اختلال دو قطبی چیست؟
اختلال دوقطبی یا افسردگی شیدایی نوعی اختلال خلقی است که در آن فرد مبتلا دچار نوسانات شدید خلق و خو میشود؛ البته علاوه بر خلق و خو بر روی رفتار، فکر و عملکرد افراد بیمار نیز تاثیر می‌گذارد. این اختلال به صورت دوره‌ای است یعنی فرد در طول زندگی خود دورههایی را در فاز افسردگی و دوره‌های دیگری را در فاز شیدایی است. در این بین فرد میتواند دورههایی را که کاملا سالم است نیز تجربه کند. در هر بیمار زمان این دوره‌ها متفاوت است.
این اختلال در صورتی که به موقع تحت درمان قرار نگیرد میتواند تاثیرات مخربی را بر روی بیمار بگذارد. اختلال دو قطبی به صورت معمول در آخر دوره نوجوانی یا اوایل دوره بزرگسالی ظاهر میشود. در ابتدای دوره‌ی جوانی افراد با استرس‌های شدیدی روبه‌رو میشوند که میتواند با اختلال دو قطبی اشتباه گرفته شود؛ با درمان استرس و اضطراب میتوان این اختلال را راحت‌تر تشخیص داد.
انواع اختلال دو قطبی
این بیماری انواع مختلفی دارد که مهم‌ترین انواع آن اختلال دو قطبی نوع یک، نوع دو و سیکلوتیمیا است. تفاوت این اختلال‌ها در وجود دوره شیدایی است. دوره‌های شیدایی از چند روز تا چند ماه به طول می‌انجامند و معمولاً شدت آنها باعث میشود که بیمار نیازمند درمان جدی به صورت بستری یا همراه با مراقبت زیاد باشد؛ این اتفاق میتواند در روند درمان پانیک و افسردگی و دیگر اختلالات روانی نیز رخ دهد.
اختلال دو قطبی نوع یک
وقتی می‌گوییم فردی به اختلال دو قطبی نوع یک دچار شده است به این معنی است که بیمار حداقل یک‌بار دوره مانیا یا شیدایی را به مدت بیش از یک هفته تجربه کرده است. ممکن است بعد از این دوره، دوره‌های مانیا(شیدایی) دیگری نیز تجربه کند. با اینکه بیشتر افرادی که به اختلال دو قطبی دچار هستند دوره‌های افسردگی را نیز تجربه میکنند؛ ولی در این نوع اختلال ممکن است فقط دوره‌های شیدایی مشاهده شود. این نوع از اختلال در زنان و مردان به صورت یکسان عمل می‌کند.
اختلال دو قطبی نوع دو
اختلال دو قطبی نوع دو به نام شیدایی خفیف یا هیپومانیا شناخته میشود؛ به این معنی که فرد دوره‌های افسردگی شدید و متعدد و دوره‌های شیدایی خفیفی را تجربه می‌کند. دوره‌های افسردگی در این افراد میتواند حداقل دو هفته به طول انجامد. این نوع از اختلال در زنان شایع‌تر از مردان است.
اختلال سیکلوتیمیا
افراد مبتلا به سیکلوتیمیا دچار هر دو دوره‌ی افسردگی و هیپومانیا میشوند و بیش از 4 بار در طول یک سال دچار نوسان روحی میشوند. بیشتر افرادی که به این اختلال دچار هستند تنها یک تا دو ماه از سال را خلق و خوی معمولی و ثابت دارند. این نوع اختلال در 10 درصد از افرادی که به اختلال دو قطبی مبتلا هستند وجود دارد.
چرا اختلال دو قطبی بوجود می‌آید؟
اگرچه دلیل قطعی برای این اختلالات هنوز شناخته نشده است، اما اختلالات دوقطبی میتواند منشأ ارثی داشته باشد و ترکیب ژنتیکی افراد بیشتر از تربیت آنها در این اختلالات مؤثر است. ممکن است مشکل فیزیکی در قسمتی از مغز که کنترل حالات روانی را به عهده دارد عامل این اختلالات باشد. همچنین نوسانات خلقی ممکن است گاهی توسط استرس یا بیماری به وجود بیایند.
عواملی که ممکن است ریسک گسترش یک اختلال دوقطبی را افزایش دهند یا به عنوان یک تحریک کننده برای اولین دوره این اختلال عمل کنند، شامل این موارد میشوند:
- داشتن بستگان درجه اول مبتلا به اختلال دوقطبی مانند والدین یا خواهر و برادر
- دورههایی از تجربه استرس بسیار زیاد
- سوء استفاده دارو یا الکل
- تغییرات اساسی زندگی از قبیل مرگ کسی که دوستش داریم یا دیگر تجربه‌‌های شوک آور
درمان اختلال دو قطبی با برترین روش‌ها
اختلال دو قطبی یک بیماری است که در تمام طول عمر فرد را درگیر می‌کند و هر چه زودتر توسط فرد متخصص تشخیص داده شود؛ کنترل شدت و بسامد دوره‌های افسردگی و شیدایی بهتر و کارآمدتر است. ترکیب دارو و روان درمانی بهترین روش برای درمان این اختلال است. تیم درمانی که به فرد مبتلا به اختلال دو قطبی کمک می‌کند میتواند شامل روانشناس، مددکار اجتماعی و پرستار روانپزشکی شود.
