ترس ذهنی در واقع چیزی بالاتر از تصور ذهنی انسان نیست؛ اما می‌تواند واکنش‌های واقعی را در بدن فرد ایجاد کند. برای اینکه بتوان با ترس ذهنی مقابله کرد باید با چگونگی عملکرد آن آشنایی کامل پیدا کنیم. ترس یکی از ابتدایی‌ترین واکنش‌هایی است که یک فرد تجربه می‌کند و می‌تواند نسبت به شرایط و جامعه که در آن زندگی کرده‌ایم متفاوت باشد.
ترس ذهنی یکی از انواع ترس است که در ذهن ایجاد میشود و علت واقعی و قابل مشاهده ندارد؛ اما می‌تواند منجر به اختلال در زندگی روزمره شود پس درمان ترس ذهنی حتمی و ضروری است. بدن انسان در مواجهه با ترس ذهنی همانند زمانی واکنش می‌دهد که در یک موقعیت ترسناک و خطرناک واقعی قرار گرفته است. ترس ذهنی متداوم ذهن و بدن انسان را تضعیف کرده و مشکلات متعددی ایجاد می‌کند.
آشنایی با ترس ذهنی و انواع ترس
شاید سادهترین تعریف ترس این باشد که ترس احساسی درونی است که در مقابل خطر ایجاد میشود و ما را از آن دور میسازد. ترس، یک واکنش هوشمندانه از طرف مغز است که از آسیب رسیدن به ما جلوگیری می‌کند. هنگامی که خطری ما را تهدید می‌کند، بایستی بترسیم و در برابر آن از خود محافظت کنیم. ترس باعث میشود از شرایط و محیطی که برای ما خطر آفرین است، دوری کنیم.
ترس‌ها به دو نوع عینی و ذهنی تقسیم می‌شوند. ترس‌های عینی ترس‌هایی هستند که در پس آنها باور منطقی وجود دارد و باعث بقای ما می‌شوند. ترس‌های ذهنی غیر منطقی هستند و در سطح ناخوداگاه قرار می‌گیرند ریشه اصلی این ترس‌ها می‌تواند ترس از مرگ، ترس از آینده، ترس از مساله‌ای غیرقابل پیش بینی و … باشد. ترس می‌تواند باعث ایجاد استرس و اضطراب شود و با درمان استرس و اضطراب با نوروفیدبک ممکن است درمان شود.
انسان،شی و یا حتی افکار می‌تواند باعث ترس ذهنی در فرد شود. انسان به طور طبیعی، ممکن است از گرگ درنده در بیابان بترسد چون ممکن است باعث مرگ او شود. درحالی که بعضی از ترس‌های بیرونی مثل ترس از مرگ تعریف واضحی ندارند اما ممکن است کل زندگی ما را در بربگیرند. ترس ایجاد تنش می‌کند که اگر ادامه دار باشد برای سلامتی فرد قطعا آسیب رسان است و درمان ترس ذهنی برای داشتن زندگی سالم ضروری است.
ترس ذهنی
همان طور که اشاره شد ترس نوع‌های متفاوتی دارد که ترس ذهنی یکی از آنها است. این نوع ترس به این معنی است که فرد به یک نیروی بزرگ و منفی در دنیای بیرون اعتقاد دارد که واقعی و قابل دیدن نیست ولی ترس واقعی یک محرک واقعی در دنیای بیرون دارد. ترس در ذهن افراد اتفاق می‌افتد؛ مثلا این افراد به اتفاقات ترسناک گذشته خود فکر کرده و بی دلیل ترس آن را وارد زندگی و تصمیمات پیش روی خود می‌کنند. درمان این ترس می‌تواند فرد را در زندگی و تصمیمات خود رشد دهد.
فردی که دچار ترس ذهنی است به تصویرسازی در ذهن خود می‌پردازد و این تصویرها آنقدر واقعی به نظر می‌رسند که انگار در زمان حال اتفاق افتاده‌اند و باعث ایجاد ترس در زندگی فرد میشود با وجود اینکه هیچ عامل بیرونی یا حقیقی برای ترس وجود ندارد. بدن انسان ترس ذهنی یا بیرونی را تشخیص نمی‌دهد و نسبت به هردو آنها به یک شکل پاسخ می‌دهد. وقتی فردی در ذهن خود واقعه ترسناکی را تصور می‌کند بدن انسان آن را واقعی می‌پندارد و شدیدترین واکنش‌ها را نشان می‌دهد.
