اختلال بی خوابی چیست؟
یکی از انواع اختلال خواب، اختلال بی خوابی یا Insomnia است که در آن فرد در به خواب رفتن یا در خواب ماندن مشکل دارد. میزان خواب مورد نیاز در هر فرد متفاوت است؛ اما به صورت میانگین بیشتر بزرگسالان به هفت تا هشت ساعت خواب در شبانه روز نیاز دارند. این اختلال باعث میشود افراد مبتلا نتوانند انرژی مورد نیاز خود از خوابیدن را دریافت کنند و باعث کاهش سطح انرژی، سلامت، عملکرد کاری و کیفیت زندگی میشود.
اختلال بی خوابی می‌تواند به دلیل استرس و اضطراب، اختلالات هورمونی، بیماری‌های گوارشی و سفرهای هوایی طولانی مدت ایجاد شود. اگر فردی مشکلات خواب را حداقل سه بار در هفته و به مدت سه ماه تجربه کند و این اختلالات خواب منجر به ایجاد اختلال در فعالیت‌های روزانه و پریشانی شود؛ فرد به اختلال بیخوابی مبتلا است. درمان اختلال بی خوابی درصورتی که به آن رسیدگی شود ساده است و با ایجاد چند تغییر کوچک در زندگی نیز امکان پذیر است.
انواع اختلال بی خوابی
اختلال بی خوابی یکی از اختلالات شایع در جهان است که تقریبا 50 درصد بزرگسالان آن را تجربه می‌کنند. مشکل دیر به خواب رفتن در کودکان نیز مشاهده میشود و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. این اختلال انواع مختلفی دارد که با توجه به نشانه‌هایی که هر کدام از این اختلالات دارند میتوان آن‌ها را شناسایی کرد. اختلال بی خوابی حاد و اختلال بی خوابی مزمن دو نوع از مهمترین انواع اختلال بی خوابی است.
اینسومنیا حاد به مدت چند هفته تا چند ماه می‌تواند ادامه پیدا کند و نام دیگر آن نیز بیخوابی موقت یا کوتاه مدت است. این نوع از بیخوابی در اثر استرس یا یک رویداد آسیب‌زا ایجاد میشود. معمولا بیخوابی حاد با گذشت زمان و از بین بردن عامل استرس‌زا درمان میشود.
یکی دیگر از انواع اختلال بی خوابی، بی خوابی مزمن است. این نوع از بی خوابی می‌تواند از یک ماه تا سال‌ها ادامه پیدا کند و فردی که به آن مبتلا است به صورت مکرر دچار مشکل بیخوابی میشود. اختلالات بی خوابی ممکن است مشکل اولیه باشد یا به دلیل سایر اختلالات یا داروها ایجاد شود؛ که در هر صورت برای درمان آن باید به فرد متخصص مراجعه کرد. دو نوع مختلف اینسومنیا بسیار رایج هستند و از هر 3 بزرگسال در سراسر جهان 1 نفر دارای علائم بیخوابی است.
علت ایجاد اختلال بی خوابی چیست؟
ایجاد اختلال بی خوابی می‌تواند دلایل متفاوت و مختلفی داشته باشد که هر فرد می‌تواد به دلیل ترکیبی از این دلایل به اختلال بی خوابی یا اینسومنیا دچار شده باشد. مهمترین دلایل ایجاد اختلال بی خوابی را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
- بیماری‌های جسمی: برخی از افراد به دلیل مشکلات جسمی و سلامتی مانند دردهای مزمن بدنی، مشکلات ریوی، مشکلات گوارشی، بیماری‌های قلبی و اختلالات هورمونی مانند بیماری تیروئید دچار اختلال بیخوابی شوند. بارداری نیز به دلیل ایجاد تغییر در هورمون‌ها می‌تواند باعث ایجاد اختلال در خواب شود.
- اختلالات روان‌شناختی: افرادی که درگیر انواع اختلالات روانی هستند می‌توانند از بیخوابی رنج ببرند. اختلال استرس پس از سانحه، افسردگی، استرس و اضطراب و اختلالات دوقطبی می‌تواند باعث ایجاد بیخوابی شود.
