کمال گرایی چیست؟ _ بررسی صفر تا صد علائم و انواع درمان آن

کمال گرایی چیست؟

قبل از صحبت درباره هر چیزی بیایید ببینیم کمال گرایی افراطی چیست. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که فرد اهداف غیر واقع بینانه‌ای برای خود در نظر می‌گیرد و برای رسیدن به آنها تلاش می‌کند. از آنجایی که این اهداف غیر قابل دسترسی هستند، در واقع تلاش برای رسیدن به این هدف محکوم به شکست می‌باشد. دکتر حسین بیات درمورد این اختلال می‌گوید: همه ما دوست داریم که تا بالاترین درجات موفقیت در زندگی ما دست پیدا کنیم یا به‌عبارت دیگر به کمال برسیم؛ اما در برخی افراد این دوست داشتن بیش از حد لازم ایجاد می‌گردد و به نوعی منجر به ایجاد اختلال شخصیتی در فرد می‌گردد و باعث می‌شود این افراد هیچ گاه از زندگی خود راضی نباشند.

کمال گرایی یک ویژگی شخصیتی است که اگر به مقدار صحیح وجود داشته باشد می‌تواند منجر به پیشرفت و موفقیت فرد شود. دکتر تال بن شاهار(Tal Ben-Shahar)  در کتاب خود به نام «The Pursuit of Perfect» این ویژگی را به دو دسته کمال گرایی سازگار و کمال گرایی ناسازگار تقسیم کرده است. کمال گرایی سازگار همان ویژگی اخلاقی است که منجر به توسعه و پیشرفت فرد در کار و زندگی می‌شود. افراد که این نوع کمال گرایی را دارند همیشه استانداردهای آن‌ها رو به رشد است و با موفقیت‌های خود را با لذت جشن می‌گیرند. نوع دیگر آن کمال گرایی ناسازگار است؛ در این نوع اختلال افراد از داشته‌های خود راضی نیستند و حتی در زمان موفقیت نیز از خود انتقاد می‌کنند.

5 ویژگی اصلی افراد کمال گرا

افراد کمال گرا دارای ویژگی‌های شخصیتی خاصی هستند که شناسایی آن می‌تواند در کنترل و شناسایی این اختلال کمک کند. تشخیص کمال گرایی مرضی نیازمند نظر فرد متخصص است و بدون آن نمی‌تواند به صورت قطعی این اختلال رفتاری را تشخیص داد. رفتارهایی مانند سخت گیری و انتقاد افراطی، انتظار بدون نقص بودن، نیاز به مورد تایید قرار گرفتن از طرف دیگران و تفکر همه یا هیچ که در ادامه مورد بررسی قرار خواهیم داد. با دریافت مشاوره فردی و مشاوره خانواده می‌توانید تا میزان زیادی کمال گرایی را کنترل کنید.

معایب و مشکلات کمال گرایی در زندگی

داشتن ویژگی‌های کمال گرایانه همان طور که اشاره شد بد نیست در صورتی که سلامت ذهنی و عملکرد و کیفیت زندگی افراد را با مشکل رو به رو نکند. اما اگر از حد معمول بیشتر شود می‌تواند باعث به وجود آمدن مشکل در زندگی شود به طوری که فردی که دارای این اختلال است می‌خواهد همه چیز در زندگی‌اش بدون نقص باشد و این غیرممکن است. مهمترین تاثیر منفی کمال گرایی افراطی تاثیر در ارتباطات و نحوه رفتار و زندگی فرد می‌باشد. در اینجا به برخی از مهمترین تاثیرات منفی این حالت اشاره می‌کنیم.

• استرس و اضطراب
• افزایش احتمال به افسردگی
• بروز خشم شدید نسبت به دیگران
• ترس همیشگی از شکست
• بروز اختلالات غذایی
• کاهش انگیزه زندگی
• افزایش خطر خودکشی
• نداشتن رضایت شغلی و شکست در آن
• تسلیم شدن در برابر مشکلات

کمال‌گرایی یکی از شاخص‌های تأثیرگذار بر سلامت جسم و روان است. زندگی با فرد کمال گرا بسیار دشوار است زیرا این فرد همیشه از خود و اطرافیانش ناراضی است.

راه‌هایی برای درمان کمال گرایی

درمان قطعی کمال گرایی می‌تواند فرآیند چالش برانگیزی باشد؛ اما با استفاده از روش‌های استاندارد و تلاش فرد این عمل امکان پذیر است. کمال گرایی می‌تواند باعث کاهش عزت نفس، افزایش استرس و اضطراب و ایجاد انواع اختلالات روانی شود؛ به همین دلیل درمان کمال گرایی لازم و ضروری است. برخی افراد گمان می‌کنند کمال گرایی افراطی می‌تواند منجر به موفقیت انسان شود؛ در حالی که افراد مبتلا به این اختلال با اولین مشکل و شکست، انگیزه خود را به طور کامل از دست می‌دهند. فرآیند درمان کمال گرایی شامل سه مرحله شناخت و پذیرش افکار کمال گرایانه، مقابله با این افکار و جشن گرفتن موفقیت‌ها می‌شود.

آیا به کمال گرایی دچار هستید؟

اولین مرحله و مهم‌ترین مرحله برای شروع روند درمان قطعی کمال گرایی این است مشکل خود را شناسایی کنید. داشتن استانداردها و اهداف بزرگ حتما نشان دهنده کمال گرایی نیست؛ اما اگر این استانداردها و افکار مانع پیشرفت فرد در مدرسه، کار و روابط شوند نشان دهنده یک اختلال افراطی است. اگر می‌خواهید وجود این اختلال را در خود بررسی کنید؛ می‌توانید به سوالات زیر پاسخ دهید؛ در صورتی که جواب این سوالات بله باشد امکان مبتلا بودن به اختلال کمال گرایی افراطی در شما زیاد است.

1. آیا در رعایت استانداردهای خود مشکل دارید؟
2. آیا هنگام تلاش برای برآورده کردن استانداردهای خود اغلب احساس ناامیدی، افسردگی، اضطراب و عصبانیت را تجربه می‌کنید؟
3. آیا افراد دیگر به شما گفته‌اند که استانداردهای بالایی دارید؟

تعیین اهداف واقع گرایانه

مهم‌ترین مشکل افراد مبتلا به این اختلال داشتن اهداف غیرمنطقی و غیرقابل دستیابی است. این اهداف نه تنها باعث پیشرفت فرد نمی‌شوند؛ بلکه به دلیل اینکه غیرمنطقی هستند معمولا با شکست مواجه می‌شوند؛ که باعث نا امیدی فرد می‌شود. اهدافی که تعیین کرده‌اید را دوباره مورد بررسی قرار دهید و در صورتی که مفید و واقع بینانه نیستند؛ آن‌ها را تغییر دهید. این اهداف نه تنها باعث موفقیت شما نمی‌شوند؛ بلکه با ایجاد ترس از رسیدن به هر موفقیتی جلوگیری می‌کند.

پذیرش شکست‌ها

اشتباه کردن و شکست بخش طبیعی از رشد و یادگیری است؛ به طوری که درس‌هایی که از شکست خود می‌گیرد در موفقیت‌های بزرگ به شما کمک می‌کند. با کاهش استانداردهای غیرواقعی که برای خود تعیین کرده‌اید؛ انگیزه خود را افزایش می‌دهید و اشتباهات خود را بپذیرید. پذیرش اشتباهات منجر به رشد شخصیتی و آماده شدن برای موفقیت‌های پیش‌رو می‌شود.

کارهای خود را به تعویق نیندازید

یکی از ویژگی‌هایی که افراد مبتلا به این اختلال به آن معروف هستند؛ به تعویق انداختن کارها است. این ویژگی به این دلیل در این افراد وجود دارد؛ که می‌خواهند کارها در بهترین شکل خود انجام شوند؛ اما به دلیل اینکه این موضوع قابل اجرا نیست باعث ایجاد استرس و کاهش انگیزه در آن‌ها می‌شود. برای اینکه بتوانید این ویژگی را کنترل کنید باید بدانید که نیازی نیست طرح اولیه شما کامل و بدون نقص باشد و می‌توانید با گذشت زمان آن را پیشرفت دهید.

مدیتیشن و ذهن آگاهی

برای درمان قطعی کمال گرایی می‌توانید از تکنیک‌های مدیتیشن و ذهن آگاهی استفاده کنید؛ که منجر به افزایش تمرکز می‌شود. ذهن آگاهی یکی از مراحل خود آگاهی است. با افزایش تمرکز می‌توانید از ایجاد افکار و احساسات بیش از حد جلوگیری کنید و به صورت منطقی تصمیم گیری کنید. مدیتیشن استرس و اضطراب شما برای کارهایی که می‌خواهید انجام دهید را کاهش می‌دهد و به شما اجازه می‌دهد بدون قضاوت خود و کارتان را جلو ببرید.

مراجعه به روانشناس

در صورتی که این اختلال غیرقابل کنترل باشد و نتوانید با استفاده از راه‌های گفته شده آن را کنترل کنید؛ مراجعه به روانشناس و دریافت درمان شناختی رفتاری (CBT) بهترین گزینه پیش رو است. در این روش درمانی با آموزش تکنیک‌ها و ابزار مورد نیاز، درمانگر منجر به کنترل افکار کمال گرایانه می‌شود. مراجعه به روانشناس علاوه بر اینکه منجر به کنترل این افکار می‌شود؛ به صورت ریشه‌ای علت ایجاد این اختلال را مورد بررسی قرار می‌دهد و منجر به درمان قطعی آن می‌شود.

پادکست کمال گرایی مرضی و درمان آن

با گوش دادن به پادکست‌های کمال گرایی مرضی که توسط دکتر حسین بیات در شیراز آماده شده است؛ می‌توانید به طور کامل با این اختلال و ویژگی‌ها و راه درمان آن آشنا شوید. بخشی از این پادکست: كمال گرایی افراطی يعنی داشتن اهداف و استاندار‌های بالا و انتظارات غير واقع بينانه از خود يا ديگران (ياهردو) و احساس ارزشمندی مشروط به آن چه كه انجام می‌دهند(دستاورد) و نه آن چه كه هستند، بايدها در نزد اين افراد مقدس هستند.

جاده افرادكامل گرا درست خلاف جهت زندگی و رضايت مندی است ،به عبارتی ديگر اين افراد زندگي را زندگی نمي كنند  و فقط به رسيدن و مقصد فكرمی كنند و از مسير لذت نمی برند، اين افراد احساس شكست نمی كنند بلكه احساس ورشكستگی می كنند كه زيربنای آن عزت نفس آسيب ديده و احساس نقص و شرم وجود دارد.