شب ادراری یا بی اختیاری ادرار شبانه در اغلب در کودکان مشاهده میشود. کودکان دو ساله به طور معمول می‌توانند در طی روز ادرارشان را کنترل کنند اما تا قبل از چهار تا پنج سالگی قادر به کنترل شبانه ادرار نمی‌باشند. در کودکان این مشکل بیشتر بدلیل کوچک بودن حجم مثانه است و بعد از اینکه مثانه رشد کرد مشکل حل میشود. علاوه بر این بزرگسالان نیز ممکن است دچار این مشکل بشوند؛ البته اگر به عنوان یک بزرگسال برای یک بار شب ادراری را تجربه می‌کنید جای نگرانی ندارد. در صورت مداوم بودن مشکل شب ادراری چه برای بزرگسال چه برای کودکان بهتر است با پزشک صحبت کنید و از او کمک بگیرید. در این مقاله سعی داریم دلایل شب ادراری و راه‌های درمان آن را برای شما شرح دهیم.
شب ادراری چیست؟
شب ادراری امری ناخودآگاه است که فرد بر آن اراده ای ندارد. به طور کلی و در اصطلاح پزشکی به ناتوانی در کنترل ادرار به خصوص در شب، شب ادراری گفته میشود. شب ادراری برای افرادی پیش می‌آید که انتظار می‌رود توانایی کنترل ادرار خود را داشته باشند. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که مثانه فرد پر شده است و ظرفیت آن تکمیل شده و ادرار اضافی به شکل غیر ارادی خارج میشود. در کل شب ادراری به دو بخش تقسیم میشود که شامل شب ادراری اولیه و ثانویه می‌باشد.
شب ادراری اولیه: رایج‌ترین نوع شب ادراری است که فرد از زمان کودکی دچار این مشکل میشود. این شب ادراری به طور مداوم و از سن پایین وجود داشته است. شب ادراری اولیه میتواند بدلیل عدم توانایی نگه داری ادرار در شب، پر شدن مثانه و بیدار نشدن فرد، تولید مقدار زیاد ادرار و… باشد.
شب ادراری ثانویه: در این حالت فرد با اینکه یاد گرفته که ادرار خود را کنترل کند؛ دچار شب ادراری میشود که حداقل 6 ماه و یا بیشتر طول می‌کشد. این مشکل میتواند به علت عفونت‌های ادراری، اختلالات آناتومیک، مشکلات عاطفی و… باشد. درمان وسواس، افسردگی و سایر بیماری‌های عاطفی تاثیر چشمگیری در درمان شب ادراری ثانویه دارد.
علل شب ادراری
علل بروز این مشکل به طور دقیق مشخص نیست؛ اما به طور کلی این مشکل در پسر بچه‌ها بیشتر از دختر‌ها پیش می‌آید. موارد زیر در به وجود آمدن شب ادراری تاثیرگذار است.
- مشکلات هورمونی: ناهنجاری‌های هورمون ADH در شب ادراری نقش دارند؛ به طوری که در برخی افراد این هورمون به مقدار کافی ترشح نمی‌شود و یا اینکه بدن به هورمون پاسخ کافی نمیدهد. هورمون ADH در بدن پیام کاهش دفع ادرار را به کلیه‌ها می‌رساند. علاوه بر این مشکلات بیداری و درست نبودن ساعت خواب نیز میتواند در این مورد دخیل باشد.
- مشکلات مثانه: اسپاسم و انقباض‌های عضلانی بی‌موقع و یا بیش از حد، داشتن مثانه کوچک به طور مادرزادی و… میتواند دلیلی بر مشکل شب ادراری باشد.
- عفونت مجاری ادراری و انسداد آن‌ها: UTI یا عفونت مجاری ادراری موجب تحریک مثانه و تورم آن میشود؛ این موضوع میتواند باعث دفع مکرر و بدون کنترل ادرار شود. علاوه بر این انسدادمجاری توسط سنگ و تومور میتواند ماهیچه‌ها را بیش از حد منقبض کند که این موضوع به علت التهاب و تورم ناشی از بیماری است.
- دیابت شیرین: کلیه‌ها در زمان افزایش قند برای کم کردن آن میزان دفع ادرار را افزایش می‌دهند که این موضوع ممکن است باعث دفع ادرار به صورت کنترل نشده در شب شود.
- داروها: برخی داروها با تاثیر بر روی مثانه و مجاری ادراری و یا حتی نورون‌های مرتبط با آن‌ها موجب شب ادراری شوند.
