اضطراب جدایی در کودکان یک واکنش طبیعی در زمان تغییرات و جدایی‌های مختلف در زندگی کودکان است. این نوع اضطراب ممکن است در مواقعی مانند شروع تحصیل، جدا شدن از والدین به دلیل کار، جابجایی به یک منطقه جدید، جدایی والدین یا حتی تغییرات در روابط خانوادگی ایجاد شود. این اختلال باعث می‌شود که کودک در هنگام جدایی از والدین دچار علائمی مانند بی‌قراری شدید، تهوع و استفراغ، گریه، سردرد و … شود. اگر کودک به درستی توسط والدین تربیت نشود؛ میتواند در هنگام قرارگیری در اجتماع دچار مشکلات شخصیتی شود. در ادامه درمورد اختلال اضطراب جدایی، علائم آن، عوامل خطر و درمان این اختلال صحبت خواهیم کرد.
اختلال اضطراب جدایی در کودکان
اختلال اضطراب جدایی در کودکان نوعی وابستگی و ترس است که در هنگام جدا شدن کودک از والدین خود ایجاد می‌شود. هر چه کودک رشد پیدا کند این وابستگی نسبت به والدین کاهش یافته و کم کم از بین می‌رود. در کودکان زیر دو سال اختلال اضطراب جدایی کاملا طبیعی است ولی گاهی در کودکان بالای 6 سال نیز اتفاق می‌افتد. اختلال اضطراب جدایی اگر درمان نشود میتواند باعث امتناع کودک از رفتن به مدرسه و اختلال در اجتماع شود.
این اختلال بیشتر در کودکان، بین سنین ۶–۷ ماهگی تا سه سالگی شایع است، هرچند ممکن است در کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالان نیز بروز کند. اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان به شکل متفاوتی نمایان می‌شود و در صورت عدم درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان این اختلال میتواند تا بزرگسالی در فرد باقی بماند و آینده او را تحت تاثیر منفی قرار دهد. این اختلال میتواند به دلیل تربیت والدین در کودکان ایجاد شود به همین دلیل بالا بردن اطلاعات والدین درمورد این اختلال میتواند بسیار کمک کننده باشد. به دلیل فرهنگ موجود در کشورهای غربی کودکان کمتر به این اختلال دچار می‌شوند و می‌آموزند که استقلال داشته باشند.
علائم و نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی
علائم اضطراب جدایی در کودکان زمانی که کودک از والدین خود جدا می‌شود خود را نشان می‌دهد. این علائم میتواند در کودکان مختلف متفاوت باشد. والدین با دانستن علائم اختلال اضطراب جدایی در کودکان می‌توانند این اختلال را به موقع در کودک خود شناسایی کنند و به سرعت روند درمان آن را آغاز کنند.
- ترس از جدا ماندن از والدین و چسبیدن به آن‌ها
- ترس از خوابیدن بدون والدین خود یا در جایی بجز خانه
- بی‌قراری شدید، بی تابی و گریه هنگام جدایی از والدین
- داشتن دردهای فیزیکی مانند بی‌تابی، سردرد، دردهای عضلانی، تهوع و استفراغ
- عدم تعامل با سایر کودکان
- داشتن کابوس‌های شبانه و گربه کردن در زمان بیدار شدن
- امتناع از رفتن به مدرسه
- مشکلات تحصیلی و عملکرد ضعیف در مدرسه
- داشتن افکار منفی( داشتن افکاری که باعث جدایی او از والدین خود می‌شود مثلا دزدیده شدن یا گم شدن)
دلایل اضطراب کودکان
عوامل متفاوتی میتواند بر روی ایجاد اختلال اضطراب جدایی تاثیر داشته باشد. این اختلال میتواند به دلیل استرس و اضطراب شدید، یک حادثه ترسناک، تربیت خانواده، جنسیت و سایر اختلالات روانی مانند اضطراب اجتماعی و فوبیا و .. ایجاد شود. عوامل تاثیر گذار بر روی اختلال اضطراب جدایی را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد که شامل:
- تجربه وقایع استرس‌زا: دعوا یا طلاق والدین، فوت یکی از اعضا خانواده، بستری شدن در بیمارستان، از دست دادن حیوان خانگی و تغییر در محل زندگی یا تحصیل
- تربیت والدین: یکی از دلایلی که میتواند منجر به ایجاد اختلال اضطراب جدایی شود تربیت والدین است. کودکانی که والدین بیش از حد مراقب و سختگیر دارند احتمال بیشتری دارد که به این اختلال دچار شوند.
- ژنتیک و سابقه خونی: کودکانی که به اختلال اضطراب جدایی مبتلا هستند معمولا در والدین یا نزدیکان خود افرادی را دارند که به این اختلال مبتلا هستند به همین دلیل وراثت میتواند در ایجاد این اختلال تاثیر گذار باشد.