واکنش‌های بدن در هنگام ترس ذهنی
بدن انسان در موقعیت‌های خطرناک و ترسناک واکنش‌هایی نشان می‌دهد و برای بدن و ذهن واقعی یا غیرواقعی بودن این موقعیت‌ها قابل تشخیص نیست؛ پس به هر دو واکنش‌های یکسانی نشان می‌دهد که علائم ترس ذهنی را شامل میشود. بدن انسان در هنگام ترس فرد را برای مواقع اضطراری و فرار آماده می‌کند. خون به سمت عضلات حرکت کرده، قند خون افزایش یافته و ذهن بر روی مواردی که انسان را تهدید کرده تمرکز می‌کند. در ادامه علائم ترس ذهنی بررسی می‌کنیم.
- تپش قلب همراه با ضربان نا منظم
- افزایش تعداد تنفس
- حس خفگی
- ضعف در عضلات بدن
- عرق سرد و گرم
- تعریق فراوان
- سرگیجه یا گیجی
- ناتوانی در صحبت کردن و لکنت
- دهان خشک
- ناتوانی در غذا خوردن و کاهش اشتها
- مشکل در تمرکز
- لرزش
- فشارخون بالا
- حالت تهوع
- داشتن احساس سستی در روده‌ها
فوبیا یا ترس شدید ذهنی
فوبیا نوعی واکنش و ترس بیش از حد و غیرطبیعی است و به عنوان یک اختلال اضطرابی شناخته میشود. ترس فوبیا می‌تواند از مکان، موقعیت، موجودات زنده و اشیا باشد و درهنگام رویارویی با منبع ترس فرد دچار احساس ترس بیش از حد شود و علائمی مانند ضربان قلب و تپش قلب بالا، تنگی نفس، خشک شدن دهان، درد معده، حالت تهوع، بالا رفتن فشار خون و سرگیجه و سردرد و … را تجربه کند. این ترس‌می تواند آنقدر شدید باشد که زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد و باعث اجتناب از موقعیت‌های بوجود آورنده ترس شود.
برای اینکه بتوان با فوبیا مقابله کرد باید تلاش کنید تا به تدریج با ترس خود روبهرو شوید و نگذارید این ترس مانع از زندگی کردن طبیعی شما شود. تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا می‌توانند به کاهش اضطراب کمک کنند. مراجعه و کمک گرفتن از یک درمانگر و دریافت مشاوره فردی نیز می‌تواند به شما در درک فوبیای خود و چگونگی مقابله با آن کم کند. روان درمانی، دارو درمانی، طب سوزنی و درمان گروهی از جمله روش‌هایی است که به شکل ترکیبی برای درمان فوبیا استفاده میشود.
انواع فوبیا
علت ابتلا به فوبیا می‌تواند ژنتیک و محیط باشد؛ مثلا کودکانی که نزدیکانشان به فوبیا یا ترس شدید دچار هستند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری ذهنی قرار می‌گیرند. فوبیاها یا ترس‌های غیرمنطقی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند؛ که در ادامه آنها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
- فوبیای اجتماعی (Social Phobia): ترس از موقعیت‌های اجتماعی و تعامل با دیگران است که فرد با قرار گرفتن در چنین وضعیتی دچار علائم ترس و وحشت زدگی میشود.
- آکروفوبیا (Acrophobia): ترس از ارتفاع یکی دیگر از فوبیاهای شایعی است که انسان را از قرار گرفتن در مناطقی با سطح ارتفاع بلندتر نسبت به زمین باز می‌دارد.
- کلاستروفوبیا (Claustrophobia): ترس از مکان‌های بسته و تنگ مانند آسانسور یکی دیگر از انواع فوبیا است.
- آراکنوفوبیا (Arachnophobia): ترس از حیوانات در انسان‌های زیادی وجود دارد؛ این نوع فوبیا یعنی آراکنوفوبیا در واق ترس از عنکبوت را در انسان نشان می‌دهد.