- آپنه خواب یا وقفه تنفسی: در این اختلال فرد بطور مکرر در طول شب دچار قطعی نفس میشود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که هرچقدر بیشتر تنفس قطع شود فرد بیشتر در معرض شب ادراری قرار می‌گیرد.
- ژنتیک: شب ادراری معمولا به طور نسلی منتقل میشود؛ دانشمندان ژن‌های خاصی را شناسایی کرده‌اند که باعث بروز شب ادراری میشود.
- کافئین: هرچه میزان استفاده از کافئین بیشتر باشد، ادرار بیشتری تولید میشود.
- اختلالات نورولوژیکی: اختلالات عصبی می‌توانند کنترل مثانه را دچار مشکل کنند. صرع، پارکینسون و سفت شدگی بافت‌ها از جمله اختلالاتی هستند که منجر به شب ادراری می‌شوند.
- مشکلات روحی و روانی: استرس در کودکان و یا بزرگسالان میتواند با شب ادراری در ارتباط باشد. سایر بیماری‌ها و مشکلات روانی نیز می‌توانند در این مورد تاثیر گزار باشند. درمان استرس و اضطراب با استفاده از مشاوره میتواند بسیار مفید باشد.
- آناتومی: هرگونه مشکلی در سیستم آناتومی دستگاه دفع ادراری ممکن است به مشکلات دفع ادرار منجر شود.
علل شب ادراری در کودکان
در زمان نوزادی ادرار کردن نوزاد کاملا رفلکسی و بی‌‌‌اختیار است. در این سن، پر شدن مثانه باعث تحریک گیرنده‌‌هایی در مثانه میشود و هر چه مثانه پرتر باشد این تحریکات بیشتر میشود تا اینکه رفلکسی از طریق این گیرنده‌ها و نخاع ایجاد شود و منجر به انقباض مثانه و تخلیه آن گردد. با بزرگ‌تر شدن نوزاد و تکامل مراکز عصبی، به نظر می‌‌رسد که در سن ۱ تا ۲ سالگی کودک میتواند پر شدن مثانه خود را درک کند و تدریجا این توانایی را به دست می‌‌آورد که مدت کمی تخلیه مثانه را به تعویق بیاندازد در سال‌های دوم تا سوم عمر، با تکامل مراکز عصبی، مغز کنترل بیشتری روی اعمال مثانه پیدا میکند.
طبق تحقیقات انجام شده در بیش از ۸۰ درصد از موارد، کودک مبتلا به شب ادراری هیچ بیماری و یا عیب و نقص عضوی و بدنی ندارد و در کمتر از ۲۰ درصد موارد ممکن است بیماری‌هایی مانند: دیابـت، عفونت ادراری، بیماری‌های مادرزادی کلیه، نوعی کم خونی و عیوب نخاع و بیماری‌های سیستم اعصاب، علت شب ادراری باشد. خیس کردن در هنگام خواب اتفاق می‌‌افتد و کودک شما هیچ گونه دخالتی در آن ندارد لذا تنبیه و تحقیر کودک در نزد خودتان یا دیگران و یا مسخره کردن کودک، نه تنها هیچ گونه تاثیری در بهبودی آن ندارد بلکه با ایجاد فشار روانی وضع کودک را به مراتب بدتر میکند.
مسائل روانی و عاطفی نیز از مهم‌ترین علل شب ادراری کودکان می‌باشد. این مورد به خصوص در کودکانی دیده میشود که قبلا کنترل ادرار داشته اند اما اکنون دچار شب ادراری شدهاند. از جمله عوامل روانی که می تواند سبب شب ادراری گردد عبارت‌اند از :
- جدایی پدر و مادر
- جابجایی خانواده
- مسافرت یا فوت یکی از والدین
- اختلافات و کشمکش‌های درون خانواده
- تحقیر و تنبیه بیش از حد بزرگ‌ترها نسبت به کودک
- ایجاد ترس و هیجان و اضطراب شدید در کودک با فیلم‌ها و یا بازی‌های ترسناک کامپیوتری و…
- تولد یک نوزاد در خانواده که موجب میشود توجه پدر و مادر به نوزاد معطوف گردد و به کودک بزرگ‌تر کمتر مورد توجه شود.
