با وجود اینکه حضور نوزاد در هر خانواده موجب صمیمیت و شادی بیشتر می‌شود؛ در افسردگی پس از زایمان شادی و هیجان از بین می‌رود و احساس غم، استرس، نوسانات خلقی و گریه‌های ناگهانی جای آن‌ها را می‌گیرند. برخی از والدین به فاصله کمی از تولد نوزاد، دچار افسردگی پس از زایمان می‌شوند که در صورت عدم درمان اثرات مخربی بر روی رابطه مادر و کودک و روحیه آنان نمایان می‌شود.
افسردگی بعد از زایمان چیست؟
افسردگی پس از زایمان یا Postpartum Depression در 20 درصد از زنان و حدود 10 درصد از پدران جدید دیده می‌شود که علائم آن شبیه علائم افسردگی عادی است. درمان به موقع این بیماری میتواند به رابطه بین مادر و کودک، یا رابطه بین زوجین و کودک تاثیر مثبتی داشته باشد در حالی که عدم درمان این بیماری باعث می‌شود کودک شما در آینده دچار کمبود اعتماد به نفس و مشکلات رفتاری شود. درمان افسردگی برای داشتن زندگی سالم‌تر و با آرامش‌تر ضروری است.
علائم افسردگی پس از زایمان در زنان
احساسات زود گذر غم و اندوه بعد از بارداری Baby Blues نامیده می‌شود که پس از دو هفته بهبود می‌یابد اما اگر فرد پس از این دو هفته علائم شدیدتری بروز داد؛ وارد فاز جدیدی از بیماری می‌شود که به آن PPD یا افسردگی پس از زایمان گفته می‌شود که ممکن است انسان را تا سال‌ها درگیر خود کند. علائم افسردگی در دوره Baby blues با علائم PPD کاملا متفاوت است و گاها با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند؛ در ادامه علائم افسردگی پس از زایمان در هر کدام از این دو دوره را می‌خوانیم.
افسردگی در دوره Baby Blues (حداکثر تا دو هفته پس از زایمان)
این نوع افسردگی به طور معمول بخش نرمالی از پروسه بهبود پس از زایمان در نظر گرفته می‌شود که علائم خفیف‌تری نسبت به PPD دارد. علائم این دوره در زیر آورده شده است.
- نوسان خلق
- اضطراب
- غم
- احساس آزاد نبودن
- گریه ناگهانی
- کم اشتهایی یا پر خوری
- مشکلات خواب
- تحریک پذیری
افسردگی پس از زایمان یا PPD ( شروع دوره چهار تا شش هفته پس از زایمان)
این نوع افسردگی که میتواند قبل و یا در هنگام بارداری نیز به وجود بیاید، در نهایت میتواند در توانایی مادر برای مراقبت از فرزند خود مشکلاتی را ایجاد کند و نیاز به درمان فوری دارد. برخی از علائم PPD عبارتند از:
- گریه بی علت
- تاری دید
- کاهش شوق و لذت در انجام کارهای روزمره و تفریحات
- اختلال در حافظه
- پانیک و اضطراب
- سر دردهای شدید
- عصبانیت
- احساس گناه و ناتوانی
- نا امیدی
- تفکرات آسیب به خود یا نوزاد
- عدم احساس نزدیکی با نوزاد
- وسواسی شدن نسبت به نوزاد یا اطرافیان
- اختلال در خواب
4 دلیل زمینه ساز افسردگی پس از زایمان
علل افسردگی بعد از زایمان به طور دقیق مشخص نیست اما برخی مولفه‌های جسمی و روحی بر تشدید بیماری دخیل هستند. در ادامه عوامل ایجاد افسردگی و دلایل بروز آن آورده شده است.
- کاهش میزان هورمون‌های غده تیروئید که باعث تنبلی و افسردگی می‌شود.
- بعد از تولد به دلیل کم و زیاد شدن هورمون‌های جنسی فرد میتواند دچار این بیماری شود.
- سابقه افسردگی، اختلالات دو قطبی، سابقه افسردگی پس از زایمان، سیستم حمایتی ضعیف،مشکلات در روابط با همسر و سایر افراد مهم و بارداری ناخواسته در افراد میتواند باعث تشدید PPD شود.
- مشکلات مربوط به عوارض بارداری و سلامت مادر مثل تغییرات فشار خون، بی اختیاری ادراری، کم خونی و مشکلات شیر دهی
جهت مطالعه بیشتر:
تشخیص و درمان افسردگی بعد از بارداری
در تشخیص این بیماری فرد کافی است به یک مرکز مشاوره برای مشاوره فردی مراجعه کند و با روانشناس خود درمورد عواطف و احساساتش صحبت کند. مراجعه کنندگان باید توجه کنند که لازمه درمان به موقع و صحیح بیماری همکاری مناسب با پزشک و پاسخ‌های صادقانه است. پزشک یا روانشناس متخصص در پروسه درمان از فرد بیمار تست‌های افسردگی انجام می‌دهد که پاسخ آن در نهایت برای تجویز راهکار درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مدت زمان درمان افسردگی بعد از بارداری به شدت و دلایل ایجاد آن بستگی دارد. افسردگی‌ای که در دوره Baby Blue ایجاد می‌شود، با استراحت و برقراری ارتباط موثر با دیگران، دوری از مواد مخدر و الکل بهبود می‌یابد. در حالی که PPD نیازمند مراقبت‌های بیشتری است. PPD به سه روش روان درمانی، دارو درمانی و یا با استفاده از دستگاه آر تی ام اس کنترل می‌شود.
