امروزه سلامت و مراقبت از خود نه تنها در مورد جسم افراد بلکه در مورد روح، عواطف و موقعیت آن‌ها در اجتماع نیز مطرح می‌شود. از این رو بسیاری از افراد همواره به دنبال پیدا کردن راه‌های مختلف برای مراقبت از جسم و روح خود هستند. جالب است بدانید خودمراقبتی آن قدرها هم پیچیده و سخت نیست و شما می‌توانید با انجام یکسری کارهای ساده و کوچک از خودتان مراقبت کنید و در همین حین شخصیت خود را توسعه دهید.
خود مراقبتی چیست؟
خود مراقبتی یا Self care عملی است که در آن شخص به طور آگاهانه به منظور ارتقا سلامت جسمی، روحی، ذهنی، معنوی، اجتماعی و عاطفی خود، اقداماتی را انجام میدهد. خودمراقبتی در حقیقت فرآیندی است چند بعدی و چند وجهی از مشارکت هدفمند در استراتژی‌هایی که عملکرد سالم را ارتقا می‌بخشد و بهزیستی را افزایش میدهد. انجام برخی کارهای کوچک در زندگی به شما کمک می‌کند تا به بهترین نسخه خود تبدیل شوید و کیفیت بالا‌تری از زندگی کردن را تجربه کنید. نخستین گام در خودمراقبتی این است که بدانیم چگونه باید از خود مراقبت کنیم.
6 جز اصلی خود مراقبتی
به طور کلی مراقبت از خود نه تنها به جسم، بلکه به روح، روان، ذهن و… نیز مرتبط می‌شود. مراقبت از خود فرآیندی است که در آن شخص به منظور ارتقا سلامت جسمی، روحی و عاطفی خود اعمالی انجام میدهد و می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد؛ در ادامه برای آشنایی با ابعاد و اجزای خودمراقبتی و توسعه‌ی فردی با ما همراه باشید.
1 خود مراقبتی جسمی
برای اینکه بدن قوی‌ای داشته باشید و بتوانید بدون مشکل خاص و حادی به زندگی خود برسید، لازم است خودمراقبتی جسمی را جدی بگیرید. خودمراقبتی جسمانی شامل آگاهی از روند رشد فیزیکی، مراقبت از تغذیه و ورزش منظم است و خودمراقبتی جسمی سبب افزایش ارتباط بین جسم و مغز می‌شود و شما را به سمت درست فکر کردن و سلامت بدنی سوق میدهد.
2 خودمراقبتی روانی
افکار شما تاثیر بسیار زیادی بر سلامت روانی شما می‌گذارند. مراقبت روانی شامل انجام کارهایی است که به حفظ سلامت روان شما منجر می‌شود. خودمراقبتی روانی یک عملی است که در آن فرد بر خودش نظارت داشته و از وضعیت روانی خود آگاهی دارذ. این فرایند شامل تمرکز بر تغییر و بهبود وضعیت روانی شخص است و در کاهش استرس و بهبود کیفیت زندگی فرد نقش مهمی دارد.
خودمراقبتی چه تاثیری بر سلامت روان دارد؟
خودمراقبتی سلامت روان منجر به افزایش آگاهی در مورد سلامت روان می شود، به این معنی که خودآگاهی و باورهای افراد در مورد اختلالات روانپزشکی افزایش می یابد و به شناسایی سریع‌تر و مدیریت راحت‌تر این اختلالات کمک می‌کند. با در اولویت قرار دادن سلامت روانی در هنگام انجام اقدامات خودمراقبتی شما می‌توانید سلامت روحی خود را افزایش دهید، با استرس، اضطراب و افسردگی مقابله کنید و برای حفظ سلامت و شادابی هرچه بیشتر خود بکوشید.
3 خود مراقبتی معنوی
خودمراقبتی معنوی در واقع به چگونگی مراقبت روح می‌پردازد. مراقبت معنوی شامل اختصاص دهی وقت به خود و ارتباط با بعد معنوی و عمیق زندگی است. تحقیقات نشان میدهد سبک زندگی‌ای که به همراه دین باشد سالم‌تر است و انجام مدیتیشن یا شرکت در مراسم‌های شکرگزاری و مذهبی می‌تواند به شما کمک کند تا حس عمیق‌تری به مفهوم زندگی داشته باشید.