- عادتهای رفتاری نادرست در هنگام خواب: برخی افراد به دلیل داشتن عادتهای رفتاری نامناسب در هنگام خواب نمی‌توانند در طول شبانه روز خواب خوبی را تجربه کنند. رفتارهایی مانند چرت عصرانه، انجام فعالیت‌های تحریک کننده قبل از خواب، استفاده از گوشی در تخت، محیط خواب نا آرام و استفاده از تخت برای کار کردن و غذا خوردن شامل عادتهای رفتاری نادرست میشود.
- سبک زندگی نامناسب: یکی از مهمترین دلایل ایجاد بی خوابی سبک زندگی نامناسب است. افرادی که فعالیت بدنی کافی ندارند و در رژیم غذایی خود از آب و پروتئین کافی استفاده نمی‌کنند به این اختلال دچار می‌شوند. پرخوری شبانه و استفاده زیاد از کافئین نیز می‌تواند باعث بیخوابی شود.
- استفاده از داروها: در برخی موارد علت بی خوابی می‌تواند استفاده از برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای فشارخون و آسم باشد.
- استفاده از الکل و مواد مخدر: نیکوتین موجود در مواد مخدر یک ماده تحریک کننده است و باعث ایجاد مشکل در خواب میشود.
علائم اینسومنیا
اگر شما کم می‌خوابید و می‌خواهید بدانید آیا از این اختلال رنج می‌برید یا نه بهتر است با علائم و نشانه‌های اختلال بیخوابی آشنا شوید.
- مشکل در به خواب رفتن
- از خواب پریدن در طول شب
- پس از این که فرد از خواب می‌پرد در دوباره خوابیدن مشکل دارد.
- فرد صبح زود از خواب بیدار میشود و نمی‌تواند دوباره بخوابد.
- احساس خستگی و خواب‌آلودگی در طول روز
- مشکلات بیخوابی فرد در زندگی او تاثیر می گذارد.
- حداقل ۳ شب در هفته دچار مشکل خواب باشد.
- حداقل ۳ ماه دچار مشکل در خوابیدن باشد.
- با وجود فرصت کافی برای خواب، مشکلات فرد دربارهٔ خواب باز هم رخ می‌دهند.
- در کودکان مبتلا به این اختلال تنهایی خوابیدن مشکل است.
- ایجاد مشکل در تمرکز و حافظه
تشخیص اختلال بی خوابی
برای اینکه بتوان اختلال بی خوابی را در افراد تشخیص داد فرد باید به یک فرد متخصص مراجعه کند. روانشناس یا روانپزشک با انجام معاینات فیزیکی و بالینی متفاوت اطلاعات اولیه مورد نیاز برای درمان این اختلال را جمع‌آوری می‌کنند. بررسی عادتهای خواب و الگوی خواب فرد موضوعاتی است که در ادامه روانشناس به آن می‌پردازد.
همان طور که اشاره شد وجود عادتهای نامناسب در هنگام خواب می‌تواند باعث بی خوابی شود و رفع آن این اختلال را کاهش می‌دهد. یکی دیگر از روش‌هایی که درصورتی که اطلاعات کافی از طریق صحبت کردن با فرد دریافت نگردد مورد استفاده قرار می‌گیرد مطالعه الگوی خواب فرد است. در این روش از فرد می‌خواهند یک شب را در مرکز پزشکی بخوابد و فعالیت بدنی فرد در هنگام خواب به صورت دقیق مورد رزیابی قرار می‌گیرد.
درمان اختلال اینسومنیا
بهترین راه درمان اختلال بی خوابی فهمیدن ریشه مشکل می‌باشد. بعد از شناختن ریشه مشکل اقدام به اجرای راههای مختلف درمانی می‌گردد. از جمله مهمترین راههای درمانی میتوان به روان درمانی، درمان اختلال خواب با نوروفیدبک، دارو درمانی و تغییر سبک زندیگ اشاره نمود.
