آیا تاکنون برایتان پیش آمده که یکی از اعضای خانواده یا شریک خواب‌تان در خواب شروع به صحبت کند؟ شاید جملات خنده‌دار، گاهی بی‌معنا یا حتی اسرارآمیز! حرف زدن در خواب(Somniloquy)، که در علم روانشناسی به آن «سراسوندی» گفته می‌شود، پدیده‌ای‌ست که هم کنجکاوی بسیاری را برمی‌انگیزد و هم گاهی نگران‌کننده به نظر می‌رسد.
آیا حرف زدن در خواب یا Somniloquy نشانه‌ی مشکل روانی است یا به طور طبیعی برای همه رخ می‌دهد؟ چه عواملی باعث سراسوندی می‌شوند و چه زمانی باید به آن توجه بیشتری نشان دهیم؟ این مقاله پاسخی روشن و علمی برای پرسش‌ها و دغدغه‌هایتان خواهد بود. در ادامه با ما همراه باشید تا ابعاد روانشناختی، علت‌ها و راهکارهای مدیریت سراسوندی را بررسی کنیم.
حرف زدن در خواب چیست؟
Somniloquy یا خواب‌گویی نوعی اختلال خواب طبقه‌بندی‌شده در دسته‌ی اختلال پاراسومنیا(Parasomnias) است. فرد بدون آگاهی یا حافظه از آنچه گفته، هنگام خواب صدای خود را بلند کرده و کلمات، عبارات یا حتی مکالمات کامل ادا می‌کند. بیشتر اوقات، فردی که حرف می‌زند نسبت به محتوای صحبت‌های شبانه‌ی خود هیچ‌گونه خاطره یا آگاهی ندارد. حرف زدن در خواب معمولاً در مراحل سبک و میانی خواب رخ می‌دهد و می‌تواند با خندیدن، زمزمه یا حتی فریاد همراه باشد.
سراسوندی به خودی خود نشانهٔ بیماری یا اختلال روانشناختی محسوب نمی‌شود و در کودکان شایع‌تر است، اما بزرگسالان نیز ممکن است آن را تجربه کنند. بر اساس تحقیقات حدود 50% کودکان در یک مقطع از زندگی خود حرف زدن در خواب را تجربه می‌کنند. این پدیده اغلب بی‌خطر است و به ندرت نیاز به درمان دارد، مگر آنکه شدت یا فراوانی آن باعث اختلال بی خوابی(INSOMNIA) یا نگرانی اطرافیان شود.
انواع حرف زدن در خواب
سراسوندی می‌تواند از نظر شدت، وضوح و طول زمان متفاوت باشد:
- بی‌معنی و نامفهوم (مثلاً غرغر یا زمزمه)
- کلمات یا جملات قابل فهم
- مکالمات واقعی یا شبیه‌سازی شده
- حرف‌های هیجانی یا پرخاشگرانه
همچنین ممکن است فرد در خواب به زبانی صحبت کند که حتی در بیداری بر آن تسلط ندارد. پدیده‌ای که هنوز توسط علم کاملاً توضیح داده نشده است.
3 علت اصلی Somniloquy چیست؟
حرف زدن در خواب یا سراسوندی پدیده‌ای است که برای بسیاری از ما همچنان معما باقی مانده است. اما روانشناسان و پژوهشگران در سال‌های اخیر به شناسایی عوامل متعددی که بر بروز این رفتار تأثیر می‌گذارند، دست یافته‌اند. درک این دلایل می‌تواند به افراد کمک کند تا با خیالی آسوده‌تر با این پدیده روبه‌رو شوند و راهکارهای مؤثرتری برای مدیریت و پیشگیری از آن در پیش بگیرند. درمان بی‌خوابی بدون دارو در این صورت امکان پذیر می‌شود.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که معمولاً سراسوندی در مراحل سبک‌تر خواب، به ویژه هنگام عبور از مرحله بیداری به خواب یا برعکس، رخ می‌دهد. همچنین، ارتباط این پدیده با سایر اختلالات خواب مانند کابوس شبانه یا راه‌رفتگی در خواب نیز دیده شده است. خبر خوب آن است که در اغلب موارد، حرف زدن در خواب بی‌خطر و موقتی است و با مدیریت استرس، بهبود نظم خواب و رعایت اصول بهداشت خواب می‌توان آن را به حداقل رساند.
عوامل اصلی بروز سراسوندی را می‌توان در سه دسته مهم طبقه‌بندی کرد:
1_عوامل روانشناختی
استرس، اضطراب، تجربه احساسات شدید و فشارهای روانی روزمره می‌تواند ذهن را حتی در هنگام خواب فعال نگه دارد. به همین دلیل، افرادی که روزهای پرتنش یا پراضطرابی را سپری می‌کنند، بیشتر مستعد صحبت کردن در خواب هستند.