با فروکش کردن علائم، به خصوص در اوایل سیر بیماری، معمولاً فرد به وضعیت قبل از بیماری خود برمی‌‌گردد و به همین دلیل بسیاری از بیماران یا خانوادههای آنان تصور میکنند بیماری کاملاً ریشه کن شده و دیگر نیازی به ادامه درمان وجود ندارد، بنابراین درمان خود را قطع میکنند؛ اما قطع زود هنگام درمان خطر برگشت بیماری را بسیار افزایش می دهد و باعث میشود که بیماری در فاصله چند ماه عود کند.
دارو درمانی
روش سنتی و معمول درمان اختلال دو قطبی با دارو میباشد که با تجویز یک یا چند نوع از داروهای تثبیت خلق، ضد روان پریشی اتیپیکال یا داروهای ضد افسردگی همراه است. ولی در مطالعات انجام شده اخیر این دیدگاه درمانی در مورد اختلال افسردگی شیدایی مورد چالش قرار گرفته است.
تحریک دوره شیدایی در اشخاص توسط مصرف داروهای ضد افسردگی مسئله‌ای است که همواره نگران کننده است. این مسئله در داروهای ضد افسردگی انتخابی سروتوژنیک نسبت به داروهای ضد افسردگی نورآدرنرژیک (داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای) کمتر است. دارو‌هایی که برای درمان اختلال دوقطبی به کار می‌‌روند را به طور کلی میتوان به دسته‌‌های زیر تقسیم بندی کرد:
- تثبیت کنندههای حالت: برای درمان رفتارهای هیپومانیک یا دیوانه وار در افراد مورد استفاده قرار میگیرند.
- داروهای ضد افسردگی: برای درمان اختلالات افسردگی تجویز میشوند که معمولا بیماران دو قطبی بعد از فاز مانیا تجربه میکنند.
- داروهای ضد روان پریشی: در بعضی از موارد در کنار داروهای درمان اختلال دو قطبی، از سایر داروها مانند ضد روان پریشیها استفاده میشود.
رفتار درمانی شناختی(cbt)
روش رفتار درمانی شناختی، به افراد برای غلبه بر افکار منفی‌شان بسیار کمک می‌کند. در این روش با توجه به شرایط فرد، به او کمک میشود تا راهکارهای لازم برای کنترل رفتار و خلقیات خود را بیاموزد. در روش رفتار درمانی آموزش‌های لازم به فرد داده میشود تا بتواند رفتار خود را تا حدی زیادی تحت کنترل داشته باشد. رفتار درمانی یکی از بهترین روش‌های درمان افسردگی در بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی میباشد. درمان با نوروفیدبک نیز در درمان افسردگی و بسیاری از بیماری‌های روانی نقش دارد.
خانواده درمانی
خانواده درمانی به اعضای خانواده کمک می‌کند تا بتوانند رابطه موثری با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی برقرار کنند و استرس موجود در فضای خانه را کاهش دهند. خانوادههای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی لازم است تا اطلاعات خود را در مورد این اختلال افزایش دهند و راهکار‌ها و رفتارهای صحیح در زمان بروز حملات عصبی را بیاموزند.
روان درمانی برای درمان اختلال دو قطبی
روان درمانی میتواند برای فرد مبتلا به اختلال دو قطبی بسیار موثر باشد چرا که روش‌ها و تمرینات را به او ارائه می‌دهد تا بتواند با استفاده از آنها علائم اختلال دو قطبی را از بین ببرد. فرد درمانگر همچین با آموزش‌هایی که برای حل مسئله ارائه می‌دهد به مرور زمان انعطاف پذیری و عادات خود مراقبتی را به این افراد می‌آموزد. این روش درمانی برای درمان بیماری دو قطبی در افراد به دو صورت درمان سرپایی و درمان بستری می تواند صورت گیرد.
در مرکز روانشناسی و لورتا نوروفیدبک بیات برای درمان انواع اختلالات دو قطبی روش‌های مخصوص و استانداردی توسط روانشناسان و افراد متخصص انجام میشود. دکتر حسین بیات مرکز روانشناسی بیات را برای کمک به افرادی که از اختلالات روانی مانند اختلال دو قطبی رنج می‌برند مهیا کرده است و در آن با استفاده از درمان‌های ترکیبی به شدت علائم و دوره‌های اختلال دو قطبی کمک می‌کند. برای تنظیم وقت مشاوره در کلینیک روانشناسی بیات می‌توانید به صفحه تماس با ما مراجعه کنید.
سئوالات متداول
1_ اختلال دو قطبی چیست؟
اختلال دوقطبی یا افسردگی شیدایی نوعی اختلال خلقی است که در آن فرد مبتلا دچار نوسانات شدید خلق و خو میشود
2_ میزان شیوع اختلال دو قطبی در جهان چقدر است؟
شیوع این اختلال در جهان بین 1 تا 2 درصد است و در صورتی که به موقع تحت درمان قرار نگیرد میتواند تاثیرات مخربی را بر روی بیمار بگذارد.
3_ چه عواملی میتواند منجر به ایجاد یا تشدید اختلال دو قطبی شود؟