عادتهای رفتاری که می‌تواند باعث شود خواب افراد به مشکل بخورد باید رفع شود و عادتهای سالم جایگزین آن شود. بی خوابی می‌تواند به دلیل مشکلات سلامت روانی و جسمانی در فرد ایجاد شود که با درمان اختلالات بی خوابی نیز برطرف میشود. هر چه زودتر اختلال بی خوابی شناسایی و تحت درمان قرار بگیرد؛ امکان اینکه در مرحله حاد برطرف شده و به بیماری مزمن تبدیل نشود وجود دارد.
دارو درمانی
برای رفع مشکل بی خوابی راههای مختلفی وجود دارند. از جمله این راه‌ها میتوان به دارو درمانی اشاره نمود. انواع داروها برای بیماران مبتلا به انواع اختلال بی خوابی وجود دارد که داروهای ضد افسردگی، بنزودیازپین‌ها، زولپیدوم و راملتئون از جمله پر کاربردترین داروها مورد استفاده در درمان اختلال بی خوابی هستند. داروهای آرام بخش با کاهش فعالیت سیستم عصبی می‌توانند منجر به آرامش ذهنی فرد و حل کردن مشکل بی خوابی او شوند.
روان‌درمانی اینسومنیا
یکی دیگر از روشهای درمانی برای اختلال اینسومنیا روان درمانی می‌باشد. یکی از مهمترین دلایل اختلال اینسومنیا مشکلات روانی است که برای فرد رخ می‌دهد. در این میان از روشهای درمان شناختی رفتاری، روانکاوی، هیپنوتیزم درمانی، تکنیک‌های ریلکسیشن، مدیتیشن و سایر روش‌ها برای رفع این مشکل استفاده می‌گردد. درمان شناختی رفتاری یکی از موثرترین درمان‌های اولیه برای بی خوابی مزمن است؛ که به افراد کمک می‌کند تا مشکلاتی که باعث ایجاد بی خوابی میشود را مدیریت کنند.
ایجاد تغییر در سبک زندگی
برای اینکه بتوانید عادتهای خواب سالم را در خود ایجاد کنید؛ نیازمند یک سبک زندگی سالم هستید. داشتن سبک زندگی سالم از بروز بی خوابی یا برگشت آن پس از درمان جلوگیری می‌کند.
- داشتن برنامه خواب: در صورتی که ساعت خواب و بیداری خود را مشخص کنید و در ساعت‌های مشخص شده بخوابید و بیدار شوید؛ ریتم خواب شما تنظیم میشود.
- داشتن فضای خواب مناسب: در یک مکان مشخص بخوابید و سعی کنید این مکان را با استفاده از رایحه و نور‌های مختلف برای خواب آماده کنید.
- جلوگیری از مصرف مواد اعتیادزا: مصرف الکل، نیکوتین و کافئین می‌تواند منجر به اختلال در خواب شود.
- قرار گرفتن در معرض نور تلویزیون و گوشی را کنترل کنید: سعی کنید قبل از خواب از تلوزیون و گوشی موبایل که نور آبی از خود ساطع می‌کند استفاده نکنید.
عوارض اختلال بی خوابی
خواب خوب مانند رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی، یکی از عواملی است که منجر به افزایش کیفیت زندگی و برقراری سلامت بدن میشود. بی خوابی و داشتن اختلال اینسومنیا می‌تواند از نظر روحی و جسمی بر روی افراد تاثیر گذاشته و توانایی یادگیری، تمرکز و حفظ خاطرات را از آن‌ها بگیرد. در ادامه با مهمترین عوارضی که بی خوابی و عدم درمان اختلال اینسومنیا می‌تواند بر روی یک فرد داشته باشد؛ آشنا می‌شویم.
- افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های جسمی مانند فشار خون بالا، چاقی و افسردگی
- بیخوابی بر روی نقش خواب در تقویت حافظه نیز تاثیرات منفی دارد.