4 خودمراقبتی عاطفی
مراقبت از عواطف، احساسات و هیجانات تاثیر بسیار زیادی بر روح و روان افراد دارد. داشتن مهارت کافی برای مقابله با احساساتی همچون خشم، اضطراب، استرس و… به شما کمک می‌کند تا احساسات خود را بهتر بشناسید؛ علاوه بر این‌ها کارهایی مثل یوگا، مدیتیشن، برقراری ارتباط معنادار با دیگران می‌تواند در شناخت احساسات شما کمک کننده باشد.
5 خودمراقبتی ذهنی
خودمراقبتی ذهنی شامل کارهایی است که با انجام آن‌ها می‌توانید افکار مزاحم را از خود دور کرده و ذهن خود را تقویت کنید. انجام دادن معما، بازی ذهنی، یادگیری چیزهای جدید و… به شما کمک می‌کند ذهنیت خلاق‌تر و گسترده‌تری نسبت به همه چیز داشته باشید. این روش شامل مراقبه، تمرین روزانه، تفریح، خواب کافی و تنظیم زمان صحیح برای مطالعه و ایجاد یک سبک زندگی سالم است.
6 خود مراقبتی اجتماعی
ارتباطات با دیگران و وقت گذاشتن برای معاشرت برای سلامتی مهم است و غافل شدن از آن کار عاقلانه‌ای نیست! شما باید نیازهای اجتماعی خود را بشناسید و برای به وجود آوردن یک زندگی اجتماعی سالم بکوشید. بهترین راه برای خودمراقبتی اجتماعی حفظ روابط نزدیک از طریق اختصاص دادن زمان به اطرافیان است.
چرا خود مراقبتی ضروری است؟
اهمیت خودمراقبتی در زندگی به قدری واضح و ملموس است که به محض شروع آن کیفیت زندگی شما بهبود می‌یابد. عمل خودمراقبتی به افراد در زمینه‌های مختلفی از جمله کاهش مشکلات روحی، کاهش استرس و اضطراب، تقویت روابط فردی، سلامتی جسمی، تمرکز و… کمک می‌کند. مراقبت از خود به حدی اهمیت دارد که می‌تواند شور و شوق و انگیزه زندگی افراد را افزایش دهد و در نهایت به توسعه فردی و موفقیت در همه جوانب زندگی منجر شود.
روش‌های خودمراقبتی
خودمراقبتی در واقع نوعی سبک زندگی است که افراد برای حفظ سلامت و شادابی خود با انجام دادن کارهای کوچک به خود می‌پردازند.
فعالیت بدنی داشته باشید.
افزایش فعالیت بدنی شما به اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب فراگیر، فوبیای اجتماعی و اختلال هراس کمک می‌کند. حتی مقدار کمی ورزش سطح هورمون استرس شما را در خون کاهش میدهد و از بروز افسردگی نیز جلوگیری می‌کند. دوچرخه سواری، رقص، شنا و… می‌تواند در این زمینه موثر باشد.
تغذیه سالم و خودمراقبتی
یک رژیم غذایی سالم سلامت جسمی و روانی شما را ارتقا میدهد. در واقع، مشخص شده است که خوب غذا خوردن باعث بهبود خواب، کاهش سطح هورمون استرس و کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب می‌شود که همگی به اضطراب و افسردگی کمک می‌کنند. مصرف گوشت، سبزیجات، آب کافی، غلات و عدم مصرف الکل، شکر و نمک افزوده، چرب اشباع شده و… جهت مراقبت از خود ضروری است.
خواب مناسب داشته باشید.
یکی از اساسی‌ترین تکنیک‌ها برای حفظ سلامت روان استراحت و خواب کافی است. خوب خوابیدن اثرات نامطلوب سلامتی و شرایط سلامت روان را کاهش میدهد و توانایی‌های شما را در نحوه کنترل و مدیریت استرس بالا می‌برد. یک چرت کوتاه در طول روز می‌تواند شما را تا چندین ساعت شارژ کرده و از استرس روزمره دور کند.
انجام فعالیت‌های آرامبخش
کارهایی مثل مدیتیشن، نفس عمیق، ماساژ، یوگا و… می‌تواند تنفس و فشار خون شما را تنظیم کند. برای اینگه به آرامش برسید می‌توانید در خانه آشپزی کنید و علاوه بر تهیه یک غذای سالم با این کار به آرامش برسید. علاوه بر این می‌توانید وقت خود را با افرادی که شما را شاد می‌کنند بگذرانید و با تاثیر گرفتن از آن‌ها به حس رهایی و آرامش دست یابید.