- نقروفوبیا (Nyctophobia): ترس از تاریکی
- ترس از پرواز (Aviophobia): ترس از پرواز با هواپیما می‌تواند انسان امروزی را دچار مشکلات بسیاری کند.
- تروفوفوبیا (Trypophobia): ترس از الگوهای ناهموار یا سوراخ‌های کوچک یکی از فوبیاهای جالبی است که می‌تواند باعث ترس بیش از حد در فرد شود.
- هیسوتروفوبیا (Haphephobia): ترس از تماس جسمی یا لمس دیگران.
- سافومافوبیا (Sofamophobia): ترس از چاقی یا اضافه وزن که می‌تواند یکی از اثرات فضای مجازی و استانداردهای غلط زیبایی باشد که در سراسر جهان مورد توجه قرار گرفته است.
- پادوفوبیا (Podophobia): ترس از پاها.
- آگورافوبیا: ترس از مکان‌هایی که فرار از آنها دشوار باشد یا کمک در دسترس نباشد، مانند مکان‌های شلوغ، وسایل نقلیه عمومی یا فروشگاه‌ها.
درمان ترس ذهنی با برترین روش‌ها
ترس و اضطراب می‌تواند در موقعیت‌های مختلفی از زندگی ایجاد شود؛ ولی فقط زمانی که شدید و و طولانی مدت شود به عنوان یک مشکل سلامت روان طبقه بندی میشود. برای اینکه بتوانیم زندگی سالم و رو به رشدی داشته باشیم باید با درمان ترس ذهنی و روبهرو شدن با ترس‌هایمان به آرامش برسیم و بتوانیم کار و زندگی خود را بدون ترس و اضطراب پیش ببریم.
مراجعه به مشاوره فردی می‌تواند تاثیر بسزایی در درمان ترس ذهنی داشته باشد. درمان ترس ذهنی با استفاده از روان درمانی، دارو درمانی یا ترکیبی از هردو صورت می‌گیرد.
ترس خود را شناسایی کنیم
ترس اگر از مقدار طبیعی خود بیشتر شود دیگر یک عامل بازدارنده که منجر به حفظ و نگه‌داری میشود نیست بلکه تبدیل به دشمنی میشود که شما را از رسیدن به موفقیت‌های بزرگ و زندگی پر از آرامش باز می‌دارد. مهم‌ترین دلیلی که باعث ایجاد ترس میشود ناشناخته بودن علت و پیامد آن است. پس بهتر است که ترس خود را به خوبی بررسی کنیم و با آن روبهرو شویم.
با ترس خود روبهرو شوید
در بسیاری از موارد ترس از اتفاق افتادن یک حادثه از خود حادثه سخت‌تر و وحشتناک‌تر است. برای اینکه بتوانید بر ترس خود غلبه کنید بهتر است با آن مواجهه کنید و به بدترین و شدیدترین حالت‌هایی که ممکن است ایجاد شود فکر کنید؛ بی شک ترس شما از آن واقعه کم‌تر میشود به دلیل اینکه شما بدترین حالت را تصور کرده و با آن روبهرو شده‌اید؛ این اتفاق باعث درمان ترس ذهنی میشود.
گسترش ارتباط با انسان‌ها
یکی از ترس‌های ذهنی که بسیاری از افراد تجربه می‌کنند قرار گرفتن در اجتماع و ارتباط گرفتن با انسان‌ها است. این افراد می‌ترسند که از طرف دیگران مورد تمسخر قرار بگیرند و مدام در ذهن خود موقعیت‌های مختلفی را که در حال صحبت کردن هستند و دیگران آنها را مسخره می‌کنند تصور می‌کنند. برای اینکه بتوانید با این نوع از ترس کنار بیایید بهتر است در گروه‌های کوچک اجتماعی قرار گرفته و با افراد ارتباط برقرار کنید تا ترس شما از بین برود. اگر افراد ارتباط موثری داشته باشند اعتماد به نفس پیدا می‌کنند و ترس را کنار می‌گذارند.
