نحوه صحیح برخورد با کودک لجباز می‌تواند برای والدینی که با لجبازی کودکان و رفتار مناسب در برابر آن آشنا نباشند بسیار سخت، خسته کننده و چالش برانگیز باشد. والدین باید بدانند که لجبازی بخشی طبیعی از رشد کودکی است و با صبر، ثبات و برقراری ارتباط موثر میتوانند به کودک خود کمک کنند تا بر این مرحله غلبه کند. برخی اوقات والدین فقط برای اینکه توانایی درک و کنترل لجبازی کودک خود را ندارند؛ تسلیم رفتارهای کودک می‌شوند و تربیت فرزند خود را با اختلال روبه‌رو می‌کنند.
آیا لجبازی کودکان طبیعی است؟
لجبازی در کودکان یک امر کاملا طبیعی است و در هر کودک با توجه به شخصیت و شرایطی که دارد میزان متفاوتی از لجبازی را می‌توان مشاهده کرد. رفتار والدین با این لجبازی در افزایش و عدم کنترل آن بسیار موثر است. کودکان به طور طبیعی کنجکاو و دائماً در حال کاوش در محیط اطراف خود، آزمایش مرزها و یادگیری در مورد دنیای اطراف خود هستند. این ویژگی ذاتی کودکان باعث ایجاد رفتارهایی در آنها می‌شود که از دید بزرگسالان ممکن است لجبازی به نظر بیاید.
لجبازی کودکان می‌تواند نشانه‌ای از رشد سالم آنها باشد و می‌تواند نشان دهنده احساس استقلال، اعتماد به نفس و مهارت‌های تصمیم گیری باشد. هنگامی که کودکان اصرار دارند کارها را به روش خود انجام دهند، در حال تمرین دفاع از خود هستند و یاد می‌گیرند که نیازها و خواسته‌های خود را به طور موثر بیان کنند. والدین باید به این نکته توجه کنند؛ که در برخورد با لجبازی کودکان باید حد و مرزهایی را تعیین کنند.
بنابراین دفعه بعدی که با لجبازی کودک خود در پوشیدن لباس، غذا خوردن و یا مسواک زدن روبه‌رو شدید؛ آرامش خود را حفظ کنید و به یاد داشته باشید که لجبازی کودک شما بخش طبیعی و ضروری رشد او است. این فرصتی است برای آموزش مهارت‌های ارزشمند زندگی مانند سازش، ارتباط و حل تعارض. با پذیرش لجبازی آنها، به فرزندتان کمک میکنید تا فردی با اعتماد به نفس، توانا و مستقل شود.
والدین در برخورد با لجبازی کودک موثر هستند؟
وقتی کودکان درخواستی دارند یا والدین آنها را مجبور به انجام عملی بر خلاف میلشان می‌کنند لجباز می‌شوند. گاهی توجه زیاد والدین به رفتارهای نامناسب کودکان سبب می‌شود که رفتارهای نادرست آنان تقویت شود؛ طوری که کودکان به دلیل آوردن، جروبحث کردن، نق زدن، مجادله کردن و درخواست‌های مکرر متوسل می‌شوند.
گاهی نیز علت لجبازی کودکان این است که والدین در برابر لجبازی‌های آنها رفتار ثابتی ندارند. مثلا یک بار هیچ عکس‌العملی در برابر لجبازی نشان نمی‌دهند و بار دیگر از آنها می‌خواهند مطابق با خواسته آنها رفتار کنند. اگر همیشه با کودکان رفتار ثابتی داشته باشیم کمتر لجبازی می‌کنند.
نحوه دستور دادن والدین نیز بسیار موثر است؛ اگر والدین زیاد دستور بدهند، کودکان خسته می‌شوند و از انجام دستورات خودداری می‌کنند. گاه، کودکان برای آن دستور را اجرا نمی‌کنند چون کسی به آنها یاد نداده است چگونه آن کار را انجام دهند. مثلا کودک طرز استفاده از قاشق و چنگال را نیاموخته است اما والدین توقع دارند آداب صحیح غذاخوردن را رعایت کند. برای اینکه بتوانید از مناسب‌ترین رفتارها در برابر کودک خود آگاه شوید می‌توانید مشاوره کودک و نوجوان دریافت کنید.
مهم‌ترین ویژگی‌‌های کودکان لجباز
- نیاز شدیدی به توجه و شنیده شدن حس می‌کنند.
- میلِ تندخویانه ای به مستقل بودن دارند.
- بیشتر از همسالان خود کج خلقی می‌کنند.
- در انجام آنچه مورد پسندشان است وظیفه شناس ظاهر می شوند.
- رئیس مآبانه رفتار می‌کنند.
- کارها را با سرعت دلخواه خودشان پیش می‌برد.
- کودکان لجباز تسلیم نمی‌شوند و برای رسیدن به هدف تمام تلاششان را می‌کنند.
- بچه‌های لجباز اغلب شخصیت‌های قوی دارند و ترجیح می دهند کارها را به روش خودشان انجام دهند.
- کودکان لجباز معمولا راه‌های خلاقانه ای برای مشکلات ارائه می‌دهند.
- بچه‌های سرسخت اغلب استعدادی طبیعی برای رهبری دارند، زیرا از به عهده گرفتن مسئولیت و راهنمایی دیگران نمی‌ترسند.