تشخیص شب ادراری
پزشک متخصص برای بررسی و پیدا کردن مشکل شما ابتدا معاینات بالینی را بر روی شما انجام می‌دهد؛ و سپس سوالاتی را جهت بدست آوردن تاریخچه و سوابق بیماری‌های قبلی از شما می‌پرسد. از آنجا که همه اطلاعات بیمار به طور سری باقی می‌ماند؛ شما نیز برای سرعت بخشیدن به روند درمان بهتر است به همه سوالات پاسخ درستی دهید. این سوالات به طور معمول درمورد سوابق خانوادگی، بیماری‌های زمینه‌ای، الگوی خواب شما، مواردی همانند تعداد ادرار در روز و… می‌باشد. علاوه بر این کشت ادرار نیز برای شما انجام میشود تا عفونت یا دیابت بررسی شود. مجموعه همه این‌ها شناخت علت اصلی بیمای و نقطه شروعی برای آغاز درمان است.
درمان شب ادراری
به طور کلی درصد کمی از شب ادراری‌ها ناشی از وجود بیماری در فرد است. در کودکان نیز به طور معمول شب ادراری تا 7 سالگی پایان می‌یابد و پس از آن برطرف میشود. تغییرات سبک زندگی و خوراک و یا استفاده از تشک‌های هشدار دهنده میتواند برای کودکان مفید باشد. روش‌های درمان شب ادراری شامل استفاده از دارو، درمان با عمل جراحی، استفاده از روش‌های خانگی و غیر دارویی و روان درمانی می‌باشد. مرکز روانشناسی و لورتانوروفیدبک بیات با به کار گیری بهترین مشاوران به کودکان شما در زمینه رفع مشکلات روحی کمک میکند.
درمان شب ادراری با راه حل‌های خانگی
همانطور که گفتیم شب ادراری در کودکان با افزایش سن از بین می‌رود. در بزرگسالان نیز اتفاق افتادن این موضوع برای یک بار نگران کننده نخواد بود. اگر در بزرگسالان این اتفاق به طور مکرر باشد به طور معمول بدلیل بیماری‌های مختلف و یا مشکلات روحی است. با این حال بی‌اختیاری ادراری با انجام یکسری کارها در خانه و بدون نیاز به پزشک برطرف میشود:
- استفاده از تشک هشدار رطوبتی
- آموزش دادن مثانه و تمرین دادن آن برای نگه‌داری ادرار
- بیدار شدن در زمان درست و منظم بودن ساعت خواب
- حذف کافئین و کاهش مصرف مایعات در طول روز و قبل از خواب
- استفاده از سرویس بهداشتی قبل از خواب
- برخی از داروهای گیاهی باعث کاهش ادرار می‌شوند که عبارتند از: تخمه کدو، دانه خردل، تخم رازیانه، موز، شکر زرد، سرکه سیب، عسل، انگور فرنگی هندی، دارچین، بادرنجبویه، کپسول دم اسب، گل راعی، کاکل ذرت و…
درمان شب ادراری با استفاده از دارو
پس از امتحان کردن روش‌های بدون دارو و مشاهده تاثیر آن در صورت عدم پاسخ، از داروها کمک می‌گیریم. مصرف داروها میتواند عضلات مثانه و یا میزان هورمون ADH را تحت تاثیر قرار بدهد. آنتی بیوتیک‌ها، آنتی کولینرژیک‌ها و مهارکننده‌های آلفا-5 از دسته داروهایی هستند که برای افراد دارای بی‌اختیاری ادراری استفاده می‌شوند. داروهای مورد استفاده در این بیماری عبارتند از:
- دسموسپرین: این دارو میزان تولید ادرار را به خصوص در شب کاهش می‌دهد.
- داریفناسین (Enablex)
- ایمی پرامین(Tofranil)
- سولیفناسین(VCIcare)
- کلرید تروسیم
- اکسی بوتینین(Ditropan)
- تولدرودین
- فسفوترودین فومارات
توجه کنید درصورت بروز مشکلات و عوارضی مثل استفراغ، اسهال، تب و… دارو باید با مشورت پزشک قطع شود. این داروها به طور معمول برای کودکان زیر 5 سال تجویز نمی‌شوند.
درمان شب ادراری با عمل جراحی
برای این‌کار پزشک از انواع مختلفی از روش‌های جراحی میتواند کمک بگیرد. هر کدام از این روش‌ها بر روی قسمتی از فرایند دفع ادرار و مثانه تاثیر گذار است. در اینجا به برخی از روش‌های جراحی می‌پردازیم.
