روانشناسی جنگ یکی از مباحث مهم و کمترشناخته شده سلامت روان است که نقش اساسی در تحلیل واکنش‌های رفتاری، اختلالات روانی و پیامدهای عمیق جنگ بر زندگی افراد دارد. بسیاری تصور می‌کنند جنگ فقط به معنای از دست دادن جان یا خانه است، اما واقعیت تلخ‌تر از این حرف‌هاست. اثرات روانی جنگ تا مدت‌ها بعد از پایان درگیری، همراه افراد، خانواده‌ها و حتی نسل‌های بعد می‌ماند. اما چگونه می‌توان با روانشناسی جنگ، این زخم‌های پنهان و ترس از جنگ را در مسیر درمان و سلامت روان قرار داد؟
روانشناسی جنگ چیست و چرا اهمیت دارد؟
روانشناسی جنگ (The Psychology of War) به بررسی واکنش‌های ذهنی، احساسی و رفتاری انسان در شرایط جنگ، بعد از جنگ و حتی هنگام مواجهه با اخبار بحران و تهدید می‌پردازد. این شاخه از روانشناسی، پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت جنگ را برای بازماندگان، سربازان، پناهجویان و حتی کل جامعه بررسی می‌کند. به گفته‌ی محققان، درک فرآیندهای روانشناختی جنگ می‌تواند به پیشگیری و درمان تروما، اضطراب مزمن، درمان افسردگی و دیگر چالش‌های سلامت روان کمک کند.
مهم‌ترین تاثیرات روانی جنگ بر انسان
تاثیرات روانی و عاطفی جنگ بسیار عمیق و چندبعدی است. روانشناسی جنگ توضیح می‌دهد که انسان‌ها پس از پایان هر بحران بزرگ، معمولاً با نشانه‌هایی رو‌به‌رو می‌شوند که هرکدام نیاز به توجه و درمان دارند. مهم‌ترین آسیب‌های روانی جنگ عبارتند از:
-
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
اختلال استرس پس از سانحه شایع‌ترین پیامد تجربه یا مشاهده خشونت و فجایع جنگی است و با علائمی مثل کابوس، یادآوری اجباری حادثه، واکنش ترس، اضطراب و احساس گناه همراه است. اگر این علائم بیش از یک ماه ادامه یابد و موجب اختلال در عملکرد عادی زندگی فرد شود، به عنوان PTSD شناخته می‌شود. درمان PTSD با نوروفیدبک یکی از روش‌هایی است که توسط متخصصان برای این اختلال استفاده می‌شود.
-
افسردگی و احساس پوچی
افسردگی پس از جنگ در بسیاری از بازماندگان به‌شدت رایج است. بی‌انگیزگی، غم عمیق، کاهش امید به آینده و احساس پوچی از علائم معمول این وضعیت است.
-
اضطراب فراگیر و حملات وحشت
افراد ممکن است دچـار نگرانی و استرس مداوم، بی‌خوابی، کاهش تمرکز و حتی حملات پنیک شوند. این نشانه‌ها می‌تواند تا سال‌ها ادامه پیدا کند.
-
مشکلات رفتاری و اجتماعی
پرخاشگری، رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی، استفاده از مواد مخدر و الکل و همچنین کناره‌گیری از جمع از پیامدهای رفتاری روانشناسی جنگ است.
اثرات روانشناسی جنگ بر کودکان و نوجوانان
در مطالعات اخیر اشاره شده است که کودکان و نوجوانان، حتی بیش از بزرگسالان، از پیامدهای روانشناسی جنگ آسیب می‌بینند. ترس شدید، شب‌ادراری، گوشه‌گیری، افت تحصیلی، کابوس‌های تکرارشونده و حتی مشکلات جسمانی مثل سردرد و دل‌درد از نشانه‌هایی مهم در این گروه سنی است. روانشناسی جنگ پیشنهاد می‌کند خانواده‌ها به علامت‌های تغییر رفتار کودکان توجه کنند و در صورت لزوم، به مشاور یا روانشناس مراجعه نمایند.