- وجود سایر اختلالات روانی: اختلالات روانی دیگر مانند اختلال اضطراب اجتماعی و فوبیا میتواند احتمال ابتلا به اختلال اضطراب جدایی را افزایش دهد. همچنین این اختلال میتواند باعث ایجاد افسردگی یا وسواس فکری عملی شود.
درمان اضطراب جدایی از والدین در کودکان
برای درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان می‌توان از روش‌های متفاوتی مانند دارو درمانی، روان درمانی و بهبود سبک زندگی استفاده کرد. این اختلال هر چه زودتر شناسایی شود شانس بهتری برای درمان دارد و شناسایی علائم آن در شناسایی و تشخیص کمک کننده است؛ البته تشخیص صحیح و دقیق این اختلال فقط توسط یک فرد متخصص امکان پذیر است.
درمان اختلال اضطراب جدایی با روان درمانی
بهترین روش درمان اختلال اضطراب جدایی، روان درمانی است و شایان به ذکر است که بدون مراجعه به روانشناس درمان این اضطراب ممکن نیست و حتی ممکن است بدون درمان کودک دچار اختلالاتی همچون وسواس فکری عمل، افسردگی، اختلال اضطراب اجتماعی و… شود. روانشناس و مشاور کودک پس از تشخیص اضطراب جدایی در کودک، علل این اضطراب را شناسایی کرده و سپس راهکار‌ها و تمرین‌‌هایی را برای درمان آن به کار می‌گیرد. در جلسات مشاوره خانواده و مشاوره فردی که برای کودک برگزار می‌شود؛ درمانگر تلاش می‌کند با کودک و والدین او صحبت کند و استرس و اضطراب کودک را کاهش دهد. روش‌های متفاوتی که در روان درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل گروه درمانی، خانواده درمانی و رفتار درمانی دیالیتیکی می‌شود.
کودک در این جلسات می‌آموزد چگونه با ترس که در هنگام جدایی از والدین تجربه می‌کند کنار بیاید و احساسات خود را کنترل کند. در جلسات مشاوره به والدین نیز آموخته می‌شود که چگونه با کودک خود رفتار کنند تا منجر به درمان استرس و اضطراب او شوند. همچنین والدین می‌آموزند که چگونه کودکان خود را مستقل تربیت کنند.
درمان اضطراب جدایی با دارو درمانی
یکی دیگر از روش‌هایی که برای درمان اضطراب جدایی در کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد دارو درمانی است. داروهایی که در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد داروهای ضد اضطراب است. استفاده از این داروها به صورت موقتی است و منجر به درمان کامل این اختلال نمی‌شود. در برخی موارد برای درمان اضطراب جدایی از هر دو نوع درمان یعنی روان درمانی و دارو درمانی همزمان استفاده می‌شود. با وجود اینکه درمان این نوع اضطراب بدون کمک روانشناس ممکن نیست، اما والدین با حضور فعال، پیگیر و صبوری خود نقش بسیار مهمی را در طول درمان دارند.
اضطراب جدایی در کودکان یک اختلال شایع در کودکان است و تشخیص و درمان آن به دلیل عوارضی که میتواند ایجاد کند حتمی و ضروری است. در کلینیک روانشناسی بیات دکتر حسین بیات روانشناس بالینی بهترین خدمات مشاوره‌ای را در خدمت کودکان و والدین آن‌ها قرار می‌دهد تا این اختلال را به صورت قطعی و کامل درمان کند. درصورتی که می‌خواهید برای رزرو جلسات مشاوره‌ای اقدام کنید می‌توانید به صفحه تماس با ما مراجعه کنید.
سئوالات متداول
1_ اضطراب جدایی در کودکان چیست؟
اختلال اضطراب جدایی در کودکان نوعی وابستگی و ترس است که در هنگام جدا شدن کودک از والدین خود ایجاد می‌شود.
2_ مهمترین علائم اضطراب جدایی از کودکان را نام ببرید؟
- ترس از جدا ماندن از والدین و چسبیدن به آن‌ها
- ترس از خوابیدن بدون والدین خود یا در جایی بجز خانه
- بی‌قراری شدید، بی تابی و گریه هنگام جدایی از والدین
- داشتن دردهای فیزیکی مانند بی‌تابی، سردرد، دردهای عضلانی، تهوع و استفراغ
3_ آیا تربیت والدین بر روی اختلال اضطراب جدایی تاثیر گذار است؟
یکی از دلایلی که میتواند منجر به ایجاد اختلال اضطراب جدایی شود تربیت والدین است. کودکانی که والدین بیش از حد مراقب و سختگیر دارند احتمال بیشتری دارد که به این اختلال دچار شوند.