2_عوامل بیولوژیک و ارثی
نقش ژنتیک در برخی اختلالات خواب، از جمله سراسوندی به خوبی شناخته شده است. اگر یکی از والدین شما سابقه حرف زدن در خواب داشته باشد، احتمال بروز این وضعیت در شما نیز افزایش می‌یابد.
3_عوامل محیطی و سبک زندگی
کم‌خوابی، بی‌نظمی در برنامه خواب، مصرف برخی داروها، استفاده از محرک‌هایی مانند کافئین یا الکل قبل از خواب و حتی وجود تب یا بیماری‌های کوتاه‌مدت می‌تواند زمینه‌ساز حرف زدن در خواب باشد.
چه زمانی حرف زدن در خواب نشانه یک اختلال زمینه‌ای است؟
بر اساس راهنمای DSM-5، اگر سراسوندی همراه با اختلال اضطرابی یا PTSD، پارکینسون یا آلزایمر (در سالمندان) و اختلال رفتاری REM (REM Behavior Disorder) باشد می‌تواند نشانه یک اختلال جدی‌تر باشد. در این حالت درمان استرس و اضطراب و ptsd نیز می‌تواند به بهبود سراسوندی کمک کند.
آیا کنترل و درمان سراسوندی امکان پذیر است؟
اگرچه درمان قطعی برای حرف زدن در خواب وجود ندارد، اما می‌توان با تغییراتی در سبک زندگی آن را کاهش داد:
بهبود بهداشت خواب (Sleep Hygiene):
- خواب منظم و کافی (7 تا 9 ساعت)
- کاهش مصرف کافئین و الکل
- استفاده نکردن از وسایل الکترونیکی قبل از خواب
- تنظیم دمای اتاق خواب
درمان اختلال حرف زدن در خواب با نوروفیدبک:
درمان اختلال خواب با نوروفیدبک می‌تواند در جهت بهبود سراسوندی نیز موثر باشد.
مدیریت استرس و اضطراب:
- تمرین تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا
- مراجعه به روان‌درمانگر در صورت نیاز
درمان اختلالات همراه:
درمان سایر اختلالات مانند درمان کابوس‌های شبانه یا درمان افسردگی بدون دارو می‌تواند خواب‌گویی را نیز کاهش دهد.
مصرف دارو در موارد خاص:
در برخی موارد شدید، پزشک ممکن است داروهای آرام‌بخش یا ضد اضطراب تجویز کند.
جمع‌بندی
حرف زدن در خواب، اگرچه در نگاه اول عجیب یا حتی نگران‌کننده به نظر می‌رسد، اما در بیشتر موارد یک پدیده‌ی طبیعی، گذرا و بی‌خطر است که می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی مثل استرس، کم‌خوابی یا تغییرات سبک زندگی بروز کند. اطلاع و آگاهی درباره‌ی علل سراسوندی باعث می‌شود با آرامش بیشتری با آن برخورد کنیم و در صورت نیاز، راهکارهای مؤثری برای کاهش آن به‌کار بگیریم؛ از جمله مدیریت استرس روزانه، بهبود کیفیت خواب و رعایت بهداشت خواب.
با این حال، اگر حرف زدن در خواب تبدیل به یک رفتار مکرر و مزاحم شد، با مشکلاتی مانند بی‌خوابی، رفتارهای غیرعادی شبانه یا اضطراب همراه بود، توصیه می‌شود حتماً با یک روانشناس متخصص مشورت نمایید. دکتر حسین بیات، روانشناس بالینی و عضو انجمن روانشناسی ایران، با تجربه و دانش خود می‌تواند به شما کمک کند تا علل زمینه‌ای این پدیده را شناسایی کرده و راهکارهای علمی و موثر را برای بهبود کیفیت خواب و آرامش روان دریافت کنید.
سئوالات متداول
1_آیا سراسوندی نشانهٔ بیماری روانی است؟
در موارد نادر و همراه با علائم دیگر بله، اما در بیشتر افراد بی‌ضرر است.
2_چه عواملی باعث حرف زدن در خواب می‌شود؟
عواملی مانند استرس و اضطراب، خستگی زیاد، کم‌خوابی، تب، مصرف برخی داروها، ژنتیک و وجود اختلالات خواب دیگر (مانند راه رفتن در خواب یا اختلال رفتار در خواب REM) می‌توانند بروز حرف زدن در خواب را تشدید کنند.
3_درمان سراسوندی امکان پذیر است؟
تا حدودی بله. با بهبود کیفیت خواب و کاهش استرس می‌توان آن را کاهش داد.
4_چگونه می‌توان حرف زدن در خواب را کاهش داد؟
رعایت اصول بهداشت خواب، مدیریت استرس، دوری از مصرف کافئین قبل از خواب، ایجاد محیط آرام و مشورت با متخصص در صورت شدید بودن علائم می‌تواند مؤثر باشد.