- ایجاد مشکلات تنفسی مانند آسم
- ایجاد مشکلات قلبی مانند آرتیمی، نارسایی قلبی، بیماری عروق کرونر قلب، و فشار خون بالا
- مشکل در متابولیسم بدن
- کاهش توجه و یادگیری در مدرسه و محیط کار
- افزایش خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی، استرس و اضطراب
- افزایش خطر اعتیاد به سیگار و الکل
- کاهش زمان واکنش به‌ویژه در رانندگی که می‌تواند منجر به تصادف شود.
چه زمانی برای درمان اختلال بی خوابی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر بی خوابی شما بیش از چند هفته ادامه پیدا کند یا زندگی روزمره، تمرکز، عملکرد کاری و روابط اجتماعی‌تان را تحت تأثیر قرار دهد، لازم است برای درمان اختلال بی خوابی به یک متخصص مراجعه کنید. در بسیاری از موارد، تغییر عادتهای رفتاری و سبک زندگی کافی نیست و نیاز به روشهای تخصصی‌تر وجود دارد.
- علائمی که نشان می‌دهند باید حتماً به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید عبارت‌اند از:
- بیخوابی مداوم حداقل سه شب در هفته به مدت بیش از سه ماه
- احساس خستگی و کمبود انرژی در طول روز
- بروز اضطراب، افسردگی یا تحریک‌پذیری شدید به دلیل کمبود خواب
- وابستگی به داروهای خواب‌آور یا الکل برای خوابیدن
در چنین شرایطی، پزشک با بررسی علل اصلی بی خوابی، شما را به سمت بهترین درمان بی خوابی هدایت می‌کند. این درمان می‌تواند شامل روان‌درمانی، نوروفیدبک، دارودرمانی یا ترکیبی از آن‌ها باشد. مراجعه زودهنگام به پزشک باعث میشود اختلال بی خوابی از حالت حاد به مزمن تبدیل نشود و روند درمان سریع‌تر و اثربخش‌تر باشد.
جمع‌بندی
درمان اختلال بی خوابی می‌تواند ساده باشد درصورتی که این اختلال به سرعت شناسایی شود و علت آن مشخص باشد. آشنایی با علائم اختلال اینسومنیا تشخیص و درمان این اختلال را امکان پذیر می‌کند. درصورتی که می‌خواهید درمورد درمان اختلال خواب در شیراز با فرد متخصص صحبت کنید و بهترین نوع روان درمانی را دریافت کنید می‌توانید با مشاوران ما در مرکز روانشناسی بیات در ارتباط باشید. این مرکز روانشناسی که توسط دکتر حسین بیات تاسیس شده است از به روز‌ترین و استانداردترین روش‌ها برای درمان انواع اختلالات روانی استفاده می‌کند.
منابع علمی استفاده شده درمورد اختلال بی خوابی:
سئوالات متداول
1_ اختلال بی خوابی چیست؟
یکی از انواع اختلال خواب، اختلال بی خوابی یا Insomnia است که در آن فرد در به خواب رفتن یا در خواب ماندن مشکل دارد.
2_ کدام اختلالات روانی می‌تواند منجر به ایجاد اختلال بی خوابی شود؟
اختلال استرس پس از سانحه، افسردگی، استرس و اضطراب و اختلالات دوقطبی می‌تواند باعث ایجاد بی خوابی شود.
3_ آیا بیماری جسمی می‌تواند باعث اختلال اینسومنیا شود؟
برخی از افراد به دلیل مشکلات جسمی و سلامتی مانند دردهای مزمن بدنی، مشکلات ریوی، مشکلات گوارشی، بیماری‌های قلبی و اختلالات هورمونی مانند بیماری تیروئید دچار اختلال بی خوابی شوند.
4_ روشهای درمان اینسومنیا چیست؟
از جمله مهمترین راههای درمانی میتوان به روان درمانی، دارو درمانی و تغییر سبک زندیگ اشاره نمود.