در هنگام بروز لجبازی کودکان چگونه باید رفتار کرد؟
- اگر کودک ظرف پنج دقیقه کار مورد نظر را انجام نداد از دلایل متناسب با موقعیت استفاده کنید. در صورتی که کودک باز هم دستور شما را انجام نداد و در همان موقع مشغول فعالیت خاصی مانند تماشای تلویزیون یا بازی خود بود، فعالیت او را قطع کنید( تلویزیون را خاموش کنید یا اسباب بازی را بردارید) و به کودک در مورد دلیل انجام این کار توضیح دهید. برای مثال بگویید کاری را که از تو خواستم انجام ندادی، به همین دلیل تلویزیون تا ده دقیقه خاموش خواهد بود. برای حذف یک فعالیت (ندیدن تلویزیون) پنج تا ده دقیقه کافی است. از شکایت، اعتراض و بحث با کودک خودداری کنید.
- سپس در مرحله بعد کودک را به فعالیت قبلی باز گردانید. در صورتی که زمان مورد نظر برای اصلاح رفتار کودک به اتمام رسید اجازه فعالیت دوباره را داده یا اسباب بازی را به کودک بدهید.
- اگر بعد از شروع دوباره فعالیت یا برگرداندن اسباب بازی، لجبازی ادامه داشت دلایل منطقی خود را تکرار کنید و به او فرصت طولانی‌تر بدهید (مثلا بقیه روز ) یا در صورت لزوم از «روش ساکت کردن یا محروم کردن» استفاده کنید.
5 راهکار طلایی برای کاهش لجبازی کودکان
آرام و صبور باشید
هنگامی که با یک کودک لجباز سر و کار دارید، حفظ خونسردی خود بسیار مهم است. از عصبانی شدن یا ناامیدی خودداری کنید، زیرا این می تواند وضعیت را تشدید کند. در عوض، آرام و واضح صحبت کنید و توضیح دهید که چرا رفتار آنها قابل قبول نیست. به یاد داشته باشید که فرزند شما هنوز در حال یادگیری است و ممکن است عواقب اعمال خود را درک نکند.
به کودکان خود فرصت شنیده شدن بدهید
برقراری ارتباط یک مسیر دو طرفه است. اگر می خواهید کودک لجباز شما به حرفتان گوش کند، اول از همه باید حرف او را بشنوید. کودکان لجباز اگر احساس کنند که قرار نیست حرفشان را بشنوید، ممکن است فورا حالت تدافعی به خود بگیرند. پس هروقت کودکتان روی انجام دادن یا ندادن کاری لجبازی کرد، به جای اینکه بلافاصله حکم صادر کنید و فرصت شنیده شدن را از او بگیرید، با نرمی و ملایمت به کودک خود نزدیک شوید و به یک گفت و گوی سالم دعوتش کنید تا او نیز بتواند علت مخالفتش را توضیح بدهد.
با او ارتباط نزدیک برقرار کنید
وقتی کودک خود را به انجام کاری مجبور میکنید، خودتان باعث می‌‌شوید که نافرمانی کند و دقیقا به انجام همان کاری که نهی کرده‌اید ترغیب شود. این مقاومت کودک در واقع یک واکنش غریزی در پاسخ به اجبار است که البته محدود به رده سنی خاصی نیست و در بزرگسالان نیز اتفاق می‌‌افتد.
به او حق انتخاب بدهید
خیلی اوقات کودکان دوست ندارند به آن ها امر و نهی شود. مثلا اگر به کودک لجباز چهار ساله خود امر کنید که باید رأس ساعت ۹ شب در تختخوابش باشد، تعجبی ندارد که با یک جیغ بلند به شما (نه) بگوید یا اگر به پسر بچه یک دنده خود اصرار کنید که فقط و فقط باید همان اسباب بازی انتخاب خودتان را بخرد، شک نکنید که روی اسباب بازی انتخاب خودش پافشاری خواهد کرد. به جای اینکه به کودک لجباز خود امر کنید، به او حق انتخاب بدهید. مثلا بگویید: (خُب دیگه وقت خوابه. عزیزم دلت می‌خواد کدوم قصه رو برات بخونم؟) و سپس اسم چند قصه را نام ببرید.
برای کنترل لجبازی کودکان به او احترام بگذارید
اگر انتظار دارید کودکتان به شما و تصمیماتتان احترام بگذارد، شما نیز باید به او احترام بگذارید. یادتان باشد که نمی توانید با تحمیل قدرت کودک خود را به حرف شنوی وادار کنید.
مصمم بودن یا لجبازی کودک خود را شناسایی کنید
لطفا بین لجبازی با مصمم بودن فرق بگذارید و ابتدا اطمینان حاصل کنید که آیا کودک شما لجباز است یا مصمم. مصمم بودن یعنی سرسختی مثبت در رسیدن به اهداف سودمند و غلبه‌‌ی بر موانع. اغلبِ والدینی که خودشان این گونه هستند، دلشان می‌خواهد کودکشان نیز از عزم راسخ برخوردار باشد.
بنابراین سرسختی کودکی که برای پیروزی در یک رقابت ورزشی تلاش می‌‌کند، نباید با سرسختی یک کودک لجباز همسان تعبیر شود، چرا که لجبازی یعنی پافشاری مصرانه‌‌ای که از روی جهل و ناپختگی باشد. کودک لجباز به هیچ وجه حاضر نیست کوچکترین تغییری در رویه خود ایجاد کند و هدفش صرفا این است که ساز مخالف بزند و نهایتا حرف خودش را به کُرسی بنشاند.
جمع‌بندی
کودکان تا زمان رشد و رسیدن به سنین بزرگسالی یک سری رفتارهای نامناسب ممکن است از خود نشان دهند؛ که در صورتی که به درستی با آن رفتار شود باعث رشد و تربیت کودکی سالم می‌شود. در صورتی که در مواجهه با لجبازی کودک خود با مشکل روبه‌رو هستنید می‌توانید با دکتر حسین بیات ارتباط برقرار کنید و از مشاوره های او در زمینه تربیت فرزند خود استفاده کنید.