دارو درمانی
روانپزشک در موارد شدید بیماری میتواند داروهای ضد افسردگی را تجویز کند. مهم‌ترین پیامد این داروها ورود آن‌ها به شیر مادر و تاثیر روی نوزاد است. پس در شرایط تجویز داروهای ضد افسردگی شیر خشک جایگزین شیر مادر می‌شود. کم خطرترین داروهای تجویزی برای افسردگی بعد از بارداری عبارتند از:
- ایمی پرامین
- نورتریپتیلین
- پاروکستین
- سرترالین
نکته مهم: روانپزشکان در بیمارانی که مشکلات قلبی و یا صرع دارند، به جای ایمی پرامین و نورتریپتیلین، سرترالین و پاروکستین را تجویز می‌کنند.
دستگاه rTMS
یکی از انواع روش‌های درمان استرس و اضطراب بدون دارو و بدون تاثیر منفی بر روی نوزاد استفاده از دستگاه rTMS است. این دستگاه با تحریک الکتریکی مغز و تاثیر بر روی نورون‌های مغزی برای درمان افسردگی، استرس، اضطراب و سایر مشکلات روان شناختی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه هیچ گونه عارضه منفی بر روی مراجعه کنندگان ندارد و تاثیر آن اثبات شده است.
تمرین برای درمان افسردگی بعد از بارداری در خانه
علاوه بر کمک گرفتن از مشاوران و روانپزشکان درمان افسردگی بدون دارو و در خانه نیز امکان پذیر است. از آنجایی که کودکان والدینی که دچار افسردگی هستند در نهایت دچار مشکلات احساسی و رفتاری می‌شوند؛ هر مادر و پدری باید خود را مسئول درمان این بیماری بداند. در ادامه به برخی از روش‌های درمان افسردگی در خانه می‌پردازیم.
- تنها نمانید و از اطرافیان خود کمک بخواهید: با همسر، آشنایان و دوستان خود ارتباط داشته باشید و مشکل خود را با کسانی که به شما نزدیک‌تر هستند مطرح کنید و از تجربیات آن‌ها استفاده کنید.
- شیوه زنگی سالمی داشته باشید: استراحت کافی، ورزش کردن، پیاده روی و خوردن غذای مناسب تاثیر زیادی بر درمان شما دارد.
- رابطه عاطفی خوبی با همسر خود داشته باشید: یکی از مواردی که افسردگی بعد از بارداری را بهبود می‌بخشد رابطه موثر عاطفی با همسر است.
درمان افسردگی بعد از زایمان در شیراز
اگر بعد از دو هفته از زایمان احساس خوشایندی نداشتید کافی است به یه روان شناسی مجرب و حرفه‌ای مراجعه کنید. در مرکز روانشناسی و لورتا نوروفیدبک بیات، دکتر بیات با بررسی شرح حال دقیق شما اقدامات درمانی متناسب با وضعیتتان را شروع می‌کند. بیماری افسردگی پس از زایمان ممکن است برای هر کسی پیش بیاید و شما به هیچ وجه نباید خود را ضعیف بپندارید و یا از وضعیت موجود خجالت زده باشید.
ابتلا به افسردگی بعد از بچه دار شدن در مردان و زنان کاملا نرمال است که با کمک گرفتن از افراد با تجربه و با مراجعه به یک روانشناس خوب قابل درمان است. پس هرگاه احساس کردید که توانایی ارتباط با نوزاد و یا همسر خود را ندارید کافی است با یک درمانگر ارتباط برقرار کنید و سلامت و شادابی را به خود و خانواده‌تان برگردانید.
سوالات متداول
1-افسردگی بعد از زایمان طبیعی بیشتر است یا بعد از سزارین؟
علاوه بر به هم ریختن هورمونها در زایمان سزارین چون دوره استراحت و کم تحرکی بیشتر است و بدن فرد دچار ضعف شدیدی شده احتمال بروز افسردگی نیز شدیدتر میباشد و باید زایمان سزارین را یکی از عوامل زمینه ساز افسردگی دانست.
2-آیا افسردگی بعد از زایمان قابل پیشگیری است؟
پیشگیری از افسردگی بعد از بارداری کار بسیار پیچیدهای است با این وجود فرد باردار میتواند با تغذیه مناسب در دوران بارداری، ورزش، مراجعه به دکتر با مشاهده پیش علائم، استفاده از مکملها و… از افسردگی پس از زایمان جلوگیری کند.
3-از چه داروهایی برای درمان و کنترل افسردگی پس از زایمان استفاده می‌کنند؟
- ایمی پرامین
- نورتریپتیلین
- پاروکستین
- سرترالین