مدیتیشن یا مراقبه
مدیتیشن یکی از تکنیک‌های درمانی است که باعث افزایش آرامش در بدن و ذهن افراد میشود. یکی از انواع مدیتیشن، مدیتیشن صوتی است که در آن با گوش دادن به صحبت‌های مثبت تصویری عمیق و مثبت در ذهن خود ایجاد می‌کنید و با گذشت زمان باورها و افکار خود را تغییر داده و ترس را از ذهن خود دور خواهید کرد. مراقبه باعث افزایش تمرکز ذهن میشود و به شما اجازه می‌دهد با ذهنی باز به ترس‌های خود فکر کنید و راه رهایی از آن را شناسایی کنید.
مراجعه به مشاوره
مراجعه به مشاور برای درمان ترس می‌تواند یکی از گزینه‌های مناسب باشد. ترس می‌تواند منجر به پانیک و استرس و اضطراب شدید شود که یک مشاور با تجربه می‌تواند بهترین کمک را در این زمینه کند. گروه درمانی یکی از روش‌هایی است که معمولا مشاوران توصیه می‌کنند. در گروه درمانی افرادی که مشکلات مشابه دارند دور هم جمع می‌شوند و از تجربیات و روند بهبود خود صحبت می‌کنند.
درمان ترس یا دارو
یکی از راه‌هایی که در هنگام مراجعه به فرد متخصص مورد استفاده قرار می‌گیرد درمان با دارو است. این روش درمانی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که ترس ذهنی شدید شده است. داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب باعث آرام کردن واکنش‌های هیجانی و جسمانی میشود و به فرد در کنترل ترس خود کمک می‌کند. معمولا روش روان درمانی و دارو درمانی با همدگیر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چگونگی ایجاد ترس
باورهایی که در افکار ما وجود دارد منجر به ایجاد ترس میشود. شیوه تربیتی در دنیای امروزی باعث شده که امکان تجربه کردن و خطا کردن از افراد گرفته شود؛ به خصوص در کشور ما حتی به کودکان نیز اجازه تجربه کردن داده نمی‌شود و منجر به ایجاد ترس از انجام دادن کارهای مختلف در بزرگسالی میشود. افزایش ترس بسیار خطرناک است و می‌تواند باعث ایجاد پانیک شود. درمان پانیک با نوروفیدبک امکان پذیر است.
جمع بندی
ترس واکنش طبیعی ذهن ما به موقعیت‌های خطرناک است که نباید منجر به اختلال در زندگی و کار ما شود در این صورت نیاز به درمان دارد. ترس ذهنی می‌تواند بدن را در حالت آماده باش قرار دهد و باعث ایجاد انواع بیماری‌هایی شود که به دلیل ترس و اضطراب ایجاد می‌شوند. در مرکز روانشناسی بیات انواع روش‌ها برای درمان و مقابله با ترس توسط مشاوران و پزشکان باتجربه ارائه داده میشود که می‌تواند شما را از ترس خود رهایی دهد.
سئوالات متداول
1_ ترس چیست؟
شاید سادهترین تعریف ترس این باشد که ترس احساسی درونی است که در مقابل خطر ایجاد میشود و ما را از آن دور میسازد.
2_ ترس ذهن چیست؟
ترس ذهنی به این معنی است که فرد به یک نیروی بزرگ و منفی در دنیای بیرون اعتقاد دارد که واقعی و قابل دیدن نیست ولی ترس واقعی یک محرک واقعی در دنیای بیرون دارد.
3_ راهکارهای غلبه و درمان ترس ذهنی چیست؟
ترس خود را شناسایی کنیم، با ترس خود روبهرو شوید، مراجعه به مشاوره
4_ فوبیا چیست؟
فوبیا نوعی واکنش و ترس بیش از حد و غیرطبیعی است. ترس فوبیا می‌تواند از مکان، موقعیت، موجودات زنده و اشیا باشد.
5_ انواع فوبیا را نام ببرید؟
آگورافوبیا (Agoraphobia)، فوبیای اجتماعی (Social Anxiety Phobia)، فوبیای عملکرد (Glossophobia)، آکروفوبیا (Acrophobia)، هِموفوبیا (Hemophobia)، آوینوفوبیا (Aviophobia) و … .
6_ علائم ترس ذهنی را نام ببرید؟
- تپش قلب همراه با ضربان نا منظم
- افزایش تعداد تنفس
- حس خفگی
- ضعف در عضلات بدن
- عرق سرد و گرم
- تعریق فراوان
- سرگیجه یا گیجی