استفاده از تکنولوژی
شما می‌توانید از یکسری از برنامه‌های مخصوص خودمراقبتی که بر روی گوشی‌های تلفن همراه نصب می‌شوند استفاده کنید. این برنامه‌ها شامل بخش‌های مختلفی از جمله موسیقی‌های آرام بخش، کتاب‌های صوتی، روش‌های مختلف خودمراقبتی و آموش آن‌ها، برنامه‌های ورزشی و… هستند که می‌توانند شما عزیزان را در زمینه توسعه فردی راهنمایی کنند.
کمک گرفتن از یک متخصص
گاهی اوقات برای یاد گرفتن راه‌های خودمراقبتی لازم است که با یک مشاور مجرب یا متخصص سلامت روان صحبت کنید. باید توجه کنید که کمک گرفتن از بقیه نشانه ضعف شما نیست بلکه این کار نشان دهنده درک بالای شما از نیازهایتان است و هر چقدر بیشتر بتوانید مهارت‌های خودمراقبتی را یاد بگیرید، بیشتر موفق می‌شوید.
ارتباط خودآگاهی و خودمراقبتی
اولین و مهم‌ترین گام در خودمراقبتی خود آگاهی است که اعتماد بنفس و عزت به نفس، احساس سلامت و تندرستی، شور و شوق زندگی و انگیزه موفقیت ما را افزایش میدهد. اگر کسی خودش را بشناسد، می‌تواند با بررسی نیازها، رفتارها و اخلاق خود انرژی مورد نیاز برای گذراندن زندگی را تجدید کرده و استرسش را کاهش بدهد.
چرا از خودم مراقبت نمی‌کنم؟
به نظر شما چرا از خودمان مراقبت نمی‌کنیم؟ چه چیزی باعث می‌شود به اندازه کافی برای خودمان وقت نگذاریم؟ به طور کلی اکثر افراد به دلیل کمبود وقت خودمراقبتی را علی رغم اهمیت زیادی که دارد در برنامه روزانه خود جا نمی‌دهند. همین موضوع باعث می‌شود در طول روز بی‌حوصله باشیم و نتوانیم تمام انرژی خود را برای ادامه کارهایمان ذخیره کنیم. آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد، خشونت، فقر، افسردگی، تنهایی، بیکاری و… نشان دهنده عدم مراقبت از خود است. درمان افسردگی بدون دارو امکان پذیر است.
فرق بین خود مراقبتی و خودخواهی در چیست؟
مفهوم خود مراقبتی بر خلاف آنچه که انتظار می‌رود به خوبی درک نشده و اغلب با خودخواهی اشتباه گرفته می‌شود. منظور از خودمراقبتی این است که بهزیستی و سلامت خود را در اولویت قرار بدهیم که این موضوع به هیچ وجه باعث خودخواهی و خودمحوری شدن نمی‌شود.
جمع بندی
همانطور که دیدید در این مقاله در مورد خودمراقبتی، اهمیت آن و راه‌های مراقبت از خود صحبت کردیم. به طور کلی هر فردی که می‌خواهد در زندگی به موفقیت‌های بزرگ‌تری دست یابد، باید خودمراقبتی را به عنوان یک سبک زندگی در برنامه روزانه خود جای دهد. شما عزیزان می‌توانید برای اطلاعات بیشتر در مورد خودمراقبتی و یاد گرفتن انواع روش‌های به کار گیری آن در زندگی روزمره با مشوران مجرب مرکز روانشناسی و لورتا نوروفیدبک دکتر حسین بیات مشورت کنید.
سوالات متداول
1_ چه کتابی برای بهبود مهارت‌های خودمراقبتی پیشنهاد می‌کنید؟
کتاب عشق به خود، خانه تکانی مغزی، آرامش، عادت‌های کله خری، شاد بودن کافی نیست و… برای بهبود این مهارت‌ها موثرند.
2_ برنامه ریزی برای مراقبت از خود باید چگونه باشد؟
این برنامه‌ها با توجه به نیازهای خود شما چیده می‌شود و برای هر شخص متفاوت است.