- تحریک عصب ساکرال: در این نوع جراحی مثانه بیش فعال قابل کنترل میشود. به طوری که پزشک یا جراح دستگاه کوچکی را در بدن قرار می‌دهد و سپس این دستگاه پیام‌های انقباض اضافی ماهیچه‌ی مثانه را قطع میکند.
- دترسور میکتومی: با برداشتن قسمتی از ماهیچه دترسور مثانه انقباض مثانه نیز کمتر شده و مشکل بی اختیاری شبانه برطرف میشود.
- تقویت مثانه یا کالم سیتوپلاستی (بزرگ کردن مثانه): پزشک یک ماهیچه اضافی در مثانه قرار می‌دهد که باعث میشود ظرفیت مثانه افزایش بیابد و مشکل بی اختیاری ادرار حل شود.
- در برخی موارد که افتادگی اندام‌ها بر روی مثانه باعث فشار آوردن به آن شده با عمل جراحی و برطرف کردن آن بی اختیاری نیز رفع میشود.
درمان شب ادراری با نوروفیدبک
نوروفیدبک روش جدیدی از درمان با کمک تکنولوژی است که تاثیرات مثبت زیاد آن باعث شده تا این روش طرفداران زیادی داشته باشد. نداشتن عوارض، ماندگاری درمان و عدم نیاز به استفاده از دارو از جمله مزایای استفاده از این روش می‌باشد. علاوه بر این درمان با نوروفیدبک توسط متخصص مشاور میتواند برای همه افراد در هر سنی انجام شود. نوروفیدبک با استفاده از نقشه ذهنی و امواج مغزی انجام میشود در این روش بیمار سعی میکند تا امواج مغز خود را به حالت عادی و سالم برگرداند. نورورفیدبک در زمینه کاهش استرس و اضطراب و افزایش توانمندیهای ذهنی موثر است.
حل مشکل شب ادراری با کمک نوروفیدبک برای افرادی که دچار استرس، وسواس و سایر مشکلات روانشناختی بسیار موثر می‌باشد. در مواقعی که علت شب ادراری به استرس مربوط میشود؛ درمان استرس و اضطراب با نوروفیدبک و نقشه ذهنی فرد بیمار صورت می‌گیرد. نوروفیدبک یک فرایند یادگیری است و به همین دلیل ماندگاری بالایی دارد البته نباید تصور کنیم که این درمان در همان جلسات اول تاثیر داشته باشد زیرا فرایند یادگیری به زمان نیازمند است. خوشبختانه مشکل شب ادراری در افراد با نوروفیدبک به طور کامل درمان میشود.
درمان شب ادراری در شیراز
مشکل شب ادراری در اکثر افراد ناشی از بیماری‌های زمینه ای نیست بلکه بدلیل مشکلات روحی و استرسی است. افراد بدلیل عدم رضایت از عوارض داروها و روش‌های جراحی ترجیح می‌دهند تا با استفاده از روش‌های خانگی و با کمک مشاور مشکلات خود را رفع کنند. همشهری‌های ساکن در شیراز می‌توانند برای رفع مشکلات خود به مرکز مشاوره و لورتانوروفیدبک بیات مراجعه کنند. در این مرکز شما می‌توانید با انتخاب مشاور مورد نظر جلسات مشاوره را آغاز کرده و با استفاده از بهترین و جدیدترین روش‌های درمانی در این زمینه به بهبود کامل برسید. در نتیجه درمان این بیماری اعتماد به نفس به شما باز‌می‌گردد و شما با خیال راحت می‌توانید در جامعه حضور یابید.
سخن آخر
بی اختیاری ادراری در شب از سری مشکلاتی است که باعث عدم اعتماد به نفس افراد و نیز کاهش حضور آن‌ها در جوامع میشود. علاوه بر این‌ها فرد از خود خجالت زده شده و احساس گناه و ناراحتی میکند. در نتیجه آسیب‌های روانی که این مشکل برای فرد بیمار به جا می‌گذارد درمان هرچه سریع‌تر آن برای فرد بسیار اهمیت دارد. در این مقاله درمورد دلایل اصلی شب ادراری و چگونگی برطرف کردن آن صحبت کردیم؛ همانطور که دیدید دلیل عمده این موضوع مشکلات روحی است پس در نتیجه با مراجعه به یک مشاور خوب و حل مشکل استرس مشکل شما به طور حتم برطرف خواهد شد.