های اجتماعی جدید، مانند شروع مدرسه یا تعامل با همسالان ناشناخته قرار می‌گیرند، احساس اضطراب و عدم اطمینان به خود پیدا می‌کنند. این فشارها معمولاً ناشی از ترس از قضاوت، انتقاد یا عدم پذیرش اجتماعی هستند و می‌توانند منجر به احساس ناامنی در ارتباطات کلامی شوند.
تجربیات منفی گذشته
تجربیات منفی مانند زخم‌های عاطفی، قلدری، یا شرایط ناخوشایند در گذشته می‌تواند به ترس از صحبت کردن منجر شود. این تجربیات منفی، به خصوص در دوران کودکی که فرد هنوز در حال شکل‌گیری هویت و اعتماد به نفس است، ممکن است موجب ایجاد واکنش‌های خودناباوری و ترس از ارتباطات اجتماعی شوند. به دنبال این تجربیات، کودک ممکن است یاد بگیرد که صحبت نکردن و انزوا راهی ایمن‌تر برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی است، که به نوبه خود می‌تواند به شکل‌گیری لالی انتخابی منجر شود.
تاثیر مشکلات گفتاری یا زبانی در لالی انتخابی
هنگامی که یک کودک با چالش‌های خاصی در بیان افکار و احساساتش مواجه است، مانند لکنت زبان یا تأخیر در رشد گفتار، ممکن است احساس عدم اطمینان و ناامیدی کند. این مشکلات می‌توانند باعث ایجاد ترس از قضاوت و انتقاد از سوی همسالان یا بزرگ‌ترها شوند، به طوری که کودک از تلاش برای صحبت کردن در موقعیت‌های اجتماعی خودداری کند.
به این ترتیب، عدم توانایی در برقراری ارتباط مؤثر می‌تواند به نوعی از انزوا در موقعیت‌های اجتماعی منجر شود، که در نهایت به بروز لالی انتخابی کمک می‌کند، زیرا کودک سعی می‌کند از موقعیت‌هایی که در آن احساس ناامنی می‌کند، دوری کند. بیماری موتیسم می‌تواند باعث بروز اختلال یادگیری در کودکان شوند و درمان اختلال یادگیری با نوروفیدبک می‌تواند به این دسته از افراد کمک کند.
تاثیر ویژگی‌های شخصیتی در ایجاد لالی انتخابی
برخی از افراد دارای ویژگی‌های شخصیتی خاصی هستند که آن‌ها را مستعد اضطراب و عدم اعتماد به نفس در موقعیت‌های اجتماعی می‌کند. کودکانی که به طور طبیعی خجالتی‌تر یا دارای اضطراب اجتماعی هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال قرار دارند. کشف و شناسایی علت‌های خاص هر فرد ممکن است نیاز به مشاوره حرفه‌ای داشته باشد. اگر نگران کودک خود هستید، مشورت با یک متخصص بهداشت روان یا گفتار درمانگر و مراجعه به مشاوره کودک و نوجوان می‌تواند مفید باشد.
آیا درمان لالی انتخابی امکان پذیر است؟
بله، درمان لالی انتخابی یا بیماری موتیسم امکان‌پذیر است و با استفاده از روش‌هایی مانند روان درمانی، گفتار درمانی، گروه درمانی و ایجاد یک جامعه حمایتی انجام می‌شود. برای اینکه بهترین روش برای درمان لالی انتخابی در نظر گرفته شود به شرایط و علت ابتلای کودک توجه می‌شود.
درمان این حالت معمولاً شامل ترکیبی از رویکردهای زیر است:
- روان‌درمانی: درمان شناختی-رفتاری (CBT) یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کمک به کودکان در مواجهه با ترس‌های اجتماعی و افزایش اعتماد به نفس آن‌هاست.
- گفتاردرمانی: این نوع درمان می‌تواند به کودکان کمک کند تا مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت کنند و در محیط‌های مختلف راحت‌تر صحبت کنند.
- حمایت قانونی و آموزشی: فراهم کردن یک فضای حمایتی در مدرسه یا خانه می‌تواند به کاهش فشارهای ناشی از این وضعیت کمک کند.
- دارودرمانی: در برخی موارد، داروهایی برای مدیریت علائم اضطراب ممکن است تجویز شود، هرچند این فقط باید در صورت لزوم و تحت نظر پزشک باشد.
نتیجه‌گیری
لالی انتخابی یک اختلال پیچیده است که نیاز به شناسایی و درمان مناسب دارد. با ایجاد حمایت از طرف خانواده، مدرسه و متخصصان، کودکان مبتلا به این اختلال می‌توانند بهبود یابند و توانایی‌های اجتماعی و ارتباطی خود را تقویت کنند. آگاهی از این اختلال و درک آن می‌تواند به درک بهتر نیازهای فردی کودکان و فراهم آوردن فضایی امن و حمایتی برای آن‌ها کمک کند. در مرکز روانشناسی و نوروفیدبک دکتر بیات بهترین نوع خدمات مشاوره‌ای برای کودکان و والدین ارائه داده می‌شود.
سئوالات متداول
1_لالی انتخابی چیست؟
لالی انتخابی نوعی اختلال ارتباطی است که در آن فرد در موقعیت‌های خاص یا با افراد خاص صحبت نمی‌کند، در حالی که در دیگر شرایط یا با دیگران ممکن است صحبت کند.
2_چه عواملی می‌توانند باعث لالی انتخابی شوند؟
عوامل ممکن شامل فشارهای اجتماعی، تجربیات گذشته منفی، اضطراب اجتماعی، یا مشکلات خانوادگی هستند.
3_آیا درمانی برای لالی انتخابی وجود دارد؟
روش‌های درمانی مختلفی شامل روش‌های گفتار درمانی، مشاوره روان‌شناختی، و فراهم کردن یک محیط حمایتی برای کاهش اضطراب و درمان بیماری موتیسم وجود دارد.
4_آیا لالی انتخابی با گذشت زمان خود به خود بهبود می‌یابد؟
در برخی موارد، به ویژه در کودکان، ممکن است خود به خود بهبود یابد، اما حمایت و درمان مناسب می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند.