استرس پس از سانحه یکی از اختلالات شایع روانی در جهان است که بعد از یک تروما یا اتفاق وحشتناک در افراد اتفاق می‌افتد. تشخیص و درمان اختلال PTSD باعث می‌شود که فرد بتواند کنترل زندگی خود را دوباره به دست بیاورد. تشخیص این اختلال با شناسایی مهم‌ترین علائم آن که شامل خاطرات آزار دهنده، اجتناب، تغییرات منفی در تفکر و روحیه و تغییر در واکنش های فیزیکی و عاطفی می‌شود امکان پذیر است.
آشنایی با اختلال استرس پس از سانحه
اختلال استرس پس از سانحه (Post-traumatic stress disorder) در افرادی اتفاق می‌افتد که یک اتفاق تکان‌دهنده یا ترسناک را تجربه کرده‌اند. تصادف، جنگ، آتش سوزی، فقدانی جمعی، سواستفاده جنسی از جمله اتفاقاتی است که می‌تواند منجر به ایجاد اختلال استرس پس از سانحه شود. افراد مبتلا به انواع PTSD افکار و احساسات بسیار شدید و ناراحت‌کننده‌ای که پس از سانحه دارند را تا ماه‌ها و سال‌ها پس از اتفاق تجربه می‌کنند.
آمارهای موجود درمورد اختلال استرس پس از سانحه متفاوت است اما همه‌ی آن‌ها بر روی یک موضوع که در جهان ابتلا به این اختلال رو به افزایش است مشترک هستند. اختلال PTSD می‌تواند زندگی افراد را تا سال‌ها و ماه‌ها مختل کند و باعث ایجاد مشکل برای فرد و حتی اطرافیان آن شود. میزان ابتلای اختلال اضطراب پس از سانحه به جنسیت بستگی دارد و در زنان بیشتر اتفاق می‌افتد.
بارزترین علائم اختلال استرس پس از سانحه
افرادی که دچار اضطراب پس از سانحه می‌شوند معمولا یک ماه بعد از اتفاق وحشتناکی که برای آن‌ها رخ داده است نشانه‌های این اختلال را نشان می‌دهند؛ البته ممکن است علائم PTSD تا سال‌ها بعد نیز خود را نشان ندهد. بروز علائم این اختلال به شرایطی که افراد در آن قرار دارند و برخی زودتر از بصیه این علائم را تجربه می‌کنند.
علائم استرس پس از سانحه در افراد مختلف متفاوت است و به مرور زمان نیز می‌تواند تغییر کند. بروز این علائم باعث ایجاد مشکلات جدی در شرایط اجتماعی و محیط کار فرد می‌شود و نیازمند درمان سریع و استاندارد است. علائم این اختلال به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که شامل خاطرات آزار دهنده، اجتناب، تغییرات منفی در تفکر و روحیه و تغییر در واکنش های فیزیکی و عاطفی می‌شود.
افکار و خاطرات آزار دهنده
- تکرار غیر عادی خاطرات تکراری
- افکار بی‌وقفه مزاحم و گاهی ترسناک
- تغییر افکار و منفی شدن آن‌ها
- بادآوری خاطرات مربوط به حادثه( این فلش بک‌ها می‌تواند به حدی واقعی باشد که فرد احساس کند در حال تجربه دوباره حادثه است.)
- دیدن کابوس‌های شبانه
- پریشانی عاطفی شدید و واکنش‌های فیزیکی آسیب‌زا
تغییر در افکار و منفی شدن آن
- احساس گناه و سرزنش بی دلیل خود
- ناتوانی در تمرکز
- افکار و احساسات منفی نسبت به خود و دیگران
- ناتوانی در به یاد آوردن جزئیات مهم حادثه
- بروز اختلالات روانی مانند فوبیا، افسردگی شدید و استرس و اضطراب
- بی علاقگی نسبت به فعالیت‌هایی مورد علاقه
- کاهش امید به زندگی
- بی حسی عاطفی و ذهنی
اجتناب
اجتناب یکی دیگر از چهار علائم مهم اختلال اضطراب پس از سانحه است که باعث می‌شود افراد از یادآوری واقعه تکان‌دهنده پرهیز کنند. افراد، مکان‌ها، فعالیت‌ها، اشیا و موقعیت‌ها از جمله مواردی است که می‌تواند باعث یادآوری خاطرات وحشتناک شود؛ به همین دلیل افرادی که به اختلال استرس پس از سانحه دچار هستند سعی می‌کنند از این موارد اجتناب کنند.
صحبت کردن یکی از بهترین راه‌های بهبود در بیماران مبتلا به این اختلال است ولی اجتناب باعث می‌شود افراد از صحبت کردن درباره اتفاقی که افتاده است و یادآوری آن اجتناب کنند. این علامت باعث می‌شود روال طبیعی زندگی افراد از بین برود و قرار گیری آن‌ها در موقعیت‌های مشابه واقعه وحشتناک غیرممکن شود.
تغییر در واکنش‌های فیزیکی و جسمی
- واکنش‌های شدید عصبی
- تحریک پذیری بالا در برابر اتفاقات مختلف
- اختلال در خواب
- شک داشتن به همه‌ی اتفاقات
- حساسیت بیش از حد نسبت به خطرات احتمالی
- خود تخریبی
تشخیص PTSD
افرادی که به استرس پس از سانحه دچار هستند معمولا در معرض مرگ یا یک آسیب بسیار جدی بوده‌اند و یا رابطه‌ای نزدیک و عاطفی با افراد حاضر در حادثه دارند. تشخیص این اختلال با استفاده از روش‌های مختلف مانند معاینه فیزیکی برای تشخیص علائم جسمانی، استفاده از راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM-5) و معاینه روانشناختی صورت می‌گیرد. برای تشخیص این اختلال فرد باید حداقل یک ماه، یک یا دو مور از 4 علامت مهم PTSD را تجربه کند.
درمان استرس پس از سانحه به صورت قطعی
اختلال اضطراب پس از سانحه باعث می‌شود کنترل زندگی افراد از آن‌ها گرفته شود به همین دلیل درمان آن ضروری است. درمان PTSD منجر به کاهش علائم این بیماری و برگشتن فرد به زندگی طبیعی می‌شود. دارو درمانی، روان درمانی و درمان PTSD با نوروفیدبک از روش‌های قطعی درمان این اختلال به حساب می‌آیند.
روان درمانی
روان درمانی یکی از روش‌های درمان بیشتر اختلالات روانی است که در بیشتر افراد با موفقیت مواجه شده است. روش درمان شناختی (CBT)، درمان از راه رویارویی و حساسیت زدایی از طریق چشم و پردازش مجدد روش‌های روان درمانی است که در درمان استرس پس از سانحه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تمامی روش‌های روان درمانی سحبت کردن مهم‌ترین بخش درمان است. بیمار با بازگویی احساسات خود می‌تواند با اتفاق وحشتناکی که تجربه کرده رو‌به‌رو شود و آن را بپذیرد.
درمان استرس پس از سانحه با دارو
یکی دیگر از روش‌های موثری که برای درمان اختلال استرس پس از سانحه وجود دارد دارو درمانی است. داروهایی شامل داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب و پزاروسین از جمله داروهایی است که متخصصان برای درمان این اختلال تجویز می‌کنند. مصرف این داروها باید با دوزی مشخص و با دستور پزشک طی یک مدت معلوم استفاده شود.
در این مقاله درمورد اختلال استرس پس از سانحه و مهم‌ترین علائم آن صحبت کردیم. شناسایی علائم این اختلال می‌تواند باعث تشخیص و درمان سریع آن شود. بهترین راه درمان استرس پس از سانحه مراجعه به روانشناس و دریافت روان درمانی است. بهترین جلسات روان درمانی در مرکز روانشناسی و لورتا نوروفیدبک بیات توسط روانشناسان با تجربه این مرکز برگزار می‌شود.