راهکارهای مقابله و درمان زخم های روانی جنگ
برای التیام زخم‌های روانی ناشی از جنگ، اقدامات زیر توسط روانشناسی جنگ و متخصصان توصیه می‌شود:
-
یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای PTSD و اضطراب پس از جنگ است که به بازسازی افکار منفی و مدیریت احساسات کمک می‌کند.
-
آموزش مهارت‌های مقابله با استرس
تمرین مدیتیشن، تنفس عمیق، فعالیت بدنی و هنر درمانی باعث تخلیه هیجانی سالم و بازگشت تدریجی آرامش روحی می‌شود.
-
حمایت خانواده و جامعه
بازماندگان جنگ به گوش شنوا، فهم بدون قضاوت و حمایت مستمر نیاز دارند. برگزاری گروه‌درمانی و کارگاه‌های آگاه‌سازی از اقدامات مهم روانشناسی جنگ است.
-
مداخله تخصصی زودهنگام
ارزیابی و مراجعه سریع به روانشناس یا روانپزشک سبب پیشگیری از مزمن شدن مشکلات و افزایش اثربخشی درمان می‌شود.
نقش فرهنگ و رسانه در افزایش آگاهی درباره روانشناسی جنگ
فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی درباره واقعیات و پیامدهای روانی جنگ اهمیت زیادی دارد. آموزش همگانی، پخش مستندها، نمایشنامه‌ها و مصاحبه با بازماندگان می‌تواند در تاب‌آوری و کاهش برچسب منفی بیماری‌های روانی مؤثر باشد. روانشناسی جنگ بر این باور است که اگر جامعه زخم‌های روحی بازماندگان را بپذیرد و با آنان همراه شود، امید به درمان و بازگشت به زندگی باکیفیت چندبرابر می‌شود.
سوالات پرتکرار در روانشناسی جنگ
۱. آیا همه افراد پس از جنگ دچار آسیب روانی می‌شوند؟
خیر، شدت عوارض روانی جنگ به عوامل مختلفی مانند ژنتیک، میزان حمایت اجتماعی و شدت بحران بستگی دارد.
۲. اختلالات روانی جنگ قابل درمان است؟
بله، با درمان‌های تخصصی، روانشناسی جنگ و حمایت اجتماعی، بسیاری از بازماندگان توانسته‌اند به زندگی طبیعی بازگردند.
۳. هنگام مشاهده علائم خطر مثل اضطراب و کابوس چه کار کنیم؟
مراجعه سریع به روانشناس و آگاهی‌بخشی در خانواده و جامعه مهم‌ترین اقدام اولیه است.
جمع‌بندی
رسیدگی به زخم‌های روحی جنگ به اندازه التیام زخم‌های جسمی اهمیت دارد. اگر شما یا نزدیکانتان پس از تجربه جنگ دچار علائمی مثل اضطراب، کابوس، گوشه‌گیری یا افسردگی هستید، با مراجعه به بهترین مرکز روانشناسی در شیراز حق سلامتی روان را برای خود قائل شوید. شناخت و آگاهی درباره روانشناسی جنگ بستری برای بازگشت به زندگی سالم و ساختن آینده‌ای بهتر فراهم می‌کند. سلامت روان شما ارزشمند است؛ برای تجربه دوباره آرامش و امید، همین امروز نخستین قدم را بردارید.
برای مشاوره تخصصی و تعیین وقت، با ما در ارتباط باشید:
آدرس: شیراز، ملاصدرا، انتهای کوچه ۴، مجتمع سبحان، طبقه سوم
تلفن: ۰۷۱۳۶۴۷۲۷۱۹
همراه: ۰۹۳۸۰۵۷۸۰۲۵
شروع مسیر آرامش روان با یک تماس!
این مقاله با بهره‌گیری از منابع معتبر و تازه روانشناسی جهان نگاشته شده است